Telefonlarımızı və kompüterlərimizi viruslardan necə qoruyaq?

Texonolgiya bu gün həyatımızın ayrılmaz hissəsinə çevrilib. Telefonlarımız və kompüterlərimiz nə qədər inkişaf etmiş olsa da, hələ də mübarizə aparmağa çalışdığımız böyük bir problem var: viruslar. Bəs niyə kompüterlər bu viruslara telefonlar qədər davamlı deyil?

 

 

 Mövzu ilə bağlı İnformasiya Texnologiyaları üzrə sistem mühəndisi Araz Əhmədov Moderator.az-ın suallarını cavablandırdı. O bizimlə söhbətində 

 texnologiyada bərpa oluna bilməyən xətalara, məlumat oğurluğuna, sistemin bütöv şəkildə şifrələnməsinə və s. digər xoşagəlməz hallara səbəb ola biləcək bəzi təhlükəli virus növləri haqqında bəhs etdi: 

 

"Məlum məsələdir ki, istənilən sahə və ya peşənin bir adamı olaraq istifadə etdiyimiz kompüterlərdə (laptop, pc və s.) virus təhlükəsi ilə qarşılaşa bilərik. Yəni, kompüterimiz ani diqqətsizlik və məsuliyyətsizliyimiz səbəbindən istənilən bir virusa yoluxa bilər ki, bu zaman həmin virusun da fəsadları ağır ola bilər. Dünyada kibertəhlükəsizlik tədbirlərinin həyata keçirildiyi bir zamanda viruslar həm fərdlər, həm də təşkilatlar üçün əhəmiyyətli risklər yaratmağa davam edir. Belə ki, bu zərərli viruslar bərpa olunmayan xətalara səbəb ola, həssas məlumatları oğurlaya və ya bütün sistemləri şifrələyərək həmin sistemlərə girişi belə əlçatmaz edə bilər. Müxtəlif virus növlərini başa düşmək effektiv təhlükəsizlik tədbirlərinin həyata keçirilməsi üçün çox vacibdir. Beləliklə:

 

* "Ransomware" viruslar - bütün sistemin şifrələnməsi və adətən kriptovalyuta ilə ödəniş edildikdən sonra bərpa (şifrə açma) açarının təqdim edilməsi ilə tanınan virusların ən məşhur növlərindən biridir. Bu tipli təhlükəli viruslar əsasən "WannaCry", "NotPetya" və "Ryuk" viruslarıdır;

 

* "Spyware" viruslar - sistemə düşdükdə gizli şəkildə fəaliyyət göstərir və təcavüzkarlara istifadəçinin xəbəri olmadan məlumatları toplamağa imkan verir;

 

* "Rootkits" viruslar - əməliyyat sisteminin dərinliklərində gizlənən, təcavüzkarlara (hackers) davamlı girişi və nəzarəti təmin etməyə imkan verən gizli və zərərli virus növüdür. Bu tipli virusları aşkar etmək və silmək çox çətindir, çünki onlar hiss edilməyəcək dərəcədə işləyir və ənənəvi təhlükəsizlik tədbirlərindən də yayına bilirlər;

 

* "Boot Sector" viruslar - əsasən "Master Boot Record"-u (MBR) yoluxdurur, yaddaş qurğusunun (HDD/SSD) açılış sektoru, yəni sistemin düzgün işə düşmə qabiliyyətini pozur ki, bu zaman sistem xətaları yaranmış olur;

 

* "Logic Bombs" viruslar - sistem daxilində hərəkətsiz qalan zərərverici kod parçalarıdır ki, bu viruslar sistemdə olan faylları yararsız hala salmaq və ya ümumiyyətlə silmək kimi dağıdıcı gücə malikdir;

 

* "Polymorphic, Metamorphic" viruslar - daim mutasiya etmək üçün nəzərdə tutulmuşdur ki, bu da onları hər bir iterasiya ilə kod strukturunu və ya şifrələmə üsullarını dəyişdirərək antivirus tərəfindən aşkarlanmağı çətinləşdirir. Bu tipli viruslar, hal-hazırda kibertəhlükəsizlik mütəxəssisləri üçün əhəmiyyətli dərəcədə bir problem olmaqla qabaqcıl aşkarlama üsulları və ya daha güclü müdafiə strategiyaları yaratmağı tələb edir.

 

Yekun olaraq, kompüter viruslarının təhlükə mənzərəsi geniş və müxtəlifdir ki, bu da qeyd etdiyimiz kimi bərpa olunmayan xətalara, məlumat oğurluğuna və sistem şifrələməsinə səbəb ola bilən bir sıra zərərli proqramları əhatə edə bilər. Bu virusların xüsusiyyətlərini və davranışlarını dərindən başa düşməklə, fərdlər və təşkilatlar möhkəm kibertəhlükəsizlik tədbirləri və texnologiyaları vasitəsilə özlərini bu geniş yayılmış təhlükələrdən daha yaxşı qoruya bilərlər".

 

Ümumi olaraq, bu tipli viruslardan qorunmaq üçün naməlum olan, tanış və rəsmi olmayan veb saytları ziyarət etməmək, həmin saytlardan proqram və ya hər hansı bir məzmun yükləməmək, göndərilən şübhəli "link"-lərə klik etməmək və s. kimi digər primitiv təhlükəsizlik tədbirlərinə riayət etmək lazımdır.