Martın 1-də Xocalıda separatçı-terrorçu rejim məmurları olsalar da, Azərbaycan Respublikasının Qarabağda yaşayan erməni vətəndaşları sayılan hayklarla Azərbaycan Milli Məclisinin üzvü Ramin Məmmədovun rəhbərlik etdiyi nümayəndə heyətimizin görüşməsi Avropada da, ABŞ-da da, öz ictimaiyyətimizin, həmçinin Qarabağdakı haykların bir hissəsində zahirən də olsa,  gələcək sülhə ümid bəsləməsinə şərait yaratmışdı ki, cəmi 4 gün sonra martın 5-də Turşsu-Xəlfəli-Xankəndi yolunda, Dükanlar kəndi yaxınlığında iki Azərbaycan əsgərinin həlak olması və 3 erməni separatçı “polisi”nin ölməsi ilə nəticələmiş məlum təxribat hadisəsi baş verdi...

 

*** ***

 

Xocalıdakı görüşün təşkilatçısı və iştirakçısı kim idi? Moskvanın Qarabağdakı faktiki canişini – Rusiyanın Azərbaycan torpağına heç bir hüquqi əsas olmadan yeridilmiş “sülhməramlı” kontingentinin komandanı, general Andrey Volkov... Bəs 5 mart təxribatı  kimlərin nəzarət etməli, kənardan silah-sursat daşınmasına icazə verməməli olduğu ərazidə baş verdi? Yenə də Rusiyanın “sülhməramlı” kontingenti... Əcəba, həmin kontingenti torpağımıza yollayan və onları idarə edən Kreml rəhbərliyi Qarabağda, ümumiyyətlə, ermənilərlə azərbaycanlılar, Ermənistanla Azərbaycan arasında barışığın, sülhün yaranmasına razı olarmı?..  Əlbəttə, yox. Çünki bu barışıq, sülh yaranarsa, artıq Azərbaycan torpağında Rusiya qoşunlarına ehtiyac olmayacaq. Türkiyə ilə də barışıq olacağı halda heç Ermənistanda da... 

 

*** ***

 

Artıq bir neçə əsrdir ki,  insanın, insan toplumunun, ayrıca xalqların, kütlələrin, yaxud sosial təbəqə və zümrələrin hiss və duyğularının, xüsusən qeyrət və nifrət hisslərinin müəyyən mənada idarə olunması və yönləndirilməsi elmi, təəssüf ki, yüksək inkişaf səviyyəsinə çatıb. Həmin elmdən I və II Cahan savaşlarının törədilməsində, 1915-ci il qondarma “erməni soyqırımı”nın “törədilməsi və təbliğində və beynəlxalq təbliğində, Rusiyadakı 1917-ci ilin Oktyabr inqilabında, SSRİ-nin dağılmasında və s. yetərincə istifadə olunub... 

 

***  

 

İnsanın, bütövlükdə toplumun, xalqın qeyrət və nifrət potensiallarının yönləndirilməsindən daha çox hansısa imperiyanı, yaxud hakimiyyəti qorumaq, saxlamaq və ya əksinə, çökdürmək, yıxmaq məqsədi ilə də istifadə olunur.  Nəticədə eramızdan əvvəl Romada, Afinada adi amfiteatr arenalarında təşkil olunan qladiator savaşları son 2-3 əsrdə artıq qlobal arenalarda təşkil olunmağa başlanıb. Buna misal olaraq əsasən 1905-1906, 1918-1920-ci və 1987-1988-ci i illərdən  bəri körüklənən XX əsrin əvvəlində erməni-müsəlman, son 30 ildə isə Ermənistan-Azərbaycan qarşıdurmasını göstərmək olar... Eləcə də Osmanlı dövlətinin parçalanması və qədim  Fələstin və İsrail ərazilərinin Britaniya imperiyasının nəzarətinə keçməsindən sonra əsasən 1940-cı illərin sonlarından başladılan İsrail-Fələstin qarşıdurmasını da buna misal çəkmək olar...

 

*** ***

 

Azərbaycanlı və erməni qarşıdurması Rusiya imperiyası tərəfindən öncə Azərbaycan xanlıqlarını(xüsusən Qarabağ və İrəvan) işğal və ram etmək, sonra isə ümumiyyətlə Azərbaycanı təzyiq və nəzarətdə saxlamaq üçün qızışdırılıb. Eyni məqsədlə Rusiya, eləcə də Fransa və bəzi digər Qərb dövlətlərinin Anadolu türkləri ilə də hayklar arasında nifrət toxumu səpilsə də, Osmanlı dövlətinin qəti tədbirləri nəticəsində orada sonsuz “qladiator savaşı” törətmək planı baş tutmayıb. Bununla belə, 1915-ci il qondarma “erməni soyqırımı” məsələsi artıq ikinci yüzillikdir ki, yalnız Rusiya və Fransa deyil, digər qlobal güclərin əlində də Türkiyəyə qarşı bir təzyiq vasitəsi olaraq qalmaqdadır...

