Türkiyədə Akkuyu AES-i tikən Rusiya şirkətində "QRU" əməkdaşı aşkarlandı...-ARAŞDIRMA- FOTO

Bizi sosial şəbəkələrdən izləyin:

Türkiyə qalmaqalla dolu Rusiya şirkəti "Rosatom" tərəfindən inşa edilən ilk nüvə elektrik stansiyası olan Akkuyu Atom Elektrik Stansiyasını işə salmağa hazırlaşır. "Azadlıq" radiosu, "Current Time" ("İndiki zaman") və "Sistema" layihələri tərəfindən aparılan jurnalist araşdırması nəticəsində stansiyanın tikintisinə cavabdeh olan şirkətin işçiləri arasında keçmiş Rusiya Baş Kəşfiyyat İdarəsinin zabitini aşkar edilib.

Moderator.az bildirir ki, bu araşdırma barədə məlumat "NV" kanalı tərəfindən yayılıb.

Məqalədə bildirildiyi kimi, 28 oktyabrda Akkuyu Atom Elektrik Stansiyasına avtomatlaşdırılmış proses idarəetmə sistemi üçün avadanlıqların çatdırıldığı açıqlanıb. Jurnalistlər izah edirlər ki, bu, "Rosatom"a reaktorların isti-soyuq sınaqlarına - stansiyanın istismara verilməsində əsas mərhələyə yaxınlaşmağa imkan verəcək.

Mütəxəssislər hesablayırlar ki, Mersində - Aralıq dənizi sahilində yerləşən Akkuyu Atom Elektrik Stansiyası Türkiyənin elektrik enerjisinə olan ehtiyacının təxminən 10%-ni ödəyəcək. Onun tikintisi ilə bağlı müqavilə 2010-cu ildə Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan və o vaxtkı Rusiya prezidenti Dmitri Medvedev tərəfindən imzalanıb. Ərdoğan həmçinin Putinlə sonrakı hökumətlərin Akkuyu tikintisinə konstitusiya səviyyəsində etiraz etməsinin qarşısını alan hökumətlərarası müqavilə imzalayıb.

Jurnalistlərin qeyd etdiyi kimi, Ərdoğan Akkuyu Atom Elektrik Stansiyasının tikintisini Türkiyənin enerji asılılığını, xüsusən də Rusiyadan asılılığını azaldacaq bir layihə kimi təbliğ edib. Lakin məqalədə deyilir ki, sabit 25 illik elektrik enerjisi qiyməti ilə bağlanan "tik-sahib ol-idarə et" müqaviləsi Ankaranı növbəti 100 il ərzində Rusiyadan daha da asılı edir.

Yaxın Şərq İnstitutunun Türkiyə Proqramının təsisçisi Gönül Tol 2024-cü ildə yazırdı: "Enerjidən geosiyasi silah kimi istifadə etməsi ilə tanınan Rusiya, hakimiyyətdə kimin olmasından asılı olmayaraq, 100 il ərzində NATO üzvü olan bir dövlətin strateji infrastrukturu üzərində birbaşa nəzarət əldə edəcək."

O qeyd edib ki, Akkuyu Atom Elektrik Stansiyası Amerika nüvə silahlarının yerləşdiyi İncirlik Hava Bazasına nisbətən yaxın və NATO-nun ballistik raket hücumları barədə erkən xəbərdarlıq almaq üçün istifadə etdiyi Kürecik radar stansiyasından uzaqda deyil. Tolun sözlərinə görə, müqavilə rusiyalı personalın bu strateji obyektlərin yaxınlığında yerləşməsinə imkan verir.

Araşdırmaçılar stansiyanın tikintisindən məsul olan şirkətin işçiləri arasında əvvəllər Sankt-Peterburq Şəhər Meriyasının Xarici Əlaqələr Komitəsində şöbə müdiri işləmiş "QRU" (Rusiya Baş Kəşfiyyat İdarəsi) psixoloji əməliyyatlar bölməsinin keçmiş zabiti Aleksandr Balabanovu aşkar ediblər. Diqqətə çatdırılır ki, işğalçı Rusiya diktatoru Vladimir Putin də bir vaxtlar məhz Sankt-Peterburq Şəhər Meriyasının Xarici Əlaqələr Komitəsində fəaliyyətə başlayıb.

