Tələsik imzalanan strateji tərəfdaşlıq sazişi Ermənistan xalqına ürəkaçan perspektivlər vəd etmir - TƏHLİL

 

Bayden hökumətinin son günlərində Ermənistanla imzaladığı strateji münasibətlərə dair saziş İrəvan üçün təhlükəsizlik qarantı olmaqdan daha çox "ayı xidməti" göstərəcək. ABŞ-nin bu addımı demokratlar administrasiyasında ənənəvi oyunçular olan Rusiya və İranla gərgin münasibətlər fonunda bölgədə möhkəmlənmək cəhdi ilğımı yarada bilər. Ancaq fizikanın təsir əks-təsirə bərabərdir qanunu geosiyasətdə də keçərlidir: Rusiyanın onillər boyu "oylağ"ı olmuş Ermənistanı asanlıqla güzəştə gedəcəyini gözləmək əbəsdir. Üstəlik, unudulmamalıdır ki, Blinken-Mirzoyan sazişinin yanvarın 20-də səlahiyyətlərinə başlayacaq Donald Tramp hakimiyyəti üçün sadəcə geosiyasi ballast olma ehtimalı da az deyil...

 

Ermənistan kimi kiçik, siyasi alətləri və iqtisadi resursları kasad olan ölkələrin belə addımları uşağın odla oynamasını xatırladır. Son dörd il ərzində İrəvanın Cənubi Qafqaz üçün tamamilə yad ünsür olan Fransa ilə limiti aşmış münasibətlərinin hansı regional gərginliyə səbəb olduğu da göz önündədir.

 

Moderator.az "Kaspi" qəzetinin mövzuya dair məqaləsini təqdim edir.

 

 

 

ABŞ-Ermənistan razılaşması fonunda İrəvanın Parislə təhlükəli flirtinin üzərində dayanmağımız təsadüfi deyil. Əgər Paşinyan hökuməti özünə sanballı himayədar axtarırsa, onu regiondan çox-çox uzaqlarda tapırsa, bu halda öz problemlərini həll etmək niyyəti ilə yanaşı, bu coğrafiyanın tarixi aktorlarını da öz üzərinə qaldırmış olur. Bu azmış kimi, belə təmaslar bütün region üçün neqativ rol oynayır. Çünki Fransanın Ermənistanla mübhəm münasibətləri onun İrəvana arxa durmaq niyyətindən daha çox Cənubi Qafqazda möhkəmlənmək istəyinin göstəricisidir. Makron hakimiyyəti illərində Parisin hər hansı belə addımının müsbət nəticələrə səbəb olduğunu iddia etmək isə olduqca çətindir.

 

 

 

Tramp administrasiyasının İrəvanla imzalanmış sənədə xüsusi önəm verəcəyi barədə ümidlər dumanlı görünür. ABŞ-nin yeni prezidenti xarici siyasət prioritetlərini artıq elan edib və onun gündəmində çox güman ki, Ermənistan kimi dövlət, "erməni problemləri" kimi hədəf yoxdur. Bununla belə, Blinken-Mirzoyan anlaşmasının ən azı bir fatal fəsadı qaçılmazdır: bölgəmizdə siyasi, enerji və logistik maraqları olan Vaşinqtonun Moskva ilə münasibətlərinin çəpləşəcəyi daha bir region Cənubi Qafqaz ola bilər. Bölgənin güc qütblərinin çəkişmə arenasına çevrilmə ehtimalı region təmsilçiləri üçün təhlükəli tendensiyadır. Hər zaman müstəqil siyasət yürüdən Azərbaycanla yanaşı, milli maraqlarına görə Qərblə münasibətləri pisləşən Gürcüstanın da bu ssenaridən əziyyət çəkə biləcəyi istisna deyil. Bakı ilə yanaşı, Tbilisi də bölgənin qatıldığı qlobal transmilli layihələrin aktiv iştirakçısıdır. Ənənəvi enerji daşıyıcılarının Qərbə tranziti prosesində Gürcüstanın vacib rolu danılmazdır. Tbilisi hazırda aktual olan Orta dəhliz kimi qlobal logistik layihədə, habelə Azərbaycanın bərpaolunan enerji ehtiyatlarının Avropa bazarlarına daşınması prosesində də həlledici bəndlərdən biri kimi çıxış edir. Belə bir reallıqda Paşinyan Ermənistanı bölgənin çiçəklənməsinə xidmət edən layihələrin iştirakçısı etməkdənsə, region üçün təhlükəli çağırışların önündə getmək yolunu seçib.

