Bu il Amerika seçkiləri özünü büsbütün nüfuzdan sala bilər. İnsanlar qarşılarında yalnız iki qocanı görür, amma Amerikaya ölkəyə əvvəlki parlaqlığını geri döndərə biləcək prezident lazımdır.

 

Moderator.az xəbər verir ki, bu barədə Böyük Britaniyanın "Financial Times" nəşri yazıb.

 

Lakin nə Baydenin, nə də Trampın qələbəsi ABŞ-ın superdövlət olacağının əlaməti deyil.

 

Bu yaxınlaradək-qatil gülləsinin Donald Trampın qulağını zədələyən məqamadək ABŞ-da prezident seçkiləri "cinayətkarın" "zəif şəxslə" tragikomik toqquşması kimi görünüb.

 

Co Baydenin bu yaxınlarda özünün praktiki olaraq həmyaşıdı ilə debatlarında bu iki nəfərin noyabrda qalib gəlməsindən asılı olmayaraq Amerika demokratiyasının təhlükədə olduğu ilə bağlı əzici hissi daha da gücləndirib. 

 

Trampın həyatına sui-qəsd bu böhran hissini yalnız kəskinləşdirib. Seçkiöncəki kampaniyaya belə vahiməli müdaxilə demokratiyanın qovuşacağı vətəndaş savaşı kabusuna səbəb olub.

 

Əvvəllər biz amerikalılar  Amerika seçkilərində səs verməyi arzu edərdik. Bu seçkilər həmişə bizim öz demokratiyalarımızın təklif edə biləcəyi nəsnələrlə müqayisədə dramatikliyi, baxımlı olması və əhəmiyyəti ilə seçilib.

 

Biz hələ sabiq Sovet İttifaqının ahıl rəhbərlərindən, bugünkü Rusiyada saxtalaşdırılmış seçkilərdən və Çin Kommunist Partiyasının mənasız qurultaylarından danışmırıq.

 

Məsələn, 2008-ci ildə dünyanın bir çox sakinləri Barak Obamanın xeyrinə  bülletenlərini sandıqlara atmağa hazır olub.

 

2020-ci ildə isə əcnəbilərin çoxu Trampın yenidən seçilməməsi üçün öz səslərini verməyi arzu edib. Lakin bu il Amerika seçkilərinin magiyası birdəfəlik yox ola bilər.

 

Noyabrdakı səsvermə, demək olar ki, bir neçə nəsillər üçün ən vacibidir. Lakin dünyanın qalan hissəsilə ünsiyyətdə mən onların bu seçkilərdə iştirak etməyi arzu etdiklərini nədənsə daha hiss etmirəm.

 

Dünya ekspertləri haqlı olaraq iddia edir ki, Amerika qarşısında taleyüklü seçim dayanıb. Amma nəsə dəyişib. Uzaqdan Baydenlə Tramp arasında təzadın əvvəlkitək o qədər də kəskin olmaması görünə bilər. İnsanlar qarşılarında yalnız iki qocanı və üstəlik də populyar olmayan prezidentləri görür.

 

Bu yaxınlarda tarixçi Nil Ferqyuson məqaləsində bəyan edib ki, bugünkü herontokratik Amerika ilə Sovet İttifaqının mövcud olduğu son illərlə paralellər aparılması aldadıcı olsa da, həm də özlüyündə göstəricidir. O, haqlıdır, müqayisələr təkcə proqnoz deyil, həm də xəbərdarlıqdır.

 

Aydındır ki, 2024-cü ilin Vaşinqtonu 1980-ci illərinin sonunun Moskvası deyil. ABŞ-ın iqtisadiyyatı güclüdür, ordusu qorxuludur, dünya sakinləri isə əvvəlkitək təkcə Amerikaya düşmək üçün həyatlarını riskə atmağa hazırdır.

 

Lakin SSRİ-nin dağılması dövrü kimi Amerika cəmiyyəti böhrana qərq olub, Amerikanın gücü isə azalıb. Kardinal dəyişiklik olmadan qarşıdakı seçkilərdə uduzan elə ABŞ-ın özü və onun qlobal nüfuzu ola bilər. 

 

Amerikanın böhran və təhlükə altında olması təəssüratı nə qədər güclü olacaqsa, - ötən istirahət günləri Pensilvaniyadakı atəş bu hissi yalnız möhkəmləndirir, - ölkəyə təkcə gələcək barədə düşünən deyil, həm də onu təcəssüm etdirən prezidentin bir o qədər lazım olduğu kəskin şəkildə özünü büruzə verir.

 

1982-ci ildə Sov.İKP MK-nın baş katibi Leonid Brejnev 76 yaşında vəfat edib. Siyasi Bürodakı bir çox silahdaşları kimi, o, qocalıb əldən düşmüşdü. 

 

Onu DTK-nın rəhbəri Yuri Andropov əvəzləyib. Andropov sovet rejimini yeniləməyə və ya ən azından onu bir qədər intizamlı etməyə çalışıb. Amma o da qocalıb əldən düşmüşdü və cəmi 15 aydan sonra dünyasını dəyişib.

 

Andropovun varisi olan 73 yaşlı Konstantin Çernenko olub. Onun nəyə nail olmaq istəməsi bəlli deyil, çünki o da yüksəlişindən cəmi bir il sonra dünyasını dəyişib.

 

1985-ci ildə hakimiyyətə Siyasi Büronun ən gənc üzvü Mixail Qorbaçov gəlib, amma rejimin yenilənməsi vəzifəsinin öhdəsindən gələ bilməyib.

 

O zaman mənim 20 yaşım vardı, dəbdəbəli dəfn mərasimləri dövrü mənim kommunist rejiminə və onun gələcəyinə baxışlarımı formalaşdırıb. Demək olar ki, Sovet İttifaqı yorğunluqdan, sonsuz növbələrdə dayanaraq və öz rəhbərləri ilə vidalaşaraq əbədiyyətə qovuşub.

 

Yaxın aylar gənclərin və yaşlıların, amerikalı və əcnəbilərin Amerika demokratiyasına baxışlarını formalaşdıracaq. Demokratiya magiyası həm də özünüyeniləmə və özününizamlamadadır.

 

Bu mənada nə Baydenin, nə də Trampın qələbəsi gələcəklə görüş kimi görünmür. Bayden yoxa çıxan dünyanın xeyirxah müdafiəçisidir, Tramp isə, təəssüf ki, qisas və böyüklüyü səhv salır. 

 

Baydenin düşərgəsi anlamalıdır ki, indiki məqamda ən böyük risk risk etməməkdir. Əgər insanlar demokratiyanın çətin məqamlarda dəyişəcəyinə inanmasa, o, qeyri-demokratik rejimılər üzərində ən vacib üstünlüyünü itirəcək. 

 

Müəllif: İvan Krastev