(Əvvəli burada://moderator.az/az/ekskluziv/633346/o-susanin-isalindan-nece-il-sonra-olsa-da-qru-agenti-olduunu-etiraf-edib/ )

 

"Biz mayın 7-də Şuşaya yollandıq və bütün günü orada olduq.  Şuşadakı hərbi briqadada xidmət edən əsgər və döyüşçülərin sayının azalmasını bildikdən sonra real  hücum təhlükəsi ilə üz-üzə qalan şəhərin etibarlı müdafiəsinin təşkil olunması, yəni əlavə qüvvələrin göndərilməsi məqsədi ilə telefonla müdafiə naziri Rəhim Qazıyev və  Baş Qərargah rəisi Şahin Musayevlə danışdım...

 

Müdafiə naziri və Baş Qərargah rəisi  ilə telefon danışıqlarımın təfərrüatına keçməzdən əvvəl mayın 7-də Şuşada şahidi olduğumuz durumu təsvir etmək istərdim. Öncə onu deyim ki, biz şəhərin müdafiəsinə bilavasitə cavabdeh olan iki əsas  şəxsi briqada komandiri və fövqəladə komendant Elbrus Orucovu və Şuşa rayon icra hakimiyyətinin başçısı Nizami Bəhmənovu yerlərində tapa bilmədik. Hərbçilər Elbrus Orucovun Kosalar kəndinə yollandığını söylədilər... 

 

Həmin gün mənimlə bərabər  Şuşada olmuş Laçın rayon polis şöbəsinin o vaxtkı rəisi Akif Səlimov da “Mübarizəmiz Qarabağdadır” adlı kitabımda təqdim etdiyim xatirələrində söylədikləri ilə şəhərdəki vəziyyəti ətraflı təsvir edir, həmçinin mayın 7-də Şuşada Elbrus Orucovu axtarıb-tapmadığımızı təsdiqləyir:

 

“1992-ci il mayın 7-də Prezidentin cəbhə bölgələri üzrə səlahiyyətli nümayəndəsi Əlisaab Orucovun təşəbbüsü ilə mən, onun müavini Səyavuş Vəliməmmədov, Laçın Rayon İcra Hakimiyyəti başçısının müavini Səlim Səlimov və başqa bir neçə şəxs həmin gün ermənilərin bilmədiyimiz hansısa səbəbdən Kiçik Kirs istiqamətindən atəşə tutmayaraq açıq saxladıqları yolla  Şuşaya yollandıq.  Saat 11 radələrində Şuşaya çatdıq... Mayın 7-də Şuşada qəribə bir sakitlik hökm sürürdü. Əvvəlki günlərə nisbətən hərbçilərin sayı xeyli azalmışdı... Şuşanın polis əməkdaşlarının vasitəsilə vəziyyətlə maraqlandıqda məlum oldu ki, Milli Ordu əsgərlərinin və könüll döyüşçülərin xeyli hissəsi məzuniyyətə buraxılıbdır...

 

Mayın 7-də Şuşada olan durum sanki okeanda baş verəcək güclü bir fırtınadan əvvəlki sakitliyi xatırladırdı. Şəhərdə arxayınçılıq, rahatlıq və sakitlik hökm sürürdü... Şəhər camaatının bir hissəsi günəşli havada gəzintiyə çıxmış, bir hissəsi isə həyətlərində tərəvəz əkməklə məşğul idi... 

 

Qəribəsi o idi ki, cəbhə xəttində daim fəal olan düşmən də susmuşdu. Nigarançılıqdan çıxa bilmirdik... Amma maraqlıdır ki, İcra Hakimiyyəti və hüquq-mühafizə orqanlarının rəhbərləri hər şeyin qaydasında olduğunu, müdafiə və ya hücuma hər an hazır olduqlarını söylədilər...  Əlisaab Orucov briqada komandiri Elbrus Orucovu axtardı. Onu tapa bilmədilər və sonra dedilər ki, o, Kosalar kəndinə silah-sursat aparıb. Əlisaab müəllim səhərdə yerləşən hərbi hissənin əsgərləri ilə də görüş keçirdi. Onlar dedilər ki, ATƏT və Qırmızı Xaç Komitəsi nümayəndələrinin Şuşaya gəlişi gözlənilir.  Orucov cavab verdi ki, əgər elə bir şey olsaydı, biz də bilərdik. Heç bir səfər gözlənilmir. Bundan sonra  şəhərdəki bir neçə hüzr yerində, o cümlədən aprelin 30-da döyüş zamanı qəhrəmancasına həlak olmuş AXC Şuşa şöbəsinin sədri, tabor komandiri Milli Qəhrəman Ramiz Qənbərovun “7” mərasimində də iştirak etdik.  Əlisaab müəllim Şuşa qaz idarəsinin müdiri ilə birgə  bir neçə evə gedib orada yaşayan ailələrin vəziyyəti ilə maraqlandı... 