"Azadlıq" radiosunun məlumatına görə, Sovet dövründə psixoloji müharibə və dezinformasiya bölmələri Baş Siyasi İdarəyə tabe olub, lakin 1990-cı illərin əvvəllərində onlar "QRU"-nun nəzarəti altına keçib. Araşdırmaçılar əvvəllər bu bölmələrin işçilərinin koronavirus pandemiyası, Çeçenistan, Gürcüstan, Suriya, Donbas müharibələri və Krımın işğalı haqqında saxta xəbərlər yaymaqda iştirak etdiklərini müəyyən etmişdilər...

Materialda deyilir ki, "Rusiya hərbi "psixosları" Ukraynanın işğalında fəal iştirak edir və burada vərəqələrdən, audio və radio siqnallarının paylanmasından tutmuş sosial media paylaşımlarına və kiber-hücumlara qədər geniş təbliğat və dezinformasiya vasitələrindən istifadə edirlər".

Sankt-Peterburqda Balabanov Qərb hərbi dairəsinin sözdə psixoloji əməliyyatlar qrupu olan 03126 saylı hərbi hissədə xidmət edib. 2020-ci ildə bu bölmədən çağırışçıların fotolarını araşdıran "LiveJournal"ın "Şoyqunun katibi" ləqəbli bloqçusu iddia edib ki, bölmə "MT-LB" yedək maşınları əsasında "ZS-88 Delitel" və "MZS-83 Qrom" qurğuları ilə təchiz olunmuş "BTR-80"-lərlə silahlanıb. Araşdırmaçılar izah edirlər ki, bunlar bir neçə kilometr məsafəyə istiqamətli səs proyeksiya edə bilən böyük mobil səsgücləndiricilərdir. Jurnalistlərin sözlərinə görə, bölmədə həmçinin video istehsalı studiyası da yerləşir.

Məlum olub ki, bu bölmədə təxminən 10 illik xidməti ərzində Balabanov bir neçə dəfə vəzifəsini dəyişib və ən azı bir dəfə vəzifəsində yüksəlib. 2022-ci ildən (sənədlərin əhatə etdiyi dövr məlum deyil) sızma onun kapitan rütbəsini ortaya qoyur. Sızdırılan məlumatlara görə, 2017-ci ildə o, qəfildən iş yerini dəyişib və Sankt-Peterburqda xarici nümayəndəliklərə xidmət göstərən dövlət şirkətinə rəsmi olaraq qoşulub.

Həmçinin 2017-ci ildə Balabanov "LinkedIn"-də işlərini Şəhər Meriyasının Xarici Əlaqələr Komitəsində qeyd edib. Meriyada çalışarkən o, Cənubi Koreyadan olan diplomatlar və Malayziyadan olan tədqiqatçılar da daxil olmaqla beynəlxalq görüşlərdə iştirak edib.

Jurnalistlər həmçinin Balabanovun "Facebook" səhifəsində 2018-ci ildə "Sözlər müharibələri öldürür" şəkli olan bir paylaşım tapıblar. Şəkil Ukrayna prezidenti və Rusiya diktatoruna "dayan və düşün" çağırışı ilə petisiya çərçivəsində yaradılıb. Petisiya 2014-cü ilin yazında Britaniya "ADOT" xeyriyyə təşkilatı tərəfindən dərc edilib və 48 nəfər tərəfindən imzalanıb.

Məqalədə qeyd edildiyi kimi, tammiqyaslı Rusiya işğalının başlamasından qısa müddət sonra Balabanov Sankt-Peterburq meriyasından istefa verib və "Akkuyu Nuclear" şirkətinin Moskva ofisində yarımştat işləyib.

Orada onun vəzifəsi "rabitə mərkəzinin baş mütəxəssisi" olub. 2022-ci ilin iyun ayında o, Moskvadan Türkiyəyə uçub və təxminən 2023-cü ilin yayının sonuna qədər həyat yoldaşı və qızı ilə birlikdə orada yaşayıb. Bu müddət ərzində nüvə elektrik stansiyası layihəsi dəfələrlə qalmaqallara qarışıb və "Rosatom" bunları diplomatik yolla həll etməyə çalışıb.

