(Əvvəli burada: //moderator.az/iqtisadiyyat/407682/kreditler-11-12-faizle-verildiyi-halda-yaziq-taxil-eken-fermer-nece-gelirli-is-gre-biler/ )

 

 

- Bu gün bizim kənd təsərrüfatı sektorunun inkişafına 1, uzaqbaşı, 1,5 faizlik kredit kanalları açılmalıdır. Əgər bank sektoru bunu təmin edə bilmirsə, o halda bunu hansısa başqa formalarda Sahibkarlığa Dəstək Fondu və ya digər müvafiq qurumlar vasitəsilə etmək lazımdır. Belə kredit kanalları açılmalıdır ki, kənd təsərrüfatı sektoru maliyyə resurslarına effektiv şəkildə çıxış imkanı əldə edə bilsin. Bu gün bank sektorunun təklif etdiyi faizlər heç bir halda qənaətbəxəş hesab oluna bilməz. Və düşünürəm ki, əgər bu günkü bank sektoru da bunu təmin edə bilmirsə, onda xüsusiləşdirilmiş dövlət bankları: kənd təsərrüfatı,  sənayə və s. sektorları üzrə  ayrı-ayrı banklar yaradılmalıdır... Bir məsələ də girov bazasıyla bağlıdır. Bu gün banklar elə girov bazası təklif edirlər ki,  regionlardakı,  kəndlərdəki sahibkarların elə bir imkanı yoxdur. Onlar hansı girovu qoya bilər ki, həmin kreditləri götürə bilsin. Odur ki, çıxış yolu ondadır ki, dövlət xüsusi pul kanalları açmalıdır və həmin kanallar vasitəsilə sənayeni də, kənd təsərrüfatını da maliyyələşdirməldir. O başqa sualdır ki, həmin  vəsait sonra təyinatı üzrə istifadə olunacaq, yoxsa yox.  Aydındır ki, belə problemlər də olur.  Amma buna nəzarət də məhz dövlət qurumlarının əsas missiyalarından biri olmalıdır. Banklar real istehsalla işləməyi öyrənməlidir. Yoxsa istehlak kreditlərini verib insanlardan vaxtı çatanda faizi tələb etmək, onları məhkəməyə vermək – bu, ən asan yoldu banklar üçün... Hesab edirəm ki, biz, nəhayət, bank sektorunun, maliyyə sektorunun üzünün Azərbaycanın real iqtisadi istehsal  sektoruna doğru çevrilməsinə nail olmalıyıq...

 

 

-Düşünürəm ki,  ölkədə ilk növbədə sosial xərclərin artırılması siyasətinin davam etdirilməsi vacibdir. Bilirsiz, əgər bu gün hökumət un və çörək qiymətlərinin endirilməsinə getsə, digər sahələrdə, digər məhsullarla bağlı qiymət artımı olacaq və bunların hamısının birmənalı şəkildə qarşısının alınması kifayət qədər çətin görünür. Ona görə də biz effektiv idarəetmə sisteminə keçməliyik. Əgər söhbət bazar iqtisadiyyatından gedirsə, inzibati metodlarla yanaşı, effektiv bazar metodları da tətbiq olunmalıdır və yerli istehsalımızı artırmalıyıq.  Amma bir məqamı da vurğulamaq gərəkdir; bir sıra xidmətlər və məhsullar var, bu, həm dərmanlardır,  həm çörəkdir, eyni zamanda tarifləri dövlət tərəfindən müəyyən edilən su, qaz, elektrik enerjisi və s. - bunlara ayrıca yanaşılmalıdır. Və bu xidmət və məhsulların qiyməti dövlət tərəfindən fiksə edilməlidir. Biz bu təcrübəyə müraciət etməliyik. Yeri gəlmişkən, artıq Qazaxıstanda da bununla bağlı qərarlar qəbul olunur...

 

Sosial sabitliyin qorunması üçün dövlət əsas kritik olan xidmət və məhsulların qiymətlərinin müəyyən edilməsinə gedə bilər və hesab edirəm ki, getməlidir.  Yəni öncə adını çəkdiyimiz həmin xidmət və məhsulların  tarif və qiymət artımları, azı, 3 il müddətinə dondurulmalı və sabitləşdirilməlidir. Və yerli istehsalın artmasına və bunun üçün də investisiyaların artırılmasına doğru effektiv addımlar atmalıyıq. Bu siyasəti həyata keçirmək üçün isə ilk növbədə bank sektorunda köklü islahatlara ehtiyac var. Hökumət hər il ərzində ölkəyə qoyulan kapital qoyuluşu həcminin heç olmasa 15-20 faiz artırılmasına  nail olmalıdır. Və bununla bağlı ölkə Prezidenti qarşısında cavabdehlik daşımalıdır. Çünki biz buna nail olmasaq, yerli istehsalı reallaşdıra bilməsək, inflyasiya ilə dayanıqlı şəkildə mübarizə apara bilməyəcəyik...

