Qərbi Azərbaycan Xronikası: "Yerlilər bizə deyirdilər ki, Gorus, Qafan erməniləri qorxuludurlar"

 

Moderator.az xəbər verir ki, "Ermənilər 1988-ci ildə işi buraxıb nümayişə gedirdilər" adlı veriliş Zəngəzur mahalının, Meğri şəhər sakini Elmira Hümbətovanın həyat hekayəsinə həsr olunub.

 

O, 1955-ci ildə doğulduğunu, orta məktəbdə 30 şagirdin içində tək azərbaycanlı olduğunu deyib: "Sinif yoldaşlarımla ekskursiyalara, yaylaqlara getmişik, oynamışıq. 7-ci sinifdə oxuyanda Lehvaz kəndindən bir oğlan sinfimizə gəlmişdi. O, dərs vaxtı məni təhqir edib lüğətimi cırdı. Erməni müəllim onun qulağından tutub məktəbdən qovdu. Biz erməni içində yaşasaq da, milli bayramlarımızı unutmadıq. Çərşənbə, Novruz bayramında emənilər bizdən daha çox sevinirdilər. Uşaqlar torba atır, Meğrinin hündür dağlarına çıxıb tonqal qalayırdılar. Orada bizim Xəlvərdərə, Kiçik məhlə, Daşlı yoxuş küçələrimiz var idi".

 

Onun sözlərinə görə, Konserv Zavodunda işləyəndə direktor erməni olsa da, işçilərin çoxu azərbaycanlılar idi: "1988-ci ildə nümayişlər başladı, ermənilər işi qoyub nümayişə gedirdi. Biz 10 nəfər azərbaycanlı qız da Meğrinin mərkəzinə nümayişə getdik. Kəndlərdən bayraqlarla gələn ermənilər "Qarabağ bizimdir" deyirdilər. Biz də deyirdik ki, "Qarabağ bizimdir, Qarabağ Azərbaycandır". Ermənilər bizə heç nə demədilər. Nümayiş bitəndən sonra iş yerinə gəldik. Sex rəhbəri bizə dedi ki, siz niyə getmişdiniz? Mən də dedim ki, biz onların nə danışdığını bilməli idik. Bəlkə onlar bu gecə bizi öldürəcəklər. O, erməni ola-ola erməniləri təhqir etdi və dedi ki, bizə Qarabağ erməniləri lazım deyil, Qarabağ da lazım deyil. Biz burada mehriban işləyirik, biz sizinləyik, siz də bizimləsiniz. Meğri erməniləri bizə deyirdilər ki, heç vaxt sizə toxunmarıq. Amma qorxuruq ki, Gorus, Qafan və başqa yerlərdən gələn ermənilər sizə nəsə edərlər, bu, bizə pis təsir edər".

 

Şəhər sakini noyabr ayından başlayaraq vəziyyətin dəyişdiyini söyləyib: "Ermənilər nahar vaxtı qazı söndürürdülər, yeməyimizi qızdıra bilmirdik. Yollara daş töküb bağlamışdılar. Deyirdilər ki, çıxın buradan gedin. Kəndlərdən gələn qocalar, qadınlar, uşaqlar dağın altında büzüşüb ağlaşırdılar. Biz çətinliklə Meğri stansiyasına gəldik. Zəngilan qatarına minib Bartaza, oradan da avtobusla Mincivan stansiyasına gəldik. Bir aydan sonra evimizi dəyişib Bakıya gəldik".

 

Vətən həsrəti ilə yaşamağın çox ağır olduğunu vurğulayan E.Hümbətova 37 ildir gecələr yuxuda Meğrini gördüyünü bildirib: "Arzumdur ki, Vətənə qovuşum, əyilim o torpağı öpüm. Atamın, qardaşımın, əzizlərimin, baba-nənələrimin qəbrini ziyarət edim. Əminəm ki, biz qayıdıb yenə sülh içində yaşayacağıq".

 

Ümumiyyətlə, bu həyat hekayəsi Qərbi Azərbaycandan deportasiya olunan yüzminlərlə azərbaycanlının yaşadığı çətinlikləri, acı qaçqınlıq taleyini, eyni zamanda, doğma yurda qayıtmaq arzusunu əks etdirən bir güzgüdür.

 

Xatırladaq ki, Qərbi Azərbaycan Xronikası layihəsinin məqsədi tarixi qədim torpaqlarımızın adının yaşadılması, tanıdılması, həmçinin azərbaycanlıların ermənilər tərəfindən deportasiyaya məruz qoyulmasından, həmin ərazilərdə mövcud olmuş, lakin adı silinən toponimlərin, saysız-hesabsız yeraltı və yerüstü maddi mədəniyyət nümunələri - qədim yaşayış məskənləri, nekropollar, kurqanlar, qala, saray və istehkam qalıqları, karvansaralar, körpülər, qəbirüstü sənduqələr, at-qoç heykəlləri, məbəd, kilsə, məscid, pir və ocaqların üzə çıxarılması, həmin ərazinin təmiz oğuz-türk məskənləri olduğunu təsdiq edən faktların dünya ictimaiyyətinə çatdırılmasıdır.

 

Həmçinin Prezident İlham Əliyevin Qərbi Azərbaycanla bağlı dediyi "XX əsrin əvvəllərinə təsadüf edən xəritə bir daha onu göstərir ki, Qərbi Azərbaycan tarixi Azərbaycan diyarıdır, şəhərlərin, kəndlərin adları Azərbaycan mənşəlidir və biz yaxşı bilirik ki, indiki Ermənistan ərazisində tarix boyu Azərbaycan xalqı yaşayıb. İndi əsas vəzifə ondan ibarətdir ki, dünya ictimaiyyəti də bunu bilsin", - fikrini əsas tutaraq Qərbi Azərbaycan İcmasının hazırladığı Qayıdış Konsepsiyasında irəli gələn vəzifələrin təbliğidir.

 

Bundan əlavə, Qərbi Azərbaycanla bağlı tarixçilərin, araşdırmaçıların düşüncələrini, deportasiyaya məruz qalmış şəxslərin həyat hekayəsini işıqlandırmaqdır.