"BMT-nin İrana qarşı sanksiyaları 10 ildən sonra bərpa edildi" - BBC

Bizi sosial şəbəkələrdən izləyin:

"Sanksiyalar bərpa olunsa belə, səma yerin üstünə düşmür..."

Araqçı ABŞ-ı diplomatiyaya xəyanətdə, Avropanı isə onu dəfn etməkdə ittiham edib

BMT Təhlükəsizlik Şurası sentyabrın 19-da İrana qarşı beynəlxalq sanksiyaların bərpası barədə qərar qəbul edib. Bu addım 2015-ci il nüvə sazişinin pozulduğunu əsas gətirən Qərb ölkələrinin mövqeyi ilə izah olunur.

Moderator.az xəbər verir ki, bu barədə "bbc.com" nəşri yazıb.

Nəşr qeyd edir ki, Rusiyanın və Çinin təklif etdiyi altı aylıq möhlət barədə qətnamə dəstək qazanmayıb. 15 üzvdən yalnız dördü (Rusiya, Çin, Pakistan və Əlcəzair) "lehinə" səs verib, doqquz ölkə əleyhinə çıxıb, iki dövlət isə bitərəf qalıb.

Tehranın mövqeyi və diplomatik etirazlar

İranın xarici işlər naziri Abbas Araqçı sanksiyaların bərpasını "qanuni əsası olmayan" addım adlandıraraq ABŞ-ı diplomatiyaya xəyanətdə, Avropanı isə "onu dəfn etməkdə" ittiham edib. Tehran həmçinin Böyük Britaniya, Fransa və Almaniyadakı səfirlərini məsləhətləşmələr üçün geri çağırıb. Prezident Məsud Pezeşkian isə bəyan edib ki, İran nüvə silahlarının yayılmaması haqqında müqavilədən çıxmağı planlaşdırmır: "Sanksiyalar bərpa olunsa belə, səma yerin üstünə düşmür".

Qərb və ABŞ-ın dəlilləri

ABŞ-ın BMT-dəki nümayəndəsi Doroti Şi qeyd edib ki, Tehran "Avropa üçlüyünün" (Böyük Britaniya, Fransa, Almaniya) əsas suallarına cavab verməyib, bu səbəbdən sanksiyaların bərpası qaçılmaz olub. Onun sözlərinə görə, diplomatik yol hələ də açıq qalır və Vaşinqton İranla məhdud çərçivədə dialoqa hazırdır.

Moskva və Pekinin uğursuzluğu

Rusiya sanksiyaların "heç vaxt bərpa olunmadığını və olmayacağını" iddia edir. Rusiya nümayəndəsi Dmitri Polyanski BMT iclasında Qərbin təşəbbüsünü "qanunsuz və hüquqi qüvvəsi olmayan" cəhd adlandırıb. Lakin reallıqda sanksiyalar 28 sentyabr gecəsindən etibarən qüvvəyə minib.

Sanksiyaların məzmunu

Bərpa olunan tədbirlər sırasında İrana silah satışına embarqo, uranın zənginləşdirilməsi və emalı ilə bağlı fəaliyyətlərin tam qadağa, ballistik raket proqramı üzrə hər hansı işlərin dayandırılması, onlarla İran rəsmisinə səyahət qadağası, yüzlərlə fiziki və hüquqi şəxsin aktivlərinin dondurulması, İrana nüvə texnologiyaları ilə bağlı beynəlxalq kommersiya fəaliyyətində iştirak yasağı daxildir.

Nüvə sazişinin fonunda böhran

2015-ci ildə imzalanmış "Nüvə sazişi" İranın nüvə proqramını məhdudlaşdırmaq qarşılığında sanksiyaların qaldırılmasını nəzərdə tutub. Ancaq ABŞ 2018-ci ildə prezident Donald Tramp dövründə sazişdən çıxıb, Tehran da 2019-cu ildə cavab olaraq öhdəliklərdən imtina edib. Sonrakı illərdə İran yüksək dərəcədə zənginləşdirilmiş uran ehtiyatını artırıb, MAQATE müfəttişlərini ölkədən çıxarıb və beynəlxalq narahatlığı dərinləşdirib.

Yeni diplomatik cəhdlər və perspektivlər

Sentyabrın son həftəsində Avropa ölkələri Tehranla son anda kompromis tapmağa çalışsalar da, razılaşma əldə olunmayıb. Britaniya, Fransa və Almaniya altı aylıq möhlət təklif etsə də, İran MAQATE müfəttişlərinə giriş verməkdən imtina edib. ABŞ və Avropa diplomatiyanın tam iflasa uğramadığını bildirsə də, İrana qarşı sərt tədbirlər artıq qüvvədədir.

İranın nüvə obyektlərində vəziyyət

BBC-nin peyk şəkillərinə əsaslanan təhlilinə görə, ABŞ və İsrailin hücumları nəticəsində zədələnmiş Natanz və Fordo obyektlərində tikinti işləri aparılır. Natanz kompleksində yeni tunellərin qazıldığı, Fordoda isə ABŞ zərbələri ilə yaranmış kraterlərin doldurulduğu müşahidə olunur. Bu isə beynəlxalq ictimaiyyətin İranın nüvə fəaliyyətlərinə dair narahatlığını daha da gücləndirir. Beləliklə, BMT-nin sanksiyaları on ildən sonra bərpa olunaraq İranı daha da çətin diplomatik və iqtisadi təcridə salıb. Lakin Vaşinqton və Avropa hələ də "geriyə dönüş yolu"nun açıq qaldığını vurğulayır.