 

*** ***

 

Azərbaycan-Ermənistan, azərbaycanlı-erməni “qladiator savaşı” isə, təəssüf ki, ikinci əsrdir ki, davam edir... Nə qədər acı olsa da, bu, bir gerçəkdir ki, Kreml XX əsrin əvvəlindən bəri öz  geo-siyasi, iqtisadi və s. məqsəd və faydaları üçün Azərbaycan xalqı ilə erməni toplumunu sözün əsl mənasında vuruşdurur... Buna nəhəng bir qladiator savaşı da demək olar...

 

*** ***

 

Bu gün ermənilərlə son 35 illik ideooloji, siyasi və silahlı, hərbi qarşıdurmadan sonra Azərbaycan xalqının əksər hissəsində, xüsusən də ermənilər tərəfindən yurd-yuvasından qovulmuş, doğmaları, əzizləri, şəhid edilmiş əsir götürülmüş, işgəncələrə məruz qalmış soydaşlarımızda hayklara qarşı kəskin nifrət mövcuddur... Və təbii ki, eyni nifrət erməni toplumu tərəfindən, özü də daha kəskin, daha məkrli şəkildə Azərbaycan xalqına qarşı yönəlib... Bu 30-35 il ərzində Azərbaycan torpaqlarında Qarabağda, Şərqi Zəngəzurda yaşamış və sonradan məskunlaşdırılmış, doğulmuş hayklarda, xüsusən gənclərə türklərə, Azərbaycan xalqına nifrətlə yanaşı, “Böyük Ermənistan” xəstəliyinin tərkib hissəsi olaraq guya bu torpaqların onların “qədim, tarixi vətəni olması” ideyası aşılanıb... Bu gün də qoşunlarını o torpaqların bir hissəsinə yerləşdirmiş Kreml Güney Qafqazdan əlınin üzülməməsi üçün məhz həmin nifrət və ideyaya əsaslanır...

 

*** ***

 

Bütün bu deyilənləri nəzərə alıb dərindən düşünəndə belə bir nəticəyə gəlinir ki, nə qədər qəribə səslənsə də, ermənilərlə bir-birimizə qarşılıqlı nifrət və onun daha da güclənməsi Rusiyaya imperiyasına, onun Azərbaycan və Ermənistandakı “KQB”-“QRU”-“FSB”-“PKK” -korrupsiya şəbəkəsinə xidmət edən korrupsioner, şantajçı rezident, agent və tulalarına, eləcə də bu qarşıdurmadan, Qarabağ məsələsindən öz məqsədləri, planları üçün yararlanan digər qlobal güclərə sərf edir...

 

*** 

Bu gün bir azərbaycanlının “mən ermənilərə nifrət edirəm” və ya əksinə, erməninin “mən azərbaycanlılara, türklərə nifrət edirəm” söyləməsi Moskvadakı, eləcə də İrəvan və Bakıdakı imperiya rezidentləri və “çekistləri”ni, həmçinin onların korrupsioner ortaqlarımı, əlaltılarını, eləcə də silah-sursat baronlarını çox sevindirir... Hətta deyərdim ki, İranla, farslarla da ziddiyyətlərin kəskinləşib savaş həddinə çatması da onlara sərfəlidir.... Çünki belə nifrət və ziddiyyətlər münaqişələri davam etdirir və nəticədə Kremldəkilər öz planlarını həyata keçirir, İrəvan və Bakıdakılar isə öz hakimiyyət, vəzifə, var-dövlət maraqlarını...

 

*** ***

 

Bir çox soydaşlarımız, xüsusən də erməni işğalı və terrorundan daha çox zərbələr almış şəhid, qazi aillələri, qaçqın və köçkünlər  təəccüblənə və hətta bizə qeyzlənə, düşmən güclərə, Kremlə, “5-ci kalon”a işləməkdə suçlaya bilərlər ki, hansı əsasla biz hayklara, ermənilərə nifrətimizi azaltmalı, durdurmalıyıq... Bu, təslimçilik aşılanