Sabiq ədliyyə naziri Əlisaab Orucov 1988-ci ildən, yəni Qarabağda Kremlin, İrəvanın və bir sıra xarici güclərin təhriki ilə ermənilərin başlatdığı separatçı-terrorçu hərəkat başlanandan respublikanın o dövrdəki müxtəlif rəhbərlərinin göstərişi ilə həmin hərəkata qarşı bacardığı qədər mübarizə aparmış, keçmiş Dağlıq Qarabağ ərazisində yaşayan azərbaycanlı əhalinin öz doğma yurdlarını  tərk etməsinin qarşısını almaq və s. üçün əlindən gələni etmişdir. Erməni-azərbaycanlı münaqişəsinin artıq hərbi əməliyyatlarla və ərazilərimizin işğalıyla müşayiət olunduğu bir dövrdə - 1992-ci il aprelin 8-dən 1992-ci ilin iyulunadək Azərbaycan Prezidentinin keçmiş Dağlıq Qarabağ və Ermənistanla həmsərhəd rayonlar üzrə səlahiyyətli nümayəndəsi olmuş  keçmiş nazir  Moderator.az əməkdaşı ilə söhbətində əlində olan sənədlər, həmçinin özünün “Mübarizəmiz Qarabağdadır” kitabındakı şahid ifadələri əsasında həmin müddətdə, o cümlədən Şuşa və Laçın rayonlarının işğalı zamanı şahidi və iştirakçısı olduğu, bəziləri hələ mediada işıqlandırılmamış və geniş ictimaiyyətə bəlli olmayan bir sıra fakt və olaylar haqda xronoloji ardıcıllıqla danışır...

(Əvvəli burada://moderator.az/az/ekskluziv/634435/ermeniler-sehere-girse-onlari-yox-ederem-deyen-elbrus-orucov-susadan-niye-cixdi/ )

 

“...Şuşa ilə rabitə əlaqəsi yaradıb danışmaq məqsədi ilə mayın 8-də axşam Ağdam aeroportundakı  rabitə tele-xəttində və rayonun Xıdırlı kəndindəki tele-qüllədə olmuşduq. Hər iki yerdən Şuşa ilə əlaqə saxlamaq mümkün olmadı. Çünki Şuşa tele-qülləsinin əməkdaşları mayın 8-də axşam saat 20 radələrində Şuşa şəhərini müdafiə naziri Rəhim Qazıyevin Baş Qərargah rəisi Şahin Musayevin tapşırıqlarından sonra tərk etmişdilər...

 

Mayın 8-də axşam izahatlarını aldığım Xıdırlı kəndindəki tele-qüllənin əməkdaşları Misir İbrahimov və Vaqif Məmmədov bildirdilər ki, onlar həmin gün, yəni mayın 8-də səhər saat 9:00-dan işdə olub və Bakı-Ağdam-Şuşa radiotele-xəttindəki bütün danışıqları dinləyiblər. Danışıqlar Şuşadakı vəziyyətin olduqca ağır olmasından xəbər verirdi. Həmin danışıqlardan ən çox onların diqqətini cəlb edən Şuşa televiziya stansiyasının sahə rəisi Rafiq Sadıxovun  həmin gün – mayın 8-də axşam saat 19 radələrində Şuşadakı vəziyyətin son dərəcə ağır olması və 3-4 saat ərzində kömək olmazsa, Şuşanı tərk etməyə məcbur olacaqları barədə Prezident səlahiyyətlərini icra edən Yaqub Məmmədova verdiyi məlumat olmuşdur. Dövlətin faktiki başçısı isə ona cavab vermişdi ki, müdafiə naziri Rəhim Qazıyevlə əlaqə saxlayıb Şuşanın müdafiəsini təşkil etdirəcəkdir... Onların bu danışığından təxminən bir saat sonra saat 20 radələrində Rəhim Qazıyevin də Rafiq Sadıxovla rabitə danışığı olub. Müdafiə naziri ona deyib ki, yarım saat sonra Şuşaya havadan kömək olacaq və onun “Qaranquş” adlandırdığı təyyarə düşmən qüvvələrini məhv etmək üçün Şuşaya zərbələr endirəcək.  Bundan sonra Rəhim Qazıyev və Şahin Musayev R.Sadıxovdan əməkdaşların zərbə mövqeyindən – Şuşadan uzaqlaşmasını tələb etmişdilər... Daha sonra isə müdafiə naziri xətdə bütün danışıqları eşidən Ağdam tele-qülləsinin əməkdaşları M.İbrahimov və V.Məmmədovdan “Baxın, görün təyyarə Ağdam üzərindən keçdimi?”- deyə soruşmuşdu. Onlar  həmin an doğrudan da  Ağdam üzərindən bir təyyarənin uçduğunu görüb R.Qazıyevə bu haqda məlumat vermişdilər...

