Alimlər yeni bir allergiya növü kəşf edib - "İnsan allergiyası" nədir?

"İnsanın öz bədənindən yayılan maddələr ətrafdakı insanlarda allergik reaksiyaya səbəb ola bilər...

"IFLScience" portalının yazdığına görə, alimlər PATM adlanan qəribə və çox nadir bir hadisəni aşkar edib. Bu, elə bir allergiya növüdür ki, reaksiyalar xəstənin özündə deyil, onun ətrafındakı insanlarda yaranır. Təsəvvür edin ki, siz allergiyadan əziyyət çəkmirsiniz, əksinə, sizin yaxınlığınızda olanlar öskürür, asqırır və ya dərilərində qaşınma hiss edirlər. Bu hadisə elmi dairələrdə "insana qarşı allergiya" kimi tanınmağa başlayıb.

Moderator.az xəbər verir ki, bu sindrom barədə ilk məlumatlar 2000-ci illərin sonlarında internet forumlarında peyda olub. İnsanlar iddia edir ki, onların bədənindən hansısa maddə ifraz olunur və bu, başqalarında allergik reaksiyalara - öskürək, asqırma və ya qıcıqlanmaya səbəb olur. Uzun müddət bu hadisəyə nə rəsmi diaqnoz, nə də müalicə metodu mövcud olub, buna görə də PATM həm maraq, həm də çaşqınlıq doğurub.

Elmi izahlar və ilk araşdırmalar

2007-ci ildən etibarən onlayn platformalarda bu sindromdan əziyyət çəkənlər öz təcrübələrini paylaşmağa başlayıb. Onlar yazıb ki, yaxınlarında insanlar qəfil öskürməyə və ya asqırmağa başlayır, halbuki özlərində nə pis qoxu, nə də xəstəlik əlaməti olur. Bir xəstə hələ ötən il deyib: "Mən özüm allergenəm", - bu ifadə PATM xəstələrinin yaşadığı ümidsizliyin rəmzinə çevrilib.

Biotibbi tədqiqatçı İren Qabaşvili bu mövzunu elmi səviyyəyə qaldıran ilk mütəxəssislərdən biri olub. O, 2017 və 2019-cu illərdəki araşdırmalarında bu sindromun bağırsaq mikrobiomu ilə əlaqəli ola biləcəyini irəli sürüb. Bu fərziyyə gələcək tədqiqatlar üçün istiqamət müəyyənləşdirib.

PATM-in bioloji əsasları və yeni tapıntılar

2023-cü ilə qədər, xüsusən Yaponiyada və Kaliforniyada aparılan araşdırmalar diqqəti konkret bir səbəbə - dəridən ifraz olunan uçucu üzvi birləşmələrə (VOCs) yönəldib. Bunlar bədənin maddələri parçalayarkən əmələ gətirdiyi təbii qazlardır. Əksər insanlarda bu maddələr heç bir təsir yaratmadan tənəffüs və ya dəri yolu ilə orqanizmdən xaric olur.

Tokio Tibb və Stomatologiya Universitetinin professoru Kodji Mitsubayaşinin sözlərinə görə, etanol, metanol və aseton kimi qazlar insanın sağlamlıq vəziyyətinin göstəricisi ola bilər. Lakin alimlər müəyyən edib ki, bəzi hallarda bu maddələr daha ciddi təsirə malik ola bilər.

Tokai Universitetindən professor Yoşiki Sekine 75 növ dəri qazını təhlil edərək PATM xəstələrinin dərisində anormal dərəcədə yüksək toloul səviyyəsini aşkar edib. Adətən toloul qaraciyərdə parçalanır və sidiklə xaric olunur, lakin PATM xəstələrində bu proses pozulur, maddə qanda toplanaraq dəri vasitəsilə xaric olur. Bu da havaya zərərli buxarların çıxmasına və ətrafdakılarda tənəffüs yollarının qıcıqlanmasına, öskürək və asqırmaya səbəb olur. Beləliklə, PATM-in təkcə psixoloji deyil, real bioloji əsaslara malik olduğu sübuta yetirilib.

Tanınmayan xəstəlik və sosial təcrid

Bununla belə, PATM hələ də rəsmi olaraq tibbi icma tərəfindən qəbul olunmayıb və onun üçün təsirli müalicə yoxdur. Xəstələrdən biri - Fatima bildirib ki, həkimə müraciət etsə də, bu diaqnozu rəsmi şəkildə almaq mümkün deyil. Bəzi müşahidələrə görə, qidalanmanın dəyişdirilməsi - şəkərin, ətin və süd məhsullarının azaldılması simptomları zəiflədə bilər, lakin bu, hələ elmi olaraq təsdiqlənməyib.

Bu sindromun psixoloji yükü isə çox ağırdır. Xəstələr özlərini cəmiyyətdən təcrid olunmuş, utanmış və sosial həyatdan uzaq hiss edir. Bir pasiyent bu vəziyyəti belə ifadə edib: "Mən əvvəllər belə bir təzyiqi heç vaxt hiss etməmişdim". Beləliklə, "insan allergiyası" hələ də müasir tibbin həm elmi, həm də insani baxımdan cavabsız suallarla dolu ən müəmmalı və ən az öyrənilmiş bir fenomen olaraq qalır.