 

Düşmənin susmasının səbəbini öz-özlüyümüzdə xeyli düşünsək də, bir qərara gələ bilmədik. Milli Ordu əsgərləri və könüllü döyüşçülərin məzuniyyətə buraxılması da narahatçılıq yaradırdı. Əlisaab müəllim dedi ki, Şuşaya təcili olaraq başqa bölgələrdən əlavə qüvvələr yeridilməlidir... Həmin səbəbdən o, Elbrus Orucovu çox axtartdı. Lakin Kosalar kəndində də Elbrus Orucovu “gördüm” deyən olmadı. Nədənsə o, Əlisaab müəllimlə görüşməkdən qaçırdı?.. Bundan sonra Əlisaab Orucov Bakıya zəng vurub Şuşadakı vəziyyəti Müdafiə Nazirliyinin rəhbərliyinə çatdırdı. Sən demə, həmin gecə Şuşanı böyük fəlakət gözləyirmiş. Ermənilərin bu sükutu onların hücumqabağı planlarının məxfiliyindən xəbər verirmiş...”

 

Qayıdaq Müdafiə naziri və Baş Qərargah rəisi  ilə Şuşadakı telefon danışıqlarımıza...

Dediyim kimi, onlardan Şuşaya başqa bölgələrdən əlavə qüvvələr yeridilməsini və Milli Ordu əsgərlərinin hərbi hissələrə geri qaytarılmalarını təmin etmələrini, eyni zamanda Şuşanın təxirə salınmadan müdafiəsini möhkəmlətmək, torpaqlarımızı düşmən tapdağından azad etmək məqsədi ilə bütün cəbhə boyu  hücum tədbirləri görməyi tələb etdim. 

 

Rəhim Qazıyev tələblərimə təmkinlə cavab verərək hər şeyin nəzarətində olduğunu və bilavasitə özünün Şuşanın müdafiəsi ilə bağlı mümkün tədbirləri görəcəyini söylədi. General Şahin Musayev isə müdafiə nazirindən fərqli olaraq sual və tələblərimə kobud cavab verib etirazını bildirərək “Siz kimsiniz ki, mənə əmr edirsiniz” dedi. Mən də onunla çox sərt danışdım. Əvvəllər olduğu kimi, yenə də Baş Qərargah rəisinə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin  Qarabağ, ətraf rayonlar və Ermənistanla həmsərhəd bölgələr üzrə səlahiyyətli nümayəndəsi olduğumu xatırlatdım.  Və deyilənlərə dərhal əməl etməsini və bu gün günortayadək Şuşaya yanıma gəlməsini tələb etdim. Onun diqqətini Prezidentin Ağdamda hərbi qərargahın yaradılmasına dair 19 aprel 1992-ci il və 5 may 1992-ci il tarixli sərəncamlarının icra olunmamasına yönəltdim və tələb etdim ki, həmin sərəncamlar təxirə salnmadan icra olunmalı, bəhs edilən qərargah  yaradılmalı və orduya müharibə bölgələrində olan real vəziyyətdən  asılı olaraq əlaqəli qaydada cəbhə boyu bir mərkəzdən rəhbərlik edilməlidir. Şahin Musayevlə bundan əvvəl və sonradan da çox sayda telefon danışıqlarımız olmuş, heç bir vaxt o, mənim tələblərimlə razılaşmamışdı. Hətta barəmdə müdafiə naziri Rəhim Qazıyevə şikayətlənmiş, o da məndən Baş Qərargahın işinə qarışmamağı tələb etmişdi...

 

Sonradan, artıq illər sonra Şahin Musayevin kimliyi aydın olanda, yəni “QRU” agenti olduğu təsdiqlənəndə mənə onun niyə belə özündən arxayın, özündənrazı və dikbaş hərəkətlər etməsi, Şuşanın, Laçının, onlardan əvvəl isə digər bölgələrimizin müdafiəsinə laqeyd münasibət bəsləməsi aydın oldu. Rusiya Baş Kəşfiyyat İdarəsinin agenti olan xəyanətkar necə davranmalı idi? Eyni zamanda Şahin Musayevin Şuşa və Laçın ərazisində briqada komandirliyinə Zaur Rzayev kimi vətənpərvər və peşəkar sərkərdənin yerinə özü kimi doğma ana dilində belə, danışa bilməyən Elbrus Orucovun göndərilməsində bilavasitə əli olduğu da sübut olundu... Bu amil Şuşa və Laçının düşmənlərdən müdafiəsinə bilavasitə cavabdeh olan Elbrus Orucovun söhbətimizin növbəti hissələrində də təsvir edəcəyimiz məntiqsiz və məsuliyyətsiz davranışlarına da xeyli aydınlıq gətirmiş oldu... 

