"Alimlər insan dərisi hüceyrələrindən embrion yaratmağa müvəffəq olub" - BBC

"Bu texnologiya sonsuzluq problemi yaşayan milyonlarla cütlüyə ümid verəcək..."

ABŞ alimləri ilk dəfə insan dərisindən götürülmüş DNT-dən istifadə edərək embrion yaratmağa nail olub.

Moderator.az xəbər verir ki, bu barədə "bbc.com" nəşri məlumat yayıb.

Məlumatda deyilir ki, bu texnologiya yaş və xəstəliklər səbəbindən yaranan sonsuzluqla mübarizə aparmaqda yeni ümidlər açır, çünki demək olar ki, bədən hüceyrələrinin hər hansı birindən yeni həyat yaratmaq mümkündür.

Bu üsulla eyni cinsli cütlüklər də genetik olaraq özlərinə bağlı uşaq sahibi ola biləcəklər. Lakin klinikalarda tətbiq olunmazdan əvvəl texnologiya hələ təkmilləşdirilməlidir və bunun üçün təxminən on il lazım ola bilər. Ekspertlər bunu böyük elmi irəliləyiş hesab edir, eyni zamanda qeyd edirlər ki, belə kəşflərin cəmiyyətlə açıq şəkildə müzakirəsi vacibdir.

Yeni metod necə işləyir

Ənənəvi yolla uşağın dünyaya gəlməsi spermatozoidlə yumurtahüceyrənin birləşməsi ilə baş verir. Oregon Sağlamlıq Elmləri Universitetinin tədqiqatçıları isə hüceyrə nüvəsini (bütün genetik kodu ehtiva edən) dərisindən götürərək donordan alınmış yumurtahüceyrəyə yerləşdirib. Donor yumurtasından əvvəlcə bütün genetik məlumat çıxarılıb.

Bu texnologiya hələ 1996-cı ildə yaradılmış "Dolli" qoyunu kimi klonlaşdırma metoduna oxşardır. Hazırda isə yumurtahüceyrə tam xromosom dəsti (46, yəni 23 cüt) daşıyır və növbəti addım xromosomların yarısını "çıxarmaq", yəni mitomeyoz prosesini həyata keçirməkdir. Tədqiqatçılar bu üsulla 82 yumurtahüceyrə yarada bilib, onlardan təxminən 9 faizi embrionun ilkin mərhələlərinə çatıb, amma altı gün mərhələsindən irəliləyə bilməyib.

Gələcək və imkanlar

Professor Şuxrat Mitalipov bildirir ki, bu texnologiyanın gələcəyi sonsuzluq problemi yaşayan milyonlarla cütlüyə ümid verəcək. Metod həm qadın, həm kişi üçün yeni reproduktiv imkanlar açır, o cümlədən eyni cinsli cütlüklərin genetik olaraq özlərinə bağlı uşaqları ola bilər. Alimlər texnologiyanı təkmilləşdirməli və xromosomların düzgün paylanmasını təmin etməlidir, belə ki, xəstəliklərin yaranma riski minimuma endirilsin.

Cəmiyyətlə dialoq vacibdir

Ekspertlər vurğulayır ki, belə elmi irəliləyişlər cəmiyyətlə açıq müzakirə tələb edir. Etibarlı tənzimləmə və şəffaflıq, insanların elmi kəşflərə inamını gücləndirəcək. Bu sahə hələ elmi tədqiqat mərhələsindədir və klinik istifadə üçün deyil, amma gələcəkdə sonsuzluq problemi olan cütlüklərə yardım edəcək. Eyni zamanda elmi baxımdan valideynlik anlayışını yenidən formalaşdırır.