"Bakının haqlı və barışmaz mövqeyi qarşısında Moskva geri çəkildi" - BBC

"Bakı artıq yalnız diplomatik deyil, həm də ideoloji baxımdan Cənubi Qafqazın yönünü müəyyən edən əsas oyunçudur..."

Rusiya və Azərbaycan barışığının yeddi sualı...

Düşənbədə Rusiya və Azərbaycan prezidentləri Vladimir Putin və İlham Əliyev arasında baş tutan görüş iki ölkə münasibətlərində mühüm dönüş nöqtəsi oldu. 

Moderator.az xəbər verir ki, bu barədə "bbc.com" nəşri yazıb.

Putin açıq şəkildə etiraf etdi ki, Rusiya hava qüvvələri Azərbaycan təyyarəsini vurub. Bu sözlər uzun müddət Bakının tələb etdiyi əsas mövqe idi. Beləliklə, Azərbaycan öz prinsipial mövqeyindən dönmədən, diplomatik və reputasiya itkisinə yol vermədən Moskva ilə münasibətləri bərpa edə bildi.

Görüş necə mümkün oldu və kim təşəbbüs göstərdi?

Ekspertlər bildirir ki, görüşün əsas təşəbbüskarı Azərbaycan olub. Prezident İlham Əliyev şəxsən Putindən birbaşa etiraf və mövqe açıqlaması gözləyirdi. "Bizi maraqlandıran tək bir fikirdir - o da Kreml kabinetindəki bir nəfərin fikri", - Qafqaz Araşdırmaları Mərkəzinin rəhbəri Fərhad Məmmədov qeyd edir.

Düşənbədə keçirilən MDB sammiti hər iki lider üçün neytral və münasib məkan idi. Əliyevin Moskvaya səfər etməməsi diplomatik baxımdan yerində qərar sayılırdı, çünki bu, bərabər tərəflər arasında dialoqun vacibliyini vurğulayırdı.

Ekspertlər həmçinin hesab edir ki, Rusiya uzun müddət məsuliyyəti üzərinə götürmək istəməsə də, nəhayət, Bakının geri addım atmayacağını anlayıb. İlham Əliyev üçün geri çəkilmək mümkün deyildi, çünki Azərbaycan artıq regional qalib imicini formalaşdırıb.

Görüşdən sonra münasibətlərdə nə dəyişdi?

Əliyevin sərt və prinsipial ritorikası yalnız Rusiya ilə deyil, bütün postsovet məkanında münasibətlərin yeni reallıqlarını nümayiş etdirdi. Artıq "böyük qardaş" mifi çökməkdədir. Bakı göstərdi ki, Moskva ilə münasibətlər tək istiqamətli deyil və Azərbaycan regionda öz güc mərkəzinə çevrilib.

Bu görüşdən sonra Rusiya ilk dəfə Azərbaycanı Cənubi Qafqazın bərabər tərəfdaşlarından biri kimi qəbul etməyə məcbur oldu. Moskva artıq başa düşür ki, Bakı təkcə regionda deyil, həm də beynəlxalq diplomatiyada mühüm vasitəçidir - o, Türkiyə ilə İsrail arasında, eləcə də Mərkəzi Asiya istiqamətində balans yaradan nadir ölkələrdəndir.

Siyasi arxitektura və yeni balans

Azərbaycan heç vaxt Rusiyadan ciddi şəkildə asılı olmayıb. Hələ 1990-cı illərdə Heydər Əliyevin rəhbərliyi dövründə ölkədə sovet mirasından uzaqlaşma prosesi başlayıb. Bunun nəticəsində Azərbaycan milli identikliyini bərpa edib və öz qərarlarını müstəqil şəkildə verməyə qadir olduğunu sübut edib.

2020-ci il müharibəsində və sonrakı dövrdə Azərbaycan Rusiya sülhməramlılarının regionda qalmasına icazə verməyərək, Qarabağda tam suveren nəzarətini bərpa edib. 2023-cü ildə Rusiya kontingentinin çıxarılması iki ölkə münasibətlərində dönüş nöqtəsi oldu.

Siyasi analitik Natiq Cəfərli hesab edir ki, bu andan etibarən Bakı və Moskva arasındakı münasibətlər bərabər tərəfdaşlıq səviyyəsinə qalxıb. Azərbaycanın Türkiyə ilə dərin strateji ittifaqı da bu balansı möhkəmləndirib.

Qarşılıqlı maraqlar və ortaq istiqamətlər

İqtisadi əlaqələr Rusiya-Azərbaycan münasibətlərinin sabitlik dayağı olaraq qalır. Hər iki ölkəni birləşdirən "Şimal-Cənub" nəqliyyat dəhlizi, enerji layihələri və qaz ticarəti regionun strateji xəritəsində Azərbaycanı əvəzsiz tərəfdaş edir.

Azərbaycanın enerji resurslarının Qərbə yönəlməsi Bakıya əlavə manevr imkanları verir. Rusiya isə bu əlaqələr vasitəsilə özünü regional təcriddən qismən qoruyur. "Qaz və logistika layihələri hərbi gərginliklərdən daha dayanıqlıdır", - ekspertlər vurğulayır.

Gələcək risklər və balans siyasəti

Analitiklər ehtimal edir ki, Ukrayna müharibəsi bitdikdən sonra Rusiya Cənubi Qafqazda yenidən aktivləşməyə cəhd edə bilər. Lakin bu dəfə onun qarşısında tam suveren və regionun liderinə çevrilmiş bir Azərbaycan olacaq.

Ekspertlərin fikrincə, Rusiya Bakıya qarşı təzyiq vasitəsi kimi əmək miqrantları və kənd təsərrüfatı ticarətini istifadə edə bilər, lakin Azərbaycan artıq bu asılılığı azaltmaq üçün alternativ bazarlara çıxışını genişləndirir.

Həbs olunan şəxslərin taleyi

Görüşdən sonra hər iki tərəf humanitar jestlər etdi - Bakı "Sputnik Azərbaycan" rəhbərini, Moskva isə azərbaycanlı mədəniyyət xadimini azadlığa buraxıb. Qalan məhbusların məsələsi isə daha çox gizli diplomatik razılaşmalardan asılı olacaq.

Ekspertlər düşünür ki, bu məsələ zamanla səssiz şəkildə həll ediləcək - tərəflər münasibətlərin sabitliyini zədələməmək üçün məsələyə ictimai rezonans yaratmadan yanaşacaq.

Azərbaycan tərəfdarlarının Rusiyadakı durumu

Rusiya mediasında Azərbaycanı dəstəkləyən bəzi politoloqlar təqibə məruz qalıb. Buna baxmayaraq, ekspertlər hesab edir ki, Azərbaycan diasporu və iş adamları yenə də ölkənin nüfuzunun daşıyıcısıdır və bu, Bakının yumşaq güc siyasətinin tərkib hissəsinə çevrilib.

Azərbaycan üçün əsas məqsəd - ölkənin müstəqil siyasətini və regiondakı liderliyini tanıdan səsin daha çox eşidilməsidir. Bakı artıq yalnız diplomatik deyil, həm də ideoloji baxımdan Cənubi Qafqazın yönünü müəyyən edən əsas oyunçudur.

Azərbaycan bu böhrandan güclənmiş şəkildə çıxdı. Moskva etiraf etdi, Bakı isə təmkinli və qətiyyətli siyasəti ilə həm ədalətin, həm də regional nüfuzun qalibi oldu. Prezident İlham Əliyev bir daha sübut etdi ki, Azərbaycanın haqq səsi nəinki regionda, həm də dünya paytaxtlarında eşidilir.