 

Yeri gəlmişkən, bir məqamı da qeyd edim. Bölgədə çox ciddi proseslər baş verməkdədir.  Dünyada sürətlə yeni güc mərkəzləri formalaşır. Və artıq qlobal dünya, demək olar ki, yoxdur.  Bu nöqteyi-nəzərdən 2021-ci il dönüş ili oldu. Uzun onilliklər ərzində bir mərkəzdən idarə olunan iqtisadi və siyasi proseslər çox ciddi şəkildə regonlaşma ilə əvəz olunur və bölgəmizdə də yeni reallıqlar formalaşır.  Mənə elə gəlir ki, biz buna hazır olmalıyıq və bir sıra digər ölkələrdə yaranan problemlərin Azərbaycanda da yaranmasına imkan verməməliyik. Bunun üçün də effektiv xarici siyasətlə yanaşı, iqtisadi siyasət də həyata keçirilməlidir. Bölgədə və dünyda baş verən reallıqlara adekvat reaksiya verilməlidir. Biz açıq şəkildə görürük ki, regional iqtisadi inteqrasiyaya meyillənmə prosesi var. Qazaxıstandakı  proseslər və gözlənilən Ukrayna hadisələri, zənnimcə, bunun üçün bir indikatordur. Biz mütləq bu proseslərdən nəticə çıxarmalıyıq. Və qonşu dövlətlərlə ilk növbədə iqtisadi və müəyyən dərəcədə siyasi əlaqələri də dərinləşdirməliyik ki, Azərbaycan bu burulğandan özünü qoruya bilsin...

 

 

-Təqribi hesablarımız var... Düzdü, burada dövlət sektoruyla özəl sektor arasında da maaşların artımı baxımından xeyli fərq var. Dövlətin etdiyi maaş və müavinət artımları, sözsüz ki, özəl sektora birbaşa təsir göstərmir, dolayısıyla, minimum əmək haqqımın artımı və s. ilə təsir göstərir.   Bu minvalla orta hesabla 2022-ci ilin əvvəlindən əməkhaqqı fondunda  təxminən 20 fazilik artım gözlənilirsə, amma, təəssüflər olsun ki, biz inflyasiya hesabına bu artımın xeyli hissəsinin faktiki olaraq effektivliyinin azalmasının şahidi oluruq. Bu olduqca ciddi problemdir. Və yeri gəlimşkən, bu gün ABŞ-ın özündə, Avropa Birliyində təqribən dövlət tərəfindən elan olunan statistik göstəricilərlə ekspertlər tərəfindən müəyyən edilən rəqəmlər arasında  böyük fərq var. Bu gün həm ABŞ-da, həm Avropa Birliyində real istehlak zənbilinin  əsasını təşkil edən məhsullar üzrə təxminən 25 faizə yaxın qiymət artımı var. Biz isə bunu istəsək də, istəməsək də, yerli istehsal o səviyyədə olmadığından  qiyməti artmış həmin məhsulları idxal etməliyik.  Düzdü, bu gün Azərbaycanda rəsmi  statistik rəqəmlər inflyasiyanın aşağı olmasını, yəni o dərəcədə kritik olmamasını göstərir. Lakin  biz görürük ki, istehlak zənbilinə daxil olan əsas məhsullar üzrə  qiymət artımı kifayət qədər sürətlə gedir. Və mənim hesablamalarıma görə, biz artıq  sözügedən əsas məhsullar üzrə qiymətlərin 20 faiz və ya ondan artıq artımının şahidi oluruq. Bu da təəssüflər olsun ki, sosial paketin effektini xeyli dərəcədə azaldır. Düzdü, bir tərəfdən etiraf etmək lazımdır ki, sosial sahədə şəffaflıq var, sosial artımlar təmin olunur. Ölkə Prezidentinin bununla bağlı ciddi siyasi iradəsi var və biz bunun effektini görürük. Ancaq iqtisadi idarəetmə ilə bağlı problemlər, idxaldan asılılığın yüksək olması, investisiyaların real sektora lazımi səviyyədə yönəlməməsi, bank sektorundakı problemlər – bütün bunlar sadalanan müsbət effektləri xeyli dərəcədə aradan qaldırmış olur. Və bu da, hesab edirəm ki, iqtisadi və sosial problemlərin dərinləşməsinə şərait yaradır. Ona görə də biz bu proseslərin dərinləşməsini proqnozlaşdırmalıyıq.  Biz indidən bilməliyik ki, dünyadakı inflyasiya bir neçə ay, hətta bir il yox, hələ xeyli davam edəcək. Odur ki, biz buna hazır olmalı və adekvat reaksiya verməliyik. Bu da öz əksini təxirəsalınmaz tədbirlərdə tapmalıdır.  Çünki son nəticədə hansısa bir istiqamətdə subsidiya versək, yaxud hansısa sahədə çalışan sahibkarları vergidən azad etsək, o halda digər istiqamətdə problem yaranacaq. Yəni belə müvəqqəti tədbirlərlə problem həll olan deyil. Kompleks iqtisadi idarəetmə siyasəti aparılmalıdır və ölkədə həyata keçirilən sosial paketin effektivliyinin azalmaması üçün həm də iqtisadi nöqteyi-nəzərdən effektiv tədbirlər həyata keçirilməlidir. Və hesab edirəm ki, yaxın aylar ölkə hökumətinin iqtisadi bloku və Mərkəzi Bankı üçün həlledici olacaq...

 

Sultan Laçın