Məhz prezidentin tarixi səfərindən sonra bu doğma yurdu təkrar ziyarət etmək bir kəlbəcərli kimi mənim üçün ayrıca ovqat yaradırdı. Dəyərli oxucular üçün qısaca olaraq bildirim ki, aprelin 15-17-də ilk dəfə Kəlbəcərdə olmuşdum. Doğma kəndim Başlıbeldə 1993-cü ilin aprelində törədilmiş qətliamdan və mülki əhaliyə divan tutularaq rayonun ən böyük kəndinin yer üzündən silinməsinin izlərini görmək, erməni terrorizminin qaniçən üzünü ifşa etmək üçün kənddə olsaq da, qətlə yetirilən 90 yaşlı nənəmin cəsədinin qalıqlarını yandırılmış evimizin xarabalıqları altından çıxarmaq təşəbbüsümüz alınmamışdı. Qərara alınmışdı ki, tezliklə ekskavatorun və kəndimizin 31 km-liyində yerləşən hərbi hissədəki əsgərlərin köməyi ilə 100 kvardartmetr ərazi təmizlənərək sümüklər götürülsün. Bir müddət sonra jurnalistlərin minaya düşməsi və Kəlbəcər istiqamətində ermənilərin az qala hər gün atəşkəsi pozması axtarış işlərinin düz 4 ay ertələnməsi ilə nəticələndi. 

Nəhayət, sentyabrın 1 də Baş Prokurorluğun İstintaq İdarəsinin əməkdaşları və Məhkəmə tibb eksperti ilə Kəlbəcərə yola düşdük. Apreldəki səfərimiz zamanı amansız Murov yolunda çox çətin anlar yaşamışdıq. Səhər saat 10-da Toğanadan çıxıb axşam saat 10-da, yəni düz 12 saat sonra Kəlbəcərə çatmışdıq. Amma bu dəfə yolları görəndə gözlərimə inana bilmirdim. 4 ay ərzində bəlkə də 4 il görülməsi inanılmaz olan işlər görülüb. Yollar nə qədər sərt döngələr, vahiməli eniş-yoxuşlarla zəngin olsa da, genişliyi və mötəbərliyi ürəyimi dağa döndərdi. Elə buna görə də bu dəfə Toğanadan cəmisi 2 saat yarıma Kəlbəcər şəhərinə çata bildik. Gecəni Kəlbəcərdə keçirməkdən başqa yol yox idi, Çünki Başlıbel 61 km rayon mərkəzindən uzaqda idi və ora getmək ən azı 3 saat vaxt aparacaqdı. Ona görə də Kəlbəcərdə qaldığımız zamanı boşuna xərcləməmək üçün İstisu qəsəbəsinə - bir vaxtlar təkcə sovetlər məkanında deyil, Çexiyanın dünyaca məşhur "Karlovı Varı" suyuna meydan oxumaqla Şərqi Avropaya səs salmış "İstisu" sanatoriyasına, daha doğrusu, sanatoriyanın xarabalıqlarına baxmaq, ərazidəki misilsiz su qaynaqlarına, fışqıraraq göyə qalxan 70-80 dərəcə temperaturda olan fəvvarəni görmək üçün həyəcandan boğulurdum.

 

 

Bir vaxtlar - 1978-ci ildən 1988-ci ilədək mərhum valideynlərim və qardaşımla hər il avqust ayında "İstisu" sanatoriyasında dincəlirdik və indi viran qalmış həmin məkanları görmək sözlə ifadə olunmayacaq qədər məşəqqətli idi. Adam qəhərdən na danışa bilirdi, nə göz yaşları ətrafı rahatca izlməyə imkan verirdi. Bir kənara çəkilib talanmış yurdun, viranə qalmış vətənin, izləri silinmiş uşaqlıq xatirlərimizin yasını tutub ürəyimizi boşaldandan sonra oxuduğunuz bu yazı üçün xarabalıqlardan bəzi kadrlar çəkməyə başladım. Doyunca sudan içməyi və xidmət aparan əsgərlərlə xeyli söhbətləşməyi də unutmadım. Ərazidə aparılan yol tikintisi və hər yanda ağırtonnajlı maşınların ora-bura şütüməsi belə bir əminlik yaradırdı ki, tezliklə bu xarabalıqların içərisindən əvvəlkindən daha möhtəşəm və dünyaya səs salacaq "İstisu" qızılgül kimi pərvazlanaraq 28 ilin həsrətini, ağrı-acısını unutduracaq. Əsgərləri siqaretlərə qonaq etdikdən sonra İstisudan Kəlbəcərə qayıdıb gecəni orda keçiririk.

