(Əvvəli burada: //moderator.az/az/ekskluziv/519592/rus-qadinin-gelisi-turklerin-xarkov-istiqametindeki-uurlu-emeliyyatlarini-sengitdi/)
I Pyotrun türk paşanın çadırına gəldiyi gecənin ertəsi günü səhər saat 10:00-da Qərargahın yığıncaını keçirən Baltaçı Mehmet paşa zabitlərə və qoşun başçılarına heç bir səbəb göstərmədən türk ordu hissələrinin Xarkov şəhəri və ətrafının mühasirəsinin açılması, qoşunların “Deviçye pole” adlanan geniş əraziyə çəkilməsi barədə əmri imzaladı. Bu əmr tələyə düşmüş 7 min rus hərbçisini, kənar səngərlərdə qərar tutmuş 6 min Pyotr döyüşçüsünü və türk əsgərlərini öz gözlənilməzliyi ilə heyrətləndirmişdi ki, yeniçərilər dodaq gəmirirdilər.
Bu aradan Salman bəy Zəngəzurlu və onun ordu içərisindəki əməkdaşları uzun sürən gizli tədqiqatlar sonucunda həmin gecənin sirlərini açmış, qızıla ödənilən rüşvətdən və qadının gətirdiyi məktubdan, bunların nəticəsi kimi Xarkovun mühasirəsinin açılması xəyanətindən xəbər tutmuş və həmin olayların geniş şərhini sınanmış süvari çaparla İstanbula göndərmişdilər...
Yekaterina Şaş köyündə (indiki Daşkəndin qədim adı) çığatay cavanları içrə məlum peşəylə güzaran sürürdü. Vasili adlı avara bir rus əsgərinin məşuqəsi kimi tanınanda səsi-sorağı uzaqlara yayıldı. Sonralar imperatorun dostu və sərkərdəsi knyaz Menşikov onun gözəl qadın cazibədarlığından xəbər tutub, zorla Peterburqa gətirdərək, özünə kəniz eləmişdi. Saraydakı bir məclisdə imperatorun gözünə sataşan kimi sonuncu öz növbəsində dostunun kənizini güclə knyazdan qopararaq, kəndisinə kəbinli arvad yapıb, bu üzü üzlər görmüş pozğun zənəni imperatriça məqamına qaldırdı.
Sözügedən vaxtlarda rus ordusu qərargahında İzrael Orli deyilən bir hayk vurnuxurdu. O, bir il öncə Venetsiyadan Sankt-Peterburqa gəlmiş, saraya min dillə yol tapmış, 1 Pyotrun qılığına girə bilmiş, rus-hayk müttəfiqliyinə şirnik vermiş, ona qondarma “Böyük Ermənistan” xəritəsini sırımışdı. Xəritə 1696-cı sənədə Venetsiyada hay icmasının rahibxana mətbəəsində katolikos A.Mkrtçyanın rəhbərliyi ilə hazırlanmışdı. Doğu Kiçik Asiya torpaqlarında, sənin və mənim üzərimdə yeridiyimiz çağdaş Quzey Azərbaycan əraziləri, bir sözlə, dənizdən-dənizə yurd yerlərimizdə hayk dövləti yaranmasına kömək etdiyi təqdirdə Rusiya öz düşməni Osmanlı Türkiyəsinə qarşı mücadilədə hayların danışıqsız sədaqətini qazanacaqdı…
Qafqaza birər-birər nairi axışmasının tarixçəsi belə başladı, rus-hayk öncər (taktiki) və soncar (strateji) mənafeləri bu cür culğaşdı. Bizə bircə onu demək qalır ki, hayk gədələri Qafqazda rusların köpəkləri kimi xidmət göstərməliydilər. İllər sovuşsa da, onların arasındakı hərbi müttəfiqlik əhdi hazırda da qüvvəsində qalmaqdadır. Kəsəsi, məhz həmin gecə arvadını yad qucağına göndərməyə I Pyotru ələkçinin qılverəni haykgədəsi İzrael Orli şirnikləndirmişdi. Bununla da, namusunu özgə kişinin ağuşuna göndərməklə hökmdarın ləyaqətsizliyi belə məcəralar üçün adi sayılan şərəfsizliyi ilə birləşir, Rusiya tarixində silinməz ləkə kimi qalan bu iyrənc olay dildə-ağızda gəzməli, xüsusən, biz azərtürkləri sayıqlığa səsləməlidir, qadam…
I Pyotrun türk paşasına biabırçı məktubu bu məzmunda idi:
“Paşa həzrətləri, İzmir qalası, Xerson, Odessa və Bessarabiya uğurlarını təqdir edirəm. Sənin ordunun qələbələridir. Bu gecə isə sən şəxsi zəfərini də görəcəksən. Şəhərin mühasirəsini açmağın arzusuyla imperator I Pyotr”...
Öz hərbi andını nəfsinə qurban vermis Mehmet paşa Xarkov mühasirəsini açdığına görə İstanbul sarayına gətirildi və xəyanətinin cəzası kimi 600 qızıl sikkə əridilərək boğazına töküldu. İndi də o, altun salxımı Topxana muzeyində saxlanılır. Azərtürk ordu başçımız isə sultan təşəkkürüylə böyük pul ödülü alaraq hələ daha çox sənələr vuruşlarda bulundu…
Tarixin ibrət dərsini mənimsəməli başbilənlər dış siyasətimizi elə qurmalıdırlar ki, imperiya havasını unutmamış Rusiya ilə ilişgilər iqtisadi əlaqələrdən kənara çıxmasın, it hürən quzey səmtə yox, işıq gələn batı yönümünə daha çox meyillənsin. Son illərin olayları göstərdi ki, hamam həmin hamamdır, tas da həmin tas, ancaq ifaçılar dəyişib. Bu gün isə bəzi vəzifə sahibləri işi elə göstərir ki, köhnə təzə imperiyanın və onun hay nökərlərinin təbiəti cilaya uğrayıb, guya ona görə də Yuxarı Qarabağ pürcəsinin (problem) həlli yeni atəşkəs yanaşmalarıyla tapılacaqdır. İzrael Ori gədəsiylə çəpgöz Levon Ter-Petrosyanın araları yalnız zamanca və adca başqalaşmışlar, rusların 1 milyardlıq silah və diplomatik dəstəkləriylə nairilərin torpaq iddiaları və “Böyük Ermənistan” xülyası isə hələ də yaşayır. Ağilli siyasətçilərimiz yalnız bu səbəbdən MDB oyunundan qaçır, yeni qılverən orlilərlə bir arabaya qoşulmaq istəmirlər. Axı arvadını hərraca qoymaqdan çəkinməyən bir kişinin həmsoylarıyla yaрnağa getmək azərtürkə caiz olmasın gərək, atam…
Oqtay Eldəgəz, 1998-2001…
.Təqdim etdi: Sultan Laçın
