"Dur və get: İsraildə iflicə qarşı dərman hazırlanır" - "Detaly" nəşri

Bizi sosial şəbəkələrdən izləyin:

"Eksperimental müalicə iflic xəstələrə həyat verə bilər..."

Təl-Əviv Universitetinin professoru Tal Dvirin startapı İsraildə iflic xəstələrinin seçilməsi üçün icazə alıb. Səhiyyə Nazirliyi eksperimental müalicə üçün 8 xroniki onurğa beyni travmalı xəstəni təsdiqləyib. Məqsəd: insanların yenidən hərəkət qabiliyyətini bərpa etməkdir.

Moderator.az xəbər verir ki, bu barədə "detaly.co" nəşri yazıb.

Siçanlardan insana: ilk nəticələr ümidvericidir

Eksperimentlərdə siçanların arxa ayaqları tamamilə hərəkətsiz olub. Müalicədən sonra isə dörd ayaqla sərbəst hərəkət edib, arxa ayaqların gücü ön ayaqlardan geri qalmayıb.

Əvvəlki təcrübələr göstərir ki, professor Dvirin metodikası ilə hazırlanmış transplantatı alan heyvanların 80 faizi normal gəzmə qabiliyyətini bərpa edir. Nəticələr 2022-ci ildə "Advanced Science" jurnalında yayımlanıb. İnsanlarda isə nəticələrin görünməsi hələ iki il gözlənilir.

Kimlər seçiləcək?

İsrail Səhiyyə Nazirliyi "məhrum edilmiş xəstələr üçün empatik tətbiq"i təsdiqləyib, yəni hələ qeydə alınmamış dərmanla ciddi xəstələr müalicə olunacaq. 8 seçilmiş xəstə 2026-cı ilin ikinci yarısında müəyyən ediləcək.

İlk xəbərlər yayılandan sonra isə şirkətə iflic xəstələr və yaxınlarından yüzlərlə müraciət gəlib. "Seçimi tibb əməkdaşlarımız həyata keçirir. Əvvəlcə 1-1,5 il əvvəl travma almış gənc xəstələr müalicə olunacaq", - bunu startap meneceri və "Matricelf" şirkətinin direktoru Gil Hakim deyib.

Transplantat necə hazırlanır?

Hər xəstədən əvvəlcə 20 ml qan götürülür və induksiya olunmuş pluripotent kök hüceyrələrə çevrilir. Bu texnologiya 2012-ci ildə Nobel mükafatı alıb. Sonra xəstənin bədənindən "piylik" adlanan xüsusi yağ toxuması götürülür - bu, gələcək onurğa beyni toxumasının böyüməsi üçün təbii inkubator rolunu oynayır.

Yağ toxuması həm də limfa hüceyrələri və mikro-mühit hüceyrələri ilə zəngindir. Onlardan hazırlanmış "mikro-konstruktorlar" 1 mm diametrində, balıq yumurtasına bənzəyən kiçik toplar şəklində olur. Cərrah sərt onurğa qişasını açır, zədələnmiş toxumaları çıxarır və bu "topları" boşluğa yerləşdirir. Sonra toxumalar özləri böyüyür və bərpa prosesi başlayır.

Təhlükəsizlik və uzunmüddətli müşahidə

FDA standartlarına uyğun olaraq, eksperiment iştirakçıları 1,5 il müşahidə olunacaq. Gil Hakim isə deyir ki, ilk xəstələr 15 il boyunca izlənəcək, beləliklə ən uzaq nəticələr belə öyrəniləcək. Siçanlar üzərində aparılan testlərdə 80 faiz bərpa olub, qalan 20 faiz isə daha yavaş inkişaf edib. Bu, insanlarda da bənzər şəkildə müşahidə olunacaq.

Texnologiyanın üstünlükləri

İsrailin metodikası digər hüceyrə terapiyalarından fərqlənir - transplantat tamamilə şəxsi hüceyrələrdən hazırlanır, buna görə də orqanizm tərəfindən rədd edilmə riski minimumdur.

Rəqiblər həm bioloqlar, həm də texnoloji şirkətlərdir. Məsələn, Elon Maskın layihəsi iflic xəstələr üçün elektron neyrointerfeys hazırlayır. Lakin Dvirin texnologiyası həm daha ucuz, həm də effektivdir.

Hazırda bir transplantatın qiyməti təxminən 1 milyon dollar olsa da, avtomatlaşdırma və miqyaslandırma ilə bu xeyli azalacaq. Gil Hakim vurğulayır ki, paralitik xəstəyə həyat boyunca 5-6 milyon dollar xərclənir. PLX-R18 texnologiyası isə problemi birdəfəlik həll edə bilər.

Gələcək perspektivlər

İsrail yaxın gələcəkdə istehsalı ölkəyə gətirəcək, beləliklə xərclər yarıbayarı azalacaq. Dünyadakı xəstələrdən qan və yağ toxuması götürüləcək, altı ay sonra isə hazır transplantatlar İsraildən göndəriləcək.

Bu texnologiya yalnız iflicin müalicəsi ilə məhdudlaşmır. Dvirin metodikası gələcəkdə böyrək, bağırsaq və digər orqan funksiyalarının bərpası üçün də istifadə oluna bilər.

İsrail artıq bu sahədə dünya mərkəzinə çevrilməyə hazırdır - burada xəstələr üçün eksperimental transplantatlar hazırlanacaq, yeni texnologiyalar sınanacaq və paralitik insanların həyatı tamamilə dəyişəcək.