 

Əslində isə həmin gün, yəni mayın 8-də Şuşaya heç bir təyyarə və o cümlədən Ağdamın səmasında görünən təyyarə uçuş etməmiş və düşmən mövqelərinə zərbələr endirməmişdir... Bu səbəbdən belə təəssürat yaranır ki, Ağdamın səması üzərində dediyi təyyarənin məqamda uçuşunu öncədən təşkil edən müdafiə naziri Rəhim Qazıyevin bu danışığı rabitə əlaqəsində olan Rafiq Sadıxova eşitdirməkdə məqsədi Şuşa camaatı arasında vahimə yaradıb bu yolla onların şəhəri tərk etmələrinə nail olmaqdan ibarət olmuşdur.  Qeyd edim ki, Ağdam tele-qülləsinin əməkdaşları deyilən məlumatları mənə mayın 8-də axşam saat 23 radələrində Ağdam tele-qülləsindən yazılı qaydada verdikləri vaxt yanımda Ağdam bölgəsi üzrə hərbi briqada komandiri Elxan Orucov(Şuşadakı briqada komandiri Elbrus Orucovun qardaşı) və Prezidentin səlahiyyətli nümayəndəliyinin əməkdaşı Aydın Kazımov olmuşlar...

 

Şuşanın işğalı ərəfəsində və sonrakı günlər baş verən hadisə və proseslər haqda daha çox danışmaq və ayrı-ayrı elementləri müzakirə etmək olar. O cümlədən Şuşanın işğalından iki gün öncə mayın 6-7-də Şuşa şəhərinin əsas müdafiəsində ən strateji əhəmiyyətə malik Böyük Kirs yüksəkliyində mövqe tutan  Xalq Cəbhəsi fəallarından biri, Rəhim Qazıyevin yaxın dostu Nail Kazımovun həmin yüksəkliyi tərk edərək tabeliyindəki döyüşçüləri və hərbi texnikanı döyüş mövqeyindən çıxarıb döyüşçüləri məzuniyyətə buraxması, özünün isə Bakıya getməsi haqda danışmaq olar. Məhz Böyük Kirs yüksəkliyinin ələ keçirilməsi artıq Şuşanın müdafiəsini heçə endirirdi... 

 

Bundan əlavə, guya  ATƏT və Qırmızı Xaç Komitəsi nümayəndələrinin Şuşaya gəlişi ilə əlaqədar Xankəndi istiqamətindən gələn avtomobil yolunun minalardan təmizlənməsi epizodunu  və s. ətraflı təhlil etmək olar. Bütün hallarda Şuşanın da, Laçının da işğalında əsas hərbi məsuliyyəti həmin bölgələrin müdafiəsinə cavabdeh olan 3 yüksək vəzifəli şəxs daşıyır: müdafiə naziri Rəhim Qazıyev, müdafiə nazirinin birinci müavini və Baş Qərargah rəisi, general-mayor Şahin Musayev və müvafiq ərazi üzrə briqada komandiri və hərbi komendant Elbrus Orucov... Bu 3 yüksək vəzifəli şəxsdən yalnız sabiq müdafiə naziri Rəhim Qazıyev 1993-cü ilin avqustunda həbs edilərək təqsirkar qismində istintaqa cəlb olunub. Məhkəmə onun barəsində güllələnmə hökmü çıxarıb. Lakin 1998-ci ildə Avropa Şurasının təkidi ilə bu hökm ömürlük azadlıqdan məhrumedilmə ilə əvəz olunub. O, 2005-ci ildə Prezidentin Əfv fərmanıyla azadlığa buraxılıb. Beləliklə, 1994-cü ilin sentyabrında MTN təcridxanasından qaçırılaraq 1996-cı ilin aprelinədək Rusiyada qaçaq həyatı yaşamasını da nəzərə alsaq, üst-üstə 10 ilə yaxın həbsdə olub. Şahin Musayev haqda söhbətimizin ötən hissəsində danışdıq. O da 1992-ci ildə həbs olunub və Rusiyanın əli ilə qaçırılıb. Nəhayət, 1990-cı ilin sonlarında dövlət çevrilişinə cəhd də günahlandırıldıqdan sonra Rusiya rəhbərliyi də(özü də) onun “QRU” agenti olmasını təsdiqləyərək Azərbaycana təhvil verməkdən imtina edib. Elbrus Orucov isə Şuşa və Laçının işğalıyla bağlı məhkəmələrdə yalnız şahid kimi dindirilib. Baxmayaraq ki, Elbrus Orucov 2022-ci ilin dekabrında jurnalist Eynulla Fətullayevə verdiyi son video-müsahibəsində guya sözügedən məhkəmədə təqsirkar kimi dindirildiyini söyləyir. Və qeyd edək ki, son vaxtlar adları çəkilən 3 məsul şəxs arasında ən çox canfəşanlıq edərək Şuşa və Laçının işğalındakı təqsirini boynundan atmağa və əksinə, özünü həmin bölgələrin “qəhrəman müdafiəçisi” kimi təqdim etməyə çalışan məhz Elbrus Orucovdur. Yeri gəlmişkən, həmin müsahibəsində general-mayor Elbrus Orucov bir çox digər yalan və hədyanlar da danışır ki, bunlar da onun Şuşa və Laçının işğalındakı günahlarını qətiləşdirir...  