2022-ci ildə "Rosatom" gözlənilmədən əsas podratçı olan Rusiya-Türkiyə müəssisəsi "Titan-2 IC Ictas"ı tikintidən uzaqlaşdırıb və Türkiyə məhkəməsinin qərarına baxmayaraq, onu 100% Rusiya payına malik "TSM Enerji" şirkəti ilə əvəzləyib. "The Insider" bunu Rusiyanın Türkiyəni Akkuyu AES layihəsində 49% pay almağa və beləliklə, maliyyələşdirməni öz üzərinə götürməyə məcbur etməyə çalışması ilə izah edib. Nəticədə Ərdoğanın Putini hər şeyi olduğu kimi saxlamağa razı saldığı, lakin türk podratçılarının layihədən uzaqlaşdırıldığı bildirilib.

Daha sonra, mediada yayılan məlumatlara görə, Rusiya buna baxmayaraq, Türkiyənin Sinop şəhərində başqa bir nüvə elektrik stansiyasının tikintisini maliyyələşdirmək üçün layihədəki 49% payını satmağa cəhd edib. İlk Akkuyu enerji bloklarının istismara verilməsi daim təxirə salınmağa başlanıb və sanksiyalar təcavüzkar ölkəni təcili olaraq Qərb avadanlıqları üçün əvəzedicilər axtarmağa məcbur edib.

2023-cü ildə ekoloqlar stansiyanın tikinti sahəsinin yaxınlığındakı Aralıq dənizindəki suyun temperaturunun effektiv reaktor soyutma həddini aşdığını bildiriblər.

2025-ci ildə "The Wall Street Journal" qəzeti Rusiyanın Qərb sanksiyalarını aşmaq üçün Türkiyədə nüvə elektrik stansiyasının tikintisindən istifadə etdiyini və layihə üçün zahirən kredit kimi böyük bir Türkiyə bankındakı hesaba 5 milyard dollardan çox pul köçürə bildiyini bildirib. Lakin "JPMorgan" bankı ABŞ Ədliyyə Nazirliyinin müdaxiləsindən və sxemi araşdırmağa başlamasından sonra növbəti 2 milyard dollarlıq ödənişi təxirə salıb. Ədliyyə Nazirliyi təcavüzkar ölkənin sanksiyalar altında Kremlin layihələrini maliyyələşdirmək üçün "dəniz dolları ehtiyatı" yaratmaq istədiyinə inanıb.

"Bəlkə də 2 milyard dollarlıq ödənişin buraxılması, 2025-ci ilin iyul ayında türk və daha sonra Rusiya nüvə elektrik stansiyası tikinti işçilərinin tətilə çıxması və ödənilməmiş əmək haqqına etiraz olaraq tikinti sahəsinə aparan yollardan birini bağlaması ilə əlaqələndirilir", - deyə araşdırma müəllifləri təklif ediblər.

Məqalədə qeyd edildiyi kimi, Rusiyanın Türkiyənin başqa bir nüvə elektrik stansiyası olan Sinopun tikintisində iştirak etməsinə icazə verilməsi şansı 2025-ci ilin payızında Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın Vaşinqtona səfərindən sonra azalıb. Qısa müddət sonra Türkiyənin energetika naziri ABŞ və Cənubi Koreyanın layihə üzrə danışıqlara qoşulduğunu açıqlayıb.

Jurnalistlərin məlumatına görə, 2023-cü ilin payızında Aleksandr Balabanov Soçidəki "Putinin ən sevimli layihələrindən biri" olan "Sirius" təhsil mərkəzini idarə edən" İstedad və Uğur" fondunun kommunikasiya şöbəsinin direktor müavini olub. Bir ay sonra Balabanov hazırda tutduğu vəzifə olan "Sirius" Media Evində İnkişaf üzrə direktor müavini vəzifəsinə yüksəlib. O, Azadlıq Radiosunun şərh istəyinə cavab verməyib...

Tərcümə və təqdim etdi:

S.Laçın