 

Səhər saat 6-da isə yolumuz Başlıbelə doğrudur. 1 saatdan sonra Başlıbel istiqamətindəki N saylı hərbi hissəyə çatırıq. Burada bizi gözləyirlər. Yeri gəlmişkən, apreldəki səfərimdə çox şeydən narazı qalmağım üçün əsaslar vardı, amma yazmağa gərək duymamışdım və düşünmüşdüm ki, yeni həyat qayıdır, heç nəyin yerində olmaması, çaşqınlıq və qərarsızlıq anlaşılandır. Amma budəfəki səfərin təşkilatçılığı alqışa layiq idi. Buna görə də fürsətdən istifadə edərək Prezidentin köməkçisi, dəyərli Hikmət Hacıyevə sərgilədiyi həssasiyyət üçün ayrıca təşəkkür borcumu ifadə etməkdən şərəf duyuram. Baş Prokuror Kamran Əliyevin birbaşa tapşırığı və İstintaq İdarəsinin rəisinin tez-tez bu işlə maraqlanması, bizimlə bu ağır səfərdə unudulmaz yol yoldaşlığı edən İstintaq İdarəsinin əməkdaşlarına təşəkkürlərim sonsuzdur. Kimsə deyə bilər ki, bu onların görəvidir və harada qətlə yetrildəkləri bilinməyən şəhidlərin nəşinin axtarılıb tapılması onların vəzifə borcudur. Amma mənim belə düşünməyə haqqım yoxdur. 50 illik ömrünün yarıdan çoxunu siyasətin göbəyində və mediada xərcləmiş birisi olaraq bu ölkəni yaxından tanıyanlardanam. Xülasə, sərgilənən münasibət məni ziyadəsi ilə məmnun etdi və ikinci səfərim də nəticəsiz yekunlaşsa da və kəndi tərk edərkən yıxılaraq ayağımdan ciddi zədə almağımı nəzərə almasaq, çox razı qaldım. 

 

 

Axtarışların nəticə verməməsi barədə. Bu dəfə evimizin xarabalıqlarını tamamilə qazıb çıxarmaq və nənəmin sümüklərini tapmaq üçün hərbi hissədən 31 km məsafədə olan kəndimizə ekskavator və çoxsaylı canlı qüvvə cəlb edilmişdi. Sentyabrın 2-də artıq saat 10 radələrində kəndə çatmışdıq və çatan kimi hamı qollarını çırmayıb işə başladı. Saat 15.00-a qədər qazıntı işləri heç bir nəticə vermədi və nənəmin nəşinin heç bir izinə rast gəlmədik. Mən hamının dilxor və yorğun olduğunu görərək saat 15 radələrində qazıntı işlərinin dayandırılmasını xahiş etdim.

 

 

Məhkəmə tibbi eksperti bildirdi ki, burada iki varıant ola bilər, ya evin taxta konstruksiyasının çoxluğundan yanğın zamanı cəsəd tamamilə yanıb kül ola bilər, ya da ümumiyyətlə, öldürüldükdən sonra onun cəsədi başqa bir yerə atıla bilər. Hər halda, evimizə bitişik yardımçı tikililəri qazıb torpağı çıxarmaq üçün günlərlə vaxt lazım gəldiyindən qərara gəldim ki, kənddə məskunlaşmaya başlanıladək gözləyək və özüm lap bir ay çəksə belə, texnikanın dəstəyi ilə cəsədin qalıqlarını bir daha ehtimal olunan məkanlarda axtaraq. Çünki nənəmin itkin kimi tarixdə qalmasına ürəyim dözmür. Onun narahat ruhunu azacıq da olsa, xəfiflətmək üçün mümkün olan və olmayan hər şeyi etməkdə israrlıyam və ümid edirəm ki, üçüncü cəhdim uğursuzluğa düçar olmayacaq.

 

 

Yeri gəlmişkən, biz bir gün də kənddə qalmalıydıq. Daha doğrusu, yenidən Kəlbəcərə qayıdaraq orada gecələməli və Başlıbel qəliamının qurbanlarının 4 ay əvvəl Bakıya aparılaraq müayinə edilmiş sümüklərinin qaytarılıb Başlıbeldə dəfn olunması mərasimində iştirak etməliyidk. Ancaq ayağımdakı zədə çox ağır olduğundan qayıtmağa məcbur oldum və Baş Prokurorluqdan olan dostlarımız da onları tərk etməyimə çox pərişan oldular. Çünki bir-birimizə elə isinişmişdik ki, sanki 100 ilin dostları olmuşduq. Ancaq qismətə boyun əyməkdən başqa çarə yox və həmin şəhidlərimizin də ruhu məni bağşlasın ki, onların dəfn mərasimində iştirak edə bilmədim. 

 

 

Sonda bir təşəkkür borcumu da xatırlatmaq istəyirəm. "Qaçqınkom"un sədri Rövşən Rzayevin didərginlik mərəzindən qurtulmuş soydaşlarımızın yurd həsrətinə son qoyulması istiqamətində atdığı addım da minnətdarlığa haqq edir. Bir müddətdir ki, məhz onun təəşəbbüsü ilə işğaldan azad edilən bütün rayonlara turlar təşkil edilir və 25-30 nəfərlik qruplar öz dağılmış yurd yerlərini və məzarlıqlarını ziyarət edirlər. Biz Başlıbeldə olduğumuz gün Kəlbəcərdən gələn bir qrup da gəlib kəndə çıxmışdı. Əsasən kənd sakinlərindən və jurnalistlərdən ibarət qrup vaxt məhdudluğundan qısa zamanda kənddəki 2 məzarlığı və öz ata-baba evlərinin xarabalıqlarını ziyarət edərək geri döndülər.