Başlayaq keçmiş briqada komandirinin 1992-ci il mayın ilk günlərində Şuşaya gələn kimi şəhərin müdafiəçiləri arasında “andiçmə” mərasimi keçirməsindən və bu adla döyüşçülərin çox hissəsini  döyüş mövqelərindən uzaqlaşdırmasndan... Nəzərə alaq ki, o dövrdə cəbhə bölgələri, o cümlədən Şuşada döyüşənlərin əksəriyyəti könüllülər olub... Bir şeyi nəzərə almaq lazımdır ki, könüllüləri hərbi xidmətə məcbir edən yoxdur. Onların xidməti Vətən sevgisi, qeyrət və namusundan irəli gəlir. İkincisi də  Elbrus Orucova sual olunur ki, sən özün sovet, sonra da Rusiya ordusunda xidmət zamanı həmin sovet-rus ordusuna and içmisən. Bəs Azərbaycana gələndən sonra Milli Orduya xidmət üçün and içmisənmi?..  Bir sözlə, belə çıxır ki, briqada komandirinin andiçmə adıyla Şuşanın müdafiəçilərinin sayını 3500 nəfərdən 850 nəfərədək endirməkdə məqsədi sonradan belə bir az qüvvə ilə şəhərin müdafiəsinə təşkil edə bilməməsinə  haqq qazandırmaq olmuşdur...

 

Eyni müsahibədə Elbrus Orucov deyir ki,  guya mayın 8-i saat 15 radələrində əslən Sitəlçaydan olan Vaqif adlı bombardmançı təyyarəçimiz Şuşanın Daşaltı kəndi ərazisinə güclü aviabomba atmış və onun dalğası Şuşa şəhərinə də yayıldığından əhali arasında panika yaratmışdır. O da dərhal Şuşa rayon polis şöbəsinin rəisi Vahid Bayramovu axtarmış və guya onu rabitə şöbəsində Prezident aparatı ilə telefonla danışdığı yerdə tapmışdır. Sonra briqada komandiri Vahid Bayramovdan xahiş etmişdir ki, aviabomba atıldıqdan sonra şəhərdə yaranmış panikanın qarşısını alsın. Polis rəisi isə ona bir azdan Şuşaya havadan alışdırıcı bombalar da atılacağını bildirmiş və bu xəbəri yaymaqla şəhərdə daha böyük panikaya səbəb olmuşdur. Elbrus Orucovun aviabomba və alışdırıcı bombalar haqda yalanlarını bircə fakt təkzib edir. 30 ildən çoxdur Şuşanın işğalını araşdıran hər kəs, o cümlədən jurnalistlər, hakim və müstəntiqlər də yaxşı bilir ki, keçmiş polis rəisi Vahid Bayramov 1992-ci il mayın 6-dan Şuşadan çıxaraq Bərdəyə yaxın qohumunun yas mərasiminə gəlmiş və ondan sonra bir daha Şuşaya geri dönməmişdir... 

 

