Şifahi xalq ədəbiyyatı bütün dünyada eləcə də Azərbaycanda öz zənginliyi ilə istiqamət üzrə tədqiqatçıların həmişə diqqət mərkəzində olub. Bəs şifahi xalq tarixi necə? Maraq üçün şifahi xalq tarixi adı ilə azərbaycan dilində internetə müraciət etdim. Müvafiq məlumat əldə edilmədi. Çox əfsuslar olsun ki, internet azərbaycan dilində “Şifahi Xalq Tarixi”-ni tanımadı. Tarix və Etnologiya İnstitunun şöbələri ilə tanış oldum. Şifahi Xalq Tarixi və ya Şifahi Tarix adlı bir şöbənin olmadığı

məlum oldu. Sonra rus dilində qeyd edilən mövzularla bağlı internetə müraciət etdim. 21 səhifədən ibarət hansı isə bir kitabın 17-ci fəslini təşkil edən «Устная история» adlı zəngin bir materiala rəst gəldim (//www.socionauki.ru/book/files/tmh/335-355.pdf ). Bu kitab “Şifahi tarix”i bütün dünya üzrə təsvir edir. “Şifahi tarix”in ilk yaradıcısı və müəllifi Kolumbiya Universitetinin professoru Allan Nevins olmuşdur. 1948-ci ildə Allan Nevinsin təşəbbüsü ilə Şifahi Tarix Kabinəsi

yaradılmış və genişmiqyaslı tədqiqatlar nəticəsində 1971-ci ilə qədərki dövrdə 350 min səhifədən ibarət zəngin Şifahi Tarix bazası yaradılmışdır. 1971-ci ildə ilk dəfə olaraq “Oral History” (“Şifahi tarix”) jurnalı yaradılmış və daha sonra isə Böyük Britaniyada Pol Tompson tərəfindən “Oral History Society” (“Şifahi Tarix Cəmiyyəti”) təşkil edilmişdir. Rusiya 1990-cı illərin əvvəlləri şifahi tarixlə məşğul olmağa başlamış, 1997-ci ildə təşkil edilən Beynəlxalq Şifahi Tarix Assosasiyası

nəzdində üç dildə “Words and Silences” (Sözlər və Sükutlar") jurnalını buraxmağa başlamışlar.

 

Beləliklə, bu kitabla tanışlıq nəticəsində mənə aydın oldu ki, “Şifahi Xalq Tarixi” və ya “Şifahi Tarix” bütövlükdə tarix elminin yeni prioritet istiqamətlərindən biridir. Məhz bu əminlik sayəsində uzun illərdir ki, qəlbimdə saxladığım “Çörəyi daşdan çıxan” Güzdək kəndinin şifahi xalq tarixindən miraslar” adlı yazını ölkəmizin ən nüfuzlu və ən çox oxunan şəbəkələrindən biri olmaqla, şəxsən mənim üçün doğma olan Moderator.az saytında dərc etməyə qərar verdim.

 

Azərbaycan Respublikası Daxili İşlər Nazirliyinin nüfuzlu və hörmətli ağsaqqallarından biri hesab edilən Azərbaycan Neft və Kimya İnstitutunu, Ali Partiya Məktəbini, SSRİ Daxili İşlər Nazirliyi Akademiyasını fərqlənmə diplomları ilə bitirən, həyat və fəaliyyətində Ulu Öndərin xüsusi rolu olan mərhum qardaşım polis polkovniki Baba Daşdiyevin Güzdək kəndinin tarixi və tanınmış şəxsiyyətləri ilə bağlı zəngin əlyazmaları əsasında Güzdək ictimaiyyətinin səbrsizliklə gözlədikləri kitabın yaxın gələcəkdə kəndin fəalları tərəfindən dərc edilməsi nəzərdə tutulur. Mənim yazım isə sırf Güzdək kəndinin şifahi xalq tarixi ilə bağlıdır. Böyük vətən müharibəsi əlili, Güzdək kənd orta mətəbində 50 ilə yaxın direktor, daha sonra isə ömrünün sonuna qədər Qaradağ rayon ağsaqqallar şurasının sədri vəzifələrində çalışan SSRİ maarif əlaçısı və ixtisasca tarixçi olan atam Abas Daşdiyevin ailəmizdə Şifahi Xalq Tarixinin bariz nümunəsi olaraq dəfələrlə söyləmiş olduğu hekayətə görə Bakıdan 18 km qərbdə sahəsi təxminən 75 km2 olan nəhəng bir daşın üzərində yerləşən və çörəyi də elə hər zaman məhz bu daşdan çıxan Güzdək kəndi qədim zamanlarda Yuxarı kənd adı ilə bəlli olan bir ərazidə yerləşmişdir. Əhalinin əsas fəaliyyəti kustar üsullarla daş istehsalı olmuşdur. Bu qəbilədəki ailələrdən daha çox müdrik olan, adı məlum olmayan bir ailə başçısı tarixi məqamı da məlum olmayan və peşəkar tarixçi müdaxiləsinə ehtiyac olan bir zamanda Qoca, Məmi,