Ulu öndər Avropa mediasının gözü ilə

 

 

 

Heydər Əliyev haqqında bir məqalə yazmaq mənim üçün böyük bir məsuliyyət oldu. Onun kimi böyük bir lider haqqında nə yazılacağı barədə düşünərkən, həm də illər boyu müxtəlif ölkələrdə yaşamış və fərqli mədəniyyətlərlə qarşılaşmış biri kimi, onun haqqında dünya mediasında yayılan məlumatları necə təhlil edəcəyimi düşündüm. Azərbaycanın ulu öndəri Heydər Əliyev, mənim özümün və ailəmin həyatında çox əhəmiyyətli bir yer tutur. Xüsusilə Ağdamda doğulub böyüdüyüm və təhsil aldığım illərdə, Heydər Əliyevin ölkənin iqtisadiyyatını inkişaf etdirmək, təhsilini modernləşdirmək və Azərbaycanı daha müasir bir dövlətə çevirmək istiqamətində atdığı addımlarının şahidi olmuşam. Həyatımda böyük bir iz qoymuş bu liderin dünya mediasında necə təhlil edildiyinə dair kiçik bir araşdırma etməyi qərara aldım.

 

Heydər Əliyev, Azərbaycanın üçüncü prezidenti və postsovet məkanının ən əhəmiyyətli liderlərindən biri kimi, Azərbaycanın inkişaf yolunu dəyişdirən transformativ liderliyi ilə tanınır. O, müasir Azərbaycanın memarı, sabitlik və tərəqqinin təminatçısı olaraq həm Azərbaycan, həm də dünya ictimaiyyətinin diqqətini cəlb etmişdir. Xarici media, Heydər Əliyevin siyasi uzaqgörənliyini, balanslı diplomatiyasını və Azərbaycanın beynəlxalq arenada mövqeyini gücləndirməyə verdiyi töhfələri yüksək qiymətləndirir. Fransa, Belçika, İspaniya, Hollandiya və Amerika mediası Heydər Əliyevin siyasi irsini müxtəlif aspektlərdən işıqlandıraraq onu mütərəqqi dövlət xadimi, strateq və müasir Azərbaycanın memarı kimi təqdim etmişdir. Əliyevin siyasi sabitlik, iqtisadi inkişaf və beynəlxalq diplomatiyaya verdiyi töhfələr onun çoxşaxəli fəaliyyətini əks etdirir.

 

 

Naxçıvanda anadan olan Heydər Əliyev, Sovet İttifaqı çərçivəsindəki təhlükəsizlik xidmətindəki fəaliyyətinə 1969-cu ildə Azərbaycan Kommunist Partiyasının birinci katibi vəzifəsinə yüksələrək başlayıb. Bu dövr onun Azərbaycanın sovetlər çərçivəsindəki idarəetməsinin formalaşmasında mühüm rol oynadığı bir mərhələ idi.

 

Çarlz van der Leuvun “Azərbaycan: Kimlik Axtarışı” kitabında Əliyevin erkən siyasi karyerası Azərbaycan infrastrukturunun və təhsil islahatlarının əsasını qoyan bir dövr kimi təsvir olunur. Onun Sovet İttifaqı çərçivəsində Azərbaycan mədəni kimliyini inkişaf etdirmək istiqamətində atdığı addımlar, gələcək müstəqillik dövrü üçün zəmin yaratmışdır.

 

 

Azərbaycan 1991-ci ildə müstəqilliyini elan etdikdən sonra ölkə siyasi xaos, iqtisadi böhran və Qarabağ münaqişəsi ilə üzləşdi. Əliyevin 1993-cü ildə hakimiyyətə qayıdışı bu çətin dövrdə dönüş nöqtəsi kimi qəbul edilir. The Washington Post onun liderliyini “sabitləşdirici” və “transformativ” olaraq xarakterizə edir və o dövrdə ölkədə qaydanı bərpa etməsini qeyd edir. Əliyevin praqmatik siyasəti və gücü konsolidasiya etmə bacarığı ona həm daxildə, həm də beynəlxalq səviyyədə hörmət qazandırmışdı.

 

1994-cü ildə imzalanan “Əsrin Müqaviləsi” onun strateji uzaqgörənliyinin ən böyük nümunələrindən biridir. Bu müqavilə Azərbaycanın Xəzər enerji ehtiyatlarını inkişaf etdirmək üçün Qərb neft şirkətlərini cəlb edərək, ölkəni qlobal enerji bazarının əsas oyunçusuna çevirdi. Maykl P. Kroissantın “Ermənistan-Azərbaycan Münaqişəsi” kitabında Əliyevin enerji diplomatiyası uzunmüddətli iqtisadi müstəqillik və geosiyasi əhəmiyyət baxımından yüksək qiymətləndirilir. Fransa mətbuatı Heydər Əliyevi Azərbaycanın keçmişdən müasirliyə keçidində əsas fiqur kimi təsvir edir. Le Monde qəzetində onun 1993-cü ildə hakimiyyətə qayıdışı “Azərbaycanın dağılmaqdan xilas olunması” kimi qiymətləndirilmiş, o, siyasi xaos və müharibənin hökm sürdüyü bir dövrdə ölkəni sabitliyə qovuşdurduğu üçün “pragmatik lider” adlandırılmışdır.

