Uşaqlarda nitq və eşitmə problemlərinin qarşısını bu üsullarla almaq olar – MARAQLI METODLAR

Uşaqlarda eşitmə problemləri və ilkin addımlar

Eşitmə problemi olan uşaqlarda birinci qüsur kimi eşitmə, ikinci isə nitq  götürülür. Nitq qüsurları da uşağın yaşından asılı olaraq nitq inkişafı geriliyi, nitq inkişafının ləngiməsi kimi qruplara bölünə bilər.  Bu zaman uşağın eşitmə qalığından istifadə edərək, onun  nitqini inkişaf  etdirmək mümkündür.  Əgər uşaq birinci və ikinci dərəcəli eşitmə qüsurludursa, onun  nitqini inkişaf etdirərək  normal vəziyyətə gətirmək olar. Ancaq o, üçüncü, dördüncü dərəcəli eşitmə qüsurludursa, bu, artıq  ağır dərəcəli  sayılır. Uşaq eşitmə aparatından normal istifadə etdiyi halda, yəni  bir qulağına taxıb, digərinə taxmırsa onda bu, bir qulağın eşitmə aktivliyinə kömək edəcək. Aparat taxılmayan qulaqda isə eşitmənin daha da  ağırlaşmasına şərait yaradacaq. Ona görə də  hər bir eşitmə qüsurlu uşaqla işləyərkən mütləq şəkildə dodaqdan oxumanı ləğv etməyə çalışmaq lazımdır. Çünki eşitmə qüsurlu uşaqlar dodaqdan oxuya daha çox üstünlük verirlər. Onlar bizim nə  dediyimizi eşitməsələr belə, hansı sözlə müraciət etdiyimizi dodağımızın hiss edərək oxuyurlar. Ona görə loqopedlər bu tip uşaqlarla ağzını tutaraq  məşğul olmağa daha çox üstünlük verirlər. Uşaqlarda eşitmə qabiliyyəti inkişaf etdikcə artıq nitqini də korreksiya etmək olur.

Dərin damaq problemi

Uşaqların 90% -də rast gəlinən problemlərdən biri də dərin damaqdır. Dərin damaq loqopedin müdaxilə edə bilməyəci bir problemdir. Çünki  uşaq doğulanda dərin damaqla doğulur. Dərin damaq  böyük problem sayılmasa da, müəyyən səslərinin tələffüzündə bu, müstəsna rol oynayır. Məsələn, “l”və“r” sərt damaqda deyilən səslərdir və həmin uşaqlar bunları  düzgün istifadə edə bilmirlər. “L” səsinin üzərində  iş aparıldıqda düzəlir, amma “r” səsinin korreksiya müddəti normal  damaqlı uşaqlardan daha uzun müddət çəkir”.

Mərkəzi sinir sistemində tormozlaşma funksional səbəbə xasdır. Bu, ləngimə olan  uşaqlara aiddir və  ləngiməni spesifik özünəməxsusluğu ilə biruzə verir.  Uşaqların nitqində  3 yaşına qədər ləngimə olarsa, onlara nitq inkişaf ləngiməsi və 3 yaşdan sonra isə nitq inkişaf geriliyi diaqnozu qoyulur. 3  yaşdan yuxarı uşaqlarda bu problemlə loqoped, psixoloq, psixopedaqoq birlikdə işləyir.

Uşağın dörd həftəliyindən dörd aylığa qədər inkişaf dövrünün pozulması zamanı daha ağır nitq qüsurların yaranması mümkündür. Ananın hamiləlik dövründə keçirdiyi hər hansı bir virus  və yaxud infeksiyalı xəstəliklər, qan uyğunsuzluğu uşaqlarda daha ağır nitq qüsurların yaranmasına səbəb olur. 

Vacib qeydlər

Zəifeşidənlər üçün məktəbdə jest dilinin istifadəsi qadağandır. Belə ki bu uşaqlarda dilin inkişafı təkcə xüsusi təhsil şəraitində deyil, həm də ətrafdakılarla birbaşa ünsiyyətinə tələbat böyük olduqca, uşaqların müstəqil şəkildə dili daha aktiv inkişaf edir. Zəifeşidənlərdə jestin ünsiyyət zamanı istifadə olunması onların söz dilinin inkişafını gecikdirir. Surdopedaqoq zəifeşidən uşaqlarda jest dili vasitəsilə danışmaqdan çəkinməli, təhsil prosesində lazım olan bütün vasitələrdən maksimum istifadə etməlidir. Zəifeşidən uşaqları kar uşaqlarla bir sinifdə və ya bir məktəbdə oxutmaq, jest dilindən istifadə etmək olmaz. Çünki o nitqin göz vasitəsilə qavranılma vərdişlərinin formalaşmasını tormozlaşdırır.

Gec kar olmuşlarda şifahi dil ancaq dil ünsiyyəti zamanı saxlanıla bilir.

Daktilologiyanın istifadəsinə söz dilinin özünəməxsus formalaşması kimi eşitməsi pozulmuş uşaqların xüsusi təhsilin ilkin mərhələlərində icazə verilir. Məktəbdə kar uşaqların öyrənilməsində şifahi daktil nitqi təhsilinin ilkin mərhələlərində başlanğıc forma şəklində, dil ünsiyyətinin formalaşması prosesinə əsasən istifadə edilir.