“Brüssel görüşü niyə əhəmiyyətlidir? Bildiyiniz kimi,  2020-ci ilin 44 günlük savaşından bəri Azərbaycan-Ermənistan sülh prosesi 3 formatda aparılır: Moskva, Vaşinqton və Brüssel. Hesab edirəm ki, bütövlükdə Moskva və Vaşinqton formatları müəyyən dərəcədə qüsurlu formatlardır”.

 

Bu fikri Moderator.az-a açıqlamasında politoloq Əziz Əlibəyli Azərbaycan və Ermənistan liderlərinin Avropa Birliyi Şurasının prezidenti Şarl Mişelin vasitəçiliyi ilə dünən – mayın 14-də Brüsseldə keçirilmiş danışıqlarının nəticələrini şərh edərkən söyləyib.

 

Siyasi şərhçi Moskva və Vaşinqton formatlarının qüsurlu olmasını belə əsaslandırıb:

 

“Çünki üçüncü tərəf olaraq mütləq o mərkəzlərdən biri danışıqlar prosesində öz maraqlarını əsas götürür. Bu baxımdan Brüssel formatına diqqət yetirəndə görürük ki, burada vasitəçi kimi söhbət kollektiv Avropadan gedir.  Və Azərbaycan coğrafi mənada da hardasa strateji və potensial olaraq Avropa hesab olunduğu üçün istər-istəməz kollektiv Avropanın vasitəçiliyi bizim üçün qəbulediləndir. Həm də ona görə qəbulediləndir ki, bu günədək Brüssel formatında, Praqada Azərbaycanın mövqelərinin daha aydın ifadə edildiyinin, anlaşıldığının, qəbul edildiyinin şahidi olmuşuq. Onu da nəzərə almaq gərəkdir ki, Avropa İttifaqı içərisində, məsələn, Azərbaycanla tutaq ki, strateji tərəfdaş olan ən azı 9 ölkənin adını çəkmək olar. Bu da artıq öz-özlüyündə böyük bir hadisə deməkdir. Yəni bu mənada biz yeri gələndə Fransanı nəzərə almaya da bilirik. Nəticə etibarilə iyunun 1-də Kişinyovda Azərbaycan və Ermənistan liderlərinin görüşü də təkcə Fransa deyil, Almaniya üzərindən də ortalığa atıldı. Yəni bu baxımdan Brüssel formatında qarşımıza yalnız Fransa çıxmır. Bütün bu deyilənlər nəzərə alınarsa, sülh danışıqlarının Brüssel formatı Azərbaycan üçün uğurlu bir formatdır”. 

 

Həmsöhbətimiz son Azərbaycan-Ermənistan danışıqlarında qarşıya çıxan problemlərdən də bəhs edib.

 

“Qaldı ki, problemlərə... Brüsseldə də, Praqada da müəyyən problemlər yaşanıb. Məsələn, ərazilərin tanınmasıyla bağlı qəbul edillmiş bəzi nüanslar var idi. Amma biz nəyin şahidi olduq. Ermənistanla aparılan danışıqlardan əvvəl və yaxud sonra sərhəddə, eyni zamanda Azərbaycanın separatçıların yaşayıb fəaliyyət göstərdiyi Yuxarı Qarabağ ərazisində dərhal təxribatlara əl atılır. Bu məsələyə də toxunmamışdan öncə qeyd edim ki, biz əldə olunan önəmli dividentlər prizmasından yanaşsaq,  Brüsseldəki son görüşdə mühüm addımlar atıldı. Məsələn, Azərbaycanın rəqəmlə ifadə olunmuş ərazi bütövlüyü(86,6 min kv.km.) qəbul edilir və tanınır. Və bu, ilk növbədə delimitasiya və demarkasiya kimi həllini tapmalı olan böyük prosesləri əhatə edir. İkincisi, burada Azərbaycan Respublikasının suveren ərazisi kimi keçmiş Dağlıq Qarabağ yer alırmı? Əlbəttə, birmənalı şəkildə yer alır. Üçüncüsü, uzun müddətdir Paşinyanın dilə gətirdiyi bir ritorik sual var idi: “Azərbaycan Ermənistan ərazisini hansı sərhədlər və şərtlər daxilində tanıyır?”. Azərbaycan tərəfi bunun da cavabını ifadə etdi”,- deyə söyləyən həmsöhbətimiz son vaxtlar  Azərbaycan-Ermənistan sərhədindəki təxribatların məhz Göyçə mahalının Zod kəndi istiqamətində törədilməsinin səbəblərinə də diqqət çəkib.

 

“Dördüncü məsələ isə ondan ibarətdir ki, Azərbaycan və Ermənistan arasında hansısa üçüncü bir qüvvə münaqişə, sərhəddə silahlı toqquşma yaratmaq istəyirsə, dərhal bizim nəzərimizə Göyçə mahalının Zod kəndi istiqamətindəki ərazilər gəlir. Bu da problemdir axı... Çünki həmin ərazidə də delimitasiya-demarkasiya başa çatmayıb.  Zod ərazisindəki qızıl mədənində  Rusiyanın bir şirkəti 30 il ərzində Azərbaycana aid sərvəti talayaraq aparıb. Sonra ona İsveçrə üzərindən idarə olunan “Valeksqrup” şirkəti də qoşulub və birgə həmin mədənin qanunsuz istismarını davam etdiriblər.  Və nəhayət, 44 günlük savaşdan sonra bu Söyüdlü(Zod) qızıl mədəninin 70 faizi Azərbaycanın nəzarətinə keçib, 30 faizi isə Ermənistanda qalıb. Lakin həmin ərazi üzərində bəlli bir qarşıdurma hələ də davam etməkdədir.  O üzdən də üçüncü qüvvələr dərhal Azərbaycan-Ermənistan münasibətlərini, görüşlərdə əldə olunan hər hansı bir irəliləyişi Zod üzərindən pozmağa çalışırlar. Yəni mən bunu da xüsusi bir stimul kimi qəbul etdim ki, bəhs edilən 86,6 minlik ərazi bütövlüyümüz çərçivəsində bu məsələ də öz həllini tapmış olacaq”-deyə politoloq vurğulayıb.

 

Sultan Laçın