 

Qey edim ki, 1992-ci il mayın 7-də Şuşadan apardığım telefon danışığında Rəhim Qazıyev və Şahin Musayevdən ATƏT və Qırmızı Xaç Komitəsi nümayəndələrininn Şuşaya gəlib-gəlməyəcəklərini də soruşdum. Cavab verdilər ku, yaxın günlərdə belə bir tədbir nəzərdə tutulmur...

 

Biz  Laçın rayon icra başçısının müavini Səlim Səlimovla birgə Şuşadan mayın 7-si saat 17 radələrində çıxdıq. Öncə dediyim kimi, Laçın rayonunun Ermənistanla sərhədində dayanan ZTR-lərin təmirini təşkil etmək məqsədi ilə Ağdamdan keçməklə Gəncəyə yollanmalı idik...  

 

Şuşadan geri dönərkən yolda daxili işlər nazirinin müavini Natiq Talıbovla qarşılaşdıq. O, Şuşaya silah-sursat aparırdı... Yolda həmçinin Bakıdan qayıdan Şuşanın icra başçısı Nizami Bəhmənovla da rastlaşdıq. Onunla Şuşada yaranmış durumla bağlı xeyli söhbətimiz oldu.  İcra başçısına mənim Rəhim Qazıyevə etdiyim təkliflərə dəstək verməsini və onu buna inandırmağa çalışmasını tapşırdım. Dedim ki, düşmənin keçmiş Dağlıq Qarabağda işğal etmədiyi yeganə ərazi Şuşadır və onun tezliklə bu qədim şəhərimizə hücumu gözlənilir. N.Bəhmənov deyilənlər haqda Rəhim Qazıyevlə söhbət edəcəyinə söz verdi. Onu da əlavə etdi ki, müdafiə naziri bu günlərdə Şuşaya xeyli silah-sursat göndərəcəkdir...

 

Mayın 7-də Ağdama gecə çatdığımıza görə birbaşa Gəncəyə gedə bilmədik və  qərara gəldik ki, ertəsi gün – mayın 8-də Gəncəyə gedək. Mayın 8-də səhər tezdən isə həmin gecə Şuşaya hücum olması xəbərini aldığımıza görə yenə Gəncə səfərimiz təxirə düşdü...

 

Həmin günlər İran İslam Respublikasında rəsmi səfərdə olan Azərbaycan Respublikası Prezidentinin səlahiyyətlərinin həyata keçirən Yaqub Məmmədov 7 may 1992-ci il axşam saat 19 radələrində Tehranda İran prezidenti Əli Əkbər Haşimi Rəfsəncaninin vasitəçiliyi ilə Ermənistan prezidenti Levon Ter-Petrosyanla  bir araya gəlib imzaladığı sənədin 3-cü bəndində nəyin nəzərdə tutulduğunu bilməyib. Özünün sonralar izah etdiyi kimi, “həmin sənəd fars dilində tərtib olunduğundan orada nə yazıldığından” xəbəri olmayıb. Əslində isə bəhs edilən sənədin 3-cü bəndində Laçın dəhlizinin “himanitar dəhliz” kimi Qarabağda məskunlaşmış ermənilərə güzəşt edilməsi nəzərdə tutulmuşdu. Halbuki, Ermənistandan Azərbaycanın keçmiş Dağlıq Qarabağdakı keçmiş Hadrut rayonunun Arpa Gədiyi kəndinə cəmi 7 km məsafəsi olan yaxın ərazidən dəhliz olmuşdur. Əslində, ermənilərin Laçın dəhlizinə ehtiyacı yox idi. Onlara Laçın ərazisi lazım idi ki, Qarabağın Dağlıq hissəsini Ermənistanla birləşdirsinlər. Məhz sözügedən sənəd Tehranda imzalandıqdan 5 saat sonra bütün  istiqamətlərdən genişmiqyaslı hücuma başlayan  erməni-rus birləşmələri Şuşanı, onun ardınca Laçını və sonra da hər iki dəhlizdən istifadə edərək bir neçə rayonumuzu işğal etdilər...

 

(Davamı var)

 

 

Təqdim etdi: Sultan Laçın