 

 

Azərbaycanın enerji resurslarının beynəlxalq bazara çıxarılması Heydər Əliyevin ən böyük uğurlarından biri kimi xarici mediada geniş işıqlandırılır. İspaniyanın El País qəzeti “Əsrin müqaviləsi” layihəsini Azərbaycanın “qlobal enerji xəritəsində mövqeyini gücləndirən unikal addım” kimi qiymətləndirmişdir. Xüsusilə Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kəmərinin açılması, Avropanın enerji təminatında Azərbaycanın strateji əhəmiyyətini artırmışdır. Hollandiya mətbuatı Het Financieele Dagblad, bu layihəni Azərbaycanın geosiyasi əhəmiyyətini vurğulayan “tarixi nailiyyət” kimi təsvir etmişdir.

 

 

Heydər Əliyev, Azərbaycan cəmiyyətində multikulturalizmin və etnik harmoniya siyasətinin inkişafına böyük önəm vermişdir. O, Azərbaycanın müxtəlif etnik və dini qruplarını birləşdirərək, ölkədə dinclik və sabitlik təmin etmişdir. BBC onun siyasətini “tolerantlıq modeli” kimi qiymətləndirərək, Heydər Əliyevin təşəbbüslərinin Azərbaycanın milli birliyini gücləndirdiyini və dövlət quruculuğuna böyük töhfə verdiyini qeyd etmişdir. Onun liderliyində həyata keçirilən multikulturalizm siyasəti, Azərbaycanın müxtəlif mədəniyyətlərə və dinlərə səmimi yanaşmasının nümunəsi olmuşdur.

 

 

Heydər Əliyevin xarici siyasətində balanslı və praqmatik yanaşma xüsusi yer tuturdu. O, Azərbaycanı ABŞ, Rusiya, Türkiyə və Avropa İttifaqı ilə dostluq əlaqələri quraraq, ölkənin milli maraqlarını müdafiə etmişdir. Financial Times Heydər Əliyevin diplomatik bacarıqlarını yüksək qiymətləndirərək, Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kəmərinin yaradılmasını qeyd edir və bu layihənin Azərbaycanın enerji ixracını diversifikasiya etməklə yanaşı, Rusiyadan asılılığını azaltmağa mühüm təsir etdiyini vurğulayır.

 

 

Heydər Əliyevin irsi nəinki Azərbaycanda, həm də beynəlxalq səviyyədə geniş şəkildə tanınır. Onun həyata keçirdiyi islahatlar Azərbaycanın uzunmüddətli sabitliyi və inkişafı üçün möhkəm təməl yaratmışdır. Brenda Şafferin “Müasir Azərbaycan: İrəliləyişdən Rifahadək” kitabı, Heydər Əliyevin Azərbaycanın müasir və müstəqil dövlətə çevrilməsindəki rolunu işıqlandırır. Dövlət Neft Fondunun yaradılması isə beynəlxalq səviyyədə məsuliyyətli idarəetmə nümunəsi kimi qəbul edilir.

 

 

Heydər Əliyev beynəlxalq mediada Azərbaycanın siyasi sabitliyini təmin edən lider kimi tanınır. Onun enerji diplomatiyası, multikulturalizm siyasəti və xarici siyasətdəki balanslı yanaşmaları Avropa və dünya mediasında yüksək qiymətləndirilir. Bununla yanaşı, tənqidlər və çağırışlar da nəzərə alınaraq, onun siyasi irsi həm Azərbaycan, həm də beynəlxalq ictimaiyyət üçün aktual olaraq qalır. Bu irs, gələcək nəsillər üçün yol göstərən bir nümunədir.

 

Heydər Əliyev, Azərbaycanın tarixində mühüm fiqur olaraq qalır və onun liderliyi, dünya üzrə kitablar, məqalələr və media orqanlarında geniş işıqlandırılaraq, Azərbaycanın siyasi sabitlik, iqtisadi inkişaf və beynəlxalq diplomatiyada qazandığı uğurları ilə dərin iz qoyub. Onun hekayəsi, böyük dəyişiklik dövrlərində liderliyin transformativ gücünü əks etdirən bir nümunədir və o, XX əsrin ən nüfuzlu liderlərindən biri olaraq tanınır.

 

1. BBC - “Multicultural Azerbaijan: A Model for Coexistence”

2. El País - “The Contract of the Century: Azerbaijan’s Role in Global Energy”

3. Euronews - “Legacy of Heydar Aliyev and the Role of His Foundation”

4. Financial Times - “Balanced Foreign Policy of Heydar Aliyev”

5. France 24 - “Heydar Aliyev Foundation: A Driver of Positive Change in Europe”

6. Het Financieele Dagblad - “BTC Pipeline: A Historical Achievement”

7. Le Monde - “Heydar Aliyev: Architect of Azerbaijan’s Modern State”

8. Le Soir - “Energy Diplomacy of Azerbaijan under Aliyev’s Leadership”