Sərhədləri aşan ədəbi dialoq

Bizi sosial şəbəkələrdən izləyin:

Hər tərcümə sanki yeni doğulmuş bir həyatdır: orijinaldan ilham alır, lakin onun öz nəfəsi, öz taleyi var. Bədii tərcümə ədəbi yaradıcılığın bir növü kimi, bir dildə yaranmış əsərin başqa bir dildə təcəssümüdür. Bu proses sözləri, cümlələri tərcümə etməkdən daha üstün – müəllifin düşüncəsini, hissini, ritmini, bədii nəfəsini doğma dilə köçürmək, onu səmimi və canlı şəkildə təqdim etməkdir. Bədii tərcümə doğma dilin ifadə imkanlarını genişləndirir, onu zənginləşdirir, həm də poeziyada, nəsrdə və dramaturgiyada yeni üslubların yaranması və təkmilləşməsi üçün geniş imkanlar açır.

Bədii tərcümə dünyanın dərk edilməsində, kollektiv yaddaşın genişləndirilməsində, maneələrin, sərhədlərin aradan qaldırılmasında bəşəriyyətin əsas köməkçisidir.

Mən on beş ildən artıqdır ki, peşəkar tərcümə işi ilə məşğulam. Bu, mənə ədəbiyyat dünyasında mənim kimi düşünən, ruhən yaxın, həmfikir insanlarla ünsiyyət qurmaq imkanı verir. Tərcümələr sayəsində sözlüklər, kitablar arasında yaşayıram. Zərif, incə, zəngin ədəbi dil ilə məişət leksikası arasında daim axtarışdayam. Onlar mənə dünyanın müxtəlif yerlərində yaşayan ağıllı və istedadlı insanlarla görüşmək, danışmaq, yeri gələndə onlar kimi düşünmək, onları da bizim kimi düşünməyə sövq etmək imkanı verir. Tərcümə prosesində mənə elə gəlir ki, sanki yad bir əsəri çevirmirəm, öz əsərimi yazıram və onu öz əməyimin bəhrəsi kimi sevirəm.

Oxucularımıza təqdim etdiyimiz "Ulduz yağışı" kitabı istedadlı tuvalı şair Saylıkmaa Kombunun doğma dilimizə çevrilmiş ilk şeirlər toplusudur. Bu kitab mənim üçün dərin duyğulu Tuva poeziyası ilə ilk görüşün, ilk heyrətin və doğmalaşmanın ifadəsidir.

Saylıkmaa ilə Tatarıstan Respublikasının paytaxtı Kazanda, Qabdulla Tukayın 130 illiyinə həsr olunmuş konfransda tanış olmuşduq. Bu konfransda tanınmış azərbaycanlı şair, ictimai xadim Əkbər Qoşalı ilə birgə iştirak edirdik. Əkbər müəllimin insanlara olan isti və səmimi münasibəti türk dünyasından gələn bütün konfrans iştirakçılarını bir-birinə dost, qardaş etmişdi.

İlk tanışlıqdan etibarən yaxınlıq və doğmalıq hiss etdiyim Saylıkmaa xanımla da çox səmimi münasibətlər qurduq. O, hətta məni "bacı" deyə çağırmağa başladı.

O, 2023-cü ildə, mənim xəbərim olmadan şeirlərimi öz doğma Tuva dilinə çevirərək, "Xəzər nəğmələri" adlı bir kitab nəşr etdirib, həmin kitabla Moskvaya gəldi. Kitabı əlimə alanda, sinəm türk dünyasının əzəmətli doğmalığı hissi ilə doldu. Bu, mənim üçün böyük hədiyyə idi. Şeirlərimin Tuva türkcəsində səslənməsi sanki onlara yeni həyat bəxş etmişdi. "Xəzər nəğmələri" mənim üçün həm bir kitab, həm də qardaşlıq və birliyin simvolu oldu. Tuvalı şair bacımın bu jesti məni çox duyğulandırdı. O, bu nəcib iş ilə sanki məni öz dünyası, ulusunun mədəniyyəti ilə daha yacından tanışlığa çağırmış oldu. Bu hadisədən sonra bir daha əmin oldum ki, dilimizdə, mədəniyyətimizdə zaman-zaman meydana çıxmış fərqliliklərə baxmayaraq, biz türklərin duyğu-düşüncələri eyni, diləkləri ortaqdır.