Elbrus Orucovun həm Şuşa və Laçının işğalıyla bağlı istintaq və məhkəmələrdəki ifadələri, həm də son müsahibəsində söylədikləri diqqətlə təhlil edilsə, onun kifayət qədər yalanlarını üzə çıxarmaq olar... Həmin yalanlar üzə çıxmasa belə, bircə fakt briqada komandiri və hərbi komendant kimi onun cinayət məsuliyyətinə cəlb olunmasını təsbit edir: 1992-ci il mayın 8-də axşam o, sərəncamında olan hərbi qüvvələri  Şuşadan heç kəsin əmri olmadan niyə çıxarmışdır?  Dövlət başçısı kimi Yaqub Məmmədov da, müdafiə naziri kimi Rəhim Qazıyev də həm məhkəmə prosesləri, həm də son 31 il müddətində verdikləri müsahibələrində E.Orucova Şuşadan çıxmaq barədə heç bir əmr vermədiklərini bildirirlər... Qalır Baş Qərargah rəisi olmuş Şahin Musayev... O da deyildiyi kimi, təəssüf ki, heç bir məhkəmə prosesinə cəlb edilməmişdir... Amma o dəqiqdir ki, öncə də dediyimiz kimi, general Şahin Musayevin  “QRU” agenti olması öz təsdiqini tapıb(bir daha bax: ). Bəs onda onun təqdimatıyla Rəhim Qazıyevin briqada komandiri təyin etdiyi və Şuşada məntiqsiz, müəmmalı və əmrsiz davranışlar nümayiş etdirərək Azərbaycanın bu təbii qalasının düşmənə təhvil verilməsinə şərait yaradan Elbrus Orucov kim idi? Əgər onun da Rusiya Baş Kəşfiyyat İdarəsinin agenti olan generala birbaşa xidmət etdiyini söyləsək, o halda onun sonrakı taleyi haqda da suallar meydana çıxır. Həmin suallardan bəzilərini Şuşa və Laçının işğalına görə 10 il cəza çəkmiş sabiq Müdafiə naziri Rəhim Qazıyevə də ünvanlamaq lazımdır. Belə ki, dövlət başçısı kimi Yaqub Məmmədov 1992-ci il mayın 15-dən vəzifəsini itirib, Baş Qərargah rəisi Şahin Musayev isə Laçının işğalından bir neçə gün sonra həbs edilsə də, Moskvanın köməyi ilə qısa müddətdə müəmmalı şəkildə aradan çıxarılıb. Bəs nədən əmr olmadan Şuşa boyda şəhərdən hərbi qüvvələri çıxaran briqada komandiri Elbrus Orucova cəza vermək əvəzinə, 1992-ci ilin iyunun əvvəlində ona polkovnik rütbəsi verilir və özünün müsahibəsində dediyi kimi, Rəhim Qazlyevinə əmri ilə yenidən Salyan rayonu ərazisində 704-cü briqadanı formalaşdırmaq üçün göndərilir.  Bundan sonra da o, briqada komandiri kimi Qarabağdakı bir sıra döyüş əməliyyatlarına rəhbərlik edir,  nəticədə general-mayor rütbəsinə və Müdafiə Nazirliyi Əməliyyat Baş İdarəsinin rəisi vəzifəsinədək yüksəlib...

 

Laçının işğalı zamanı baş verənlər və 1992-ci ilin iyulunadək digər cəbhə bölgələrində şahidi olduğum faktlar haqda, inşallah, növbəti yazılarımızda bəhs edəcəyik...”

 

Qeyd: Materialda adları çəkilən şəxslərin də təsvir edilən olaylar haqda fikirlərini dinləməyə hazırıq...

 

Həmsöhbətimiz Əlisaab Orucovdan zəruri şərh:

 

 

Məlumat üçün onu da bildirirəm ki, Qarabağın dağlıq hissəsi və sərhədyanı bölgələrdə münaqişə və müharibə başlayan günlərdən şahidi və iştirakçısı olduğum olaylar barədə mətbuat və televiziyadakı çoxlu sayda  çıxışlarımda, eləcə də 1994-1995-ci illərdə Şuşa və Laçının işğalıyla bağlı keçirilmiş məhkəmə proseslərində danışmışam. Deyilənlər haqda söylədiklərim bir neçə kitabda, o cümlədən Abdulla Qurbaninin “Meşəli od içində”(1996), əslən Yuxarı Qarabağın keçmiş Ağdərə rayonundan olan Şöhrət Səlimbəylinin “Qan çilənən torpaq”(1998),  “Erməni terrorizmi”(2007) və “Erməni terrorizmi və qan çilənən torpaq”(2009) və bilavasitə öz müəllifliyimlə 2011-ci ildə çap olunmuş “Mübarizəmiz Qarabağdadır”(bax internetdə: //anl.az/el/o/oe_mq.pdf) kitablarında ətraflı əksini tapıb. Buna rəğmən bu gün kütləvi oxucuya kitablardan daha tez əlçatan olan internet resurslarında açıqlama, müsahibə və yazılarımın getməsini də məqsədəmüvafiq hesab etmişəm. Və ümumiyyətlə, belə düşünürəm ki, gələcək nəsillərimizin səhvlərimizi təkrar etmədən, dost və düşmənlərimizi doğru tanıyaraq daim sülh içində, dinc xoşbəxt, firavan bir həyat sürməsi naminə bu gün bizlər tariximiz, xüsusən də son 35 il ərzində düşmənlərimizin başımıza gətirdiyi bəlalar barədə bacardığımız qədər susmadan daim yazıb danışmalıyıq...