Niyə kitab oxumalıyıq? - EKSPERT AÇIQLADI

Arif Babayevdən Flora Kərimovaya müraciət: “Sənə borclu qaldım...”-MARAQLI+ÖZƏL+VİDEO

“Valideynlik hüququndan məhrum edilə bilər”- əlilliyi olan şəxs aliment ödəməlidir?-AÇIQLAMA

“Həmin sürücülük vəsiqəsini 1 ay istifadə edə bilərlər”-ARAŞDIRMA+FOTO

"Lukaşenko iki ağadan asılı olan nökərdir" - Leonid Kuçma

"Hizbullah" sınmayıb və İsrailə qarşı mübarizəsini davam etdirəcək" - Naim Qasım

"Belaruslar bizdən daha fəal mübarizə aparıb" - Saakaşvili

"Putin hətta Şimali Koreyanın köməyi ilə də müharibədə qalib gələ bilməyəcək" - Pentaqon rəhbəri

ABŞ prezidenti seçkilərinə 5 gün qalıb: kim irəlidədir? - İctimai rəy sorğusunun nəticələri

Niyə kitab oxumalıyıq? - EKSPERT AÇIQLADI

Ekskluziv

Oxunub: 1570

22 Oct 2024 | 14:36

Niyə kitab oxumalıyıq? - EKSPERT AÇIQLADI

“Orta məktəb illərimiz məktəb kitabxanalarında, ali məktəb illərimiz isə qiraət zallarında keçib. 1999-cu ildə 22 Oktyabrın “Beynəlxalq Məktəb Kitabxanaları Günü” kimi təsis edilməsi bəlkə də YUNESKO tərəfindən edilən ən uğurlu təşəbbüslərdən biri olub, bu günümüz üçün xüsusilə aktualllıq kəsb edir”.

Bu sözləri Moderator.az-a açıqlamasında təhsil eksperti Nadir İsrafilov bildirib:

“Atalarımız demiş, söz vaxtına çəkər. Kitab və kitabxanadan söz düşmüşkən, orta məktəbdə təhsil aldığımız illərdə onlarla müəllim bizə dərs deyib, lakin onların hər birindən lazımi dərsi ala bilməmişik. Bəzilərinin, sadəcə tədris etdiyi fənn üzrə proqram materiallarını az-çox mənimsəməyə çalışmışıq. Elə müəllimlərimiz də olub ki, bizə yalnız bilik, savad deyil, həm də həyat dərsi veriblər, yaxşını pisdən, düzü əyridən, həqiqəti yalandan ayırmağı öyrədiblər.

Təhsil eksperti statusunun verilməsinə ehtiyac yoxdur-Nadir İsrafilov

Təhsil aldığımız illərdə əsas bilik mənbəyimiz dərsliklər idi. Çünki, kitab deyəndə ilk növbədə dərslik yada düşürdü. Dərsliyə mötəbər mənbə kimi baxardıq. İki nəfər arasında hansısa faktla bağlı mübahisə yarananda, ona ilk növbədə dərsliyi açıb baxmaq məsləhət görülərdi. Dərsliklər tərtib edilərkən faktiki materialın seçilməsi ilə yanaşı həm də onun tərbiyəvi aspektlərinə xüsusi diqqət yetirilərdi. Tarix və ədəbiyyat dərsliklərindəki mətnlər qəhrəmanların dözümlülüyünə, mətinliyinə, etibarına, mütəşəkkilliyinə, ən başlıcası, vətənpərvərliyinə heç kəsi biganə qoya bilməzdi.

Dərslik və bütövlükdə kitabla bağlı xatirələrim bu gün də sanki, dünən olmuş kimi xatirəmdə canlanır. V sinifdə bizə Azərbaycan dili və ədəbiyyat fənnindən dərs deyən orta yaşlı qadın müəllimimiz sinfə daxil olaraq, sanki salam verməyi belə unutmuş kimi yazı lövhəsinin qarşısına keçdi. Ara-sıra fasilələr verməklə yazı taxtasında müəyyən yazı-pozu edib, 5 sütundan ibarət cədvəli, nəhayət, tamamladı. Cədvəl sadə olduğu qədər də maraqlı və diqqətçəkən idi: 1. Sıra nömrəsi; 2. Əsərin adı; 3. Əsərin janrı; 4. Əsərin müəllifi; 5. Əsərin qəhrəmanı. Üzünü bizə tutub, hər birimizə 44 vərəqli ümumi dəftər götürüb, həmin cədvəli dəftərə köçürməyi, oxuduğumuz və bundan sonra oxuyacağımız kitabların adlarını müvafiq qayda üzrə sütunlarda qeyd etməyi tapşırdı və ilin sonunda bunu qiymətləndirəcəyini söylədi.

Müəllimimizin adi görünən bu “taktiki gedişi” bizi sanki böyük “strateji hədəflər” uğrunda mübarizəyə sövq etdi. Birinciliyi qazanmaq üçün “Kim ən çox kitab oxuyar?” yarışına qoşulduq. Məktəb kitabxanasında oxumadığımız kitab qalmadı. Rayondakı böyük konserv zavodunun kitabxanasına üz tutduq, mərkəzi şəhər kitabxanasına üzv yazıldıq. Valideynlərimizin böyük tənəffüslərdə bulka, limonad almaq üçün verdikləri 20-30 qəpiyə qənaət edərək kitablara xərclədik.