Mənim üçün unudulmaz hadisələrdən biri də bu kitabın Moskvadakı təqdimat gecəsi oldu. Təqdimat "Moskva Azərbaycanlılarının Milli-Mədəni Muxtariyyatı" Regional İctimai Təşkilatının və onun nəzdindəki Qadın Birliyinin dəstəyi ilə keçirildi. Sayılıqmaanın və onun qonaq kimi dəvət etdiyimiz soydaşlarının tuvaca oxuduqları şeirlər qəlbimizi qürur hissi ilə doldurdu.

Bəli, ədəbiyyat sərhəd tanımır. Azərbaycan poeziyasından örnəklər Tuva torpağında da yeni nəfəs qazandı, yeni auditoriya əldə etdi. Bu çevrilər sayəsində türk dünyasının daha bir guşəsi könlümcə fəth edilmiş, könlümü fəth etmiş oldu.

İndi isə Saylıkmaa Kombu yaradıcılığından danışaq. Onun poeziyası Tuva çaylarının səsidir, boz dağların sükutudur, çöllərin nəfəsi kimidir. Onun şeirləri ulusunun yaddaşından süzülən pıçıltılardır sanki. Bu şeirlərin hər sətrində qadın qəlbinin iti atışı, qadın müşahidəsi, ana təbiətə və insan həyatına dərin sevgi, sözün məsuliyyəti, ümumbəşəri hisslərə sədaqət özünü göstərir. Saylıkmaa Günəşi, işığı, həyatı doğmalıqla sevən, sözlə nəfəs alan yaradıcı bir qadındır. Onun şeirləri şair ləyaqətini, qadın zərifliyini və ulusal təfəkkürü özündə birləşdirir.

Saylıkmaa Kombunun şeir dünyası bizi Tuva ilə bir köynək daha yaxından doğmalaşdırarkən, həm də bütün bəşəriyyətlə birləşdirir. Onun səsi uzaq tundralardan gəlir, lakin öz istiliyi ilə ruhumuza çox yaxındır. Şairin misralarında söz həm fikirdir, həm də nəfəsdir, bundan ötə – təbiətlə vəhdətdə olan ruhun içindən gələn çağırışdır. O, yad deyil, o – bizimdir. Onsuz da, əsl poeziya coğrafiyaları aşır və sərhəd tanımır. Əsl poeziya ümumbəşəri mahiyyət daşıyır.

Tanınmış şairimiz Əkbər Qoşalı – redaktor, mən isə tərcüməçi və ön sözün müəllifi kimi, bu kitabı Azərbaycan oxucusuna təqdim edərək bir daha təsdiq edirik ki, poeziya həm də ruhun tərcüməsidir. O, tərcüməçidən də, müəllifin özü kimi, sevgi, dəqiqlik və intuisiya tələb edir.

"Ulduz yağışı" bizim üçün bir sədaqət borcudur. Ümid edirik ki, o, digər qardaş ulusların çevri əsərləri kimi, türk dünyasında yeni bağların yaradılmasına, mövcud bağların güclənməsinə, Azərbaycanda və ulusumuzun yaşadığı bütün ölkələrdə qardaşlıq bağlarının möhkəmlənməsinə xidmət edəcəkdir. İnanırıq ki, Saylıkmaa Kombunun şeir dünyasına açılan bu pəncərə – bu yeni kitab – Tuva poeziyası və ümumilikdə türk dünyası ədəbiyyatı ilə maraqlanan hər bir oxucu üçün faydalı olacaq.

Qoy bu kitab, uluslarımız arasında mədəni və dostluq, qardaşlıq bağlarının daha da möhkəmlənməsinə, inkişafına xidmət etsin!