 

 

Bu il Ermənistanın Rusiya ilə ticarət dövriyyəsi 11 milyard dollara çatıb. Son bir il ərzində bu statistika rəsmən üç dəfə artıb. Bu rəqəmin nəyin hesabına "şişməsi" hamıya məlumdur. Ancaq mənbəyindən asılı olmayaraq, bu artım Ermənistan büdcəsində və sıravi erməninin rifahında özünü göstərir. İrəvanın ABŞ və ya Parislə bu müstəvidə öyünəcəyi heç nəyi yoxdur. Fransa ilə dövriyyə 200 milyon dollara çatmır. ABŞ ilə də bir o qədər. Ermənistanın ixrac əməliyyatlarının 70-80 faizi Rusiya və MDB dövlətləri ilə ticarətin üzərinə düşür. Rusiya mavi yanacağı Ermənistana dünya qiymətlərindən azı üç dəfə ucuz satır. İrəvanın Vaşinqtonla strateji tərəfdaşlıq sazişinə reaksiya olaraq, Moskvanın bu amillərdən Paşinyana qarşı təzyiq rıçaqı kimi istifadə edəcəyi şübhəsizdir.

 

 

Rusiyanın hərbi bazası ən azı 2040-cı ilədək Ermənistandadır. Moskva dəfələrlə bəyan edib ki, hərbi dayağını ləğv etmək niyyətində deyil. Paşinyan isə ABŞ ilə hərbi niyyətli saziş imzalayır, sərhədlərini də faktiki olaraq amerikalı hərbçilərə həvalə edir. Bunun Rusiya ilə yanaşı, İranda hansı narahatlıq doğurduğunu təsəvvür və ehtimal etmək çətin deyil. Tehrandan hadisələrin səssizlik rejimində müşahidə olunması aldadıcı rəy yaratmamalıdır. Zəngəzuru özünün "qırmızı cizgi"si sayan, orada konsulluq açan, Ermənistanı Avropaya nəfəslik qismində görən İranın yük avtomobillərinin sərhəd-keçid məntəqəsində amerikalı hərbi təlimatçıların sərt baxışları altında keçmə səhnəsini görmək iranlı məmurlar üçün xoş olmayacaq mənzərədir...

 

İran-ABŞ gərginliyi mövzusunu bir qədər də dərinləşdirsək, Vaşinqtonun Ermənistandakı mövcudluğu Tehran ətrafındakı basqı dairəsinin daha da darlaşması deməkdir. İran belə demək mümkündürsə, Azərbaycan və Türkiyədən savayı hər tərəfdən düşmənlə əhatələnmiş duruma düşür. 2020-ci ildən bu yana "kənar hərbi mövcudluq qəbuledilməzdir" deyib duran, az qala hər ay Azərbaycanla sərhəddə hərbi təlimlər keçirən İran "qırmızı cizgi"si saydığı Zəngəzurda Amerika hərbçiləri ilə üz-üzə qalmaq astanasındadır.

 

Ermənistanının düşünülməmiş addımının məhsulu olan tələsik strateji tərəfdaşlıq sazişi Cənubi Qafqaz bölgəsini ciddi təhlükə ilə üz-üzə qoya bilər. Üç ildir Ukraynada münasibətlərini çözə bilməyən böyük güclər üçün yeni qarşıdurma cəbhəsinin regionumuzda açılma təhlükəsi yerli xalqlara, əsasən də erməni xalqına ürəkaçan perspektivlər vəd edə bilməz.