O vaxtlar kitablar ucuz satılırdı. Qrimm qardaşları və Andersenin nağılları ilə başlayıb Fyodor Dostoyevski və Teodor Drayzerin klassik ədəbi irsi ilə tanışlıqla 11-ci sinfi bitirdik. Məzun olduğumuz dövrdə Azərbaycan ədəbiyyatı öz yerində, artıq Viktor Hüqonu və Aleksandr Dümanı, hətta Onore de Balzakı, Şarlotta Bronteni, Gi de Mopassanı belə oxumuşduq. Orta məktəbdən xatirə kimi doldurulmuş üç 44 vərəqlik ümumi dəftər bu gün də qalır. Gərək bir gün imkan tapıb oxuduğum kitabların dəqiq sayını hesablayam.Bununla belə, təxminən bilirəm ki, bu say artıq 5000-ni keçmiş olar.

Mark Tvenin bir sözü var: “Mənim kitablarım su, dahilərin kitabları şərabdır. Suyu hər kəs içir”. Rayon müəlliminin adi stimullaşdırıcı metodu bizi uşaqlıqdan kitabları su kimi, sonralar isə artıq şərab kimi içməyə alışdırdı. Digər tərəfdən proqram üzrə sərbəst mövzuda yazdığımız inşalar və ali məktəblərə qəbul zamanı düşən yazılı imtahanlar, bizi daha çox ədəbiyyat oxumağa sövq edirdi. İllər keçdikcə bir daha şahidi olursan ki, müəllim yalnız dərs deyən deyil, həm də “dərs verən”dir.

Ali məktəbə sənəd vermişdim. O zaman 4 imtahan verməli idik. Bunlardan biri qeyri-profil sayıldığından keçid balına təsiri yox idi. İxtisas fənni olan tarixdən və ədəbiyyat şifahidən “5” qiymət almışdım. Növbəti imtahan ədəbiyyat fənnindən yazılı idi. Mənə inşa yazısı variantında “Maksim Qorkinin “Ana” romanında Pavel Vlasov və onun anası Pelageya Nilovnanın surətləri” mövzusu düşmüşdü. Əsərlə bağlı inşa yazıda Pelageya sadə, dindar, ruhən, mənən əzilmiş bir qadın kimi, Pavel isə əksinə, öz mənliyini uca tutan, mübariz, cəsarətli bir gənc olaraq səciyyələndirilməli idi.

Belə hesab olunurdu ki, dünyanın bir çox dillərinə tərcümə olunmuş bu məşhur əsər, sinfi mübarizə tarixinə misilsiz xidmət göstərmiş, yeni pafos, yeni ruh, yeni nəfəs gətirmişdir. Əlbəttə ki, bizi sinfi mübarizə ilə bağlı məqamlar o qədər də maraqlandırmasa belə, Qorkinin atasını 5 yaşında İtirməsi, 11 yaşında tamamilə yetim qalaraq, nənəsi və babasının himayəsinə keçməsi, 8 yaşından işləməyə başlaması, bir gəmidə qabyuyan işləyərkən kitab oxumağa marağının artması, çarəsizlikdən kitab oğurlaması, gecələr kitab oxuyarkən şamdan qənaətlə istifadə etmədiyinə görə, kirayə qaldığı ev sahibi tərəfindən cəzalandırılması və həyatının digər bu kimi acı və keşməkeşli illəri barədə kifayət qədər təsəvvürümüz vardı.

Onun “Uşaqlıq”, “Özgə qapılarında”, “Mənim universitetlərim”, “Makar Çudra”,“Çelkaş”,“İzergil qarı”,“Şahin nəğməsi”, “Meşşanlar”,“Həyatın dibində”kimi povest, hekayə və pyeslərini maraqla oxuyurduq. Oxumağa marağı olmayanlar isə, sadəcə buna məcbur idilər. Bir də ki, o dövrlərdə belə hesab edilirdi ki, əgər, Qorki yalnız “Ana” romanını yazmış olsaydı belə, yenə də xarüqələr yaradan böyük rus sənətkarları ilə bir sırada dayanmağa haqq vardı. Çünki “Ana” Qorki nəsrinin şah əsəri, Qorki realizminin yüksək bir ifadəsi idi.

Nə isə… Ədəbiyyat inşadan yazılı imtahanın nəticələri elan edilərkən məlum oldu ki, mənə “5/4” qiymət yazıblar. Yazıdan “5/5” alacağıma heç bir şübhəm olmadığından apellyasiya barədə ərizə verdim. Həm də, risk etməyin yeri deyildi. Şikayətimə baxan komissiya üzvlərindən olan bir müəllim yazı işində 3 apostrof və 2 vergül səhfi olduğundan qiymətləndirmənin düzgün aparıldığını bildirərkən, digər müəllim, həmin il Vladimir İliç Leninin 100 illik yubileyinin qeyd edilməsi və Maksim Qorkinin proletariatın dahi rahbərinin ən yaxın silahdaşlarından biri olmasını nəzərə alaraq, bu kiçik orfoqrafik səhvlərin, elə də bir ciddi xəta sayılmadığını təkid etdi. Qiymətimi “5/5” etdilər. Maksim Qorkinin Leninlə dostluğu işimə yaradı. O vaxtlar ideoloji məsələlərə xüsusi diqqət yetirilirdi. Kimin rus və Azərbaycan bölməsində oxumasından asılı olmayaraq hamı Maksim Qorkini oxumalı idi. Çünki, biz bir ailədə - Sovetlər birliyində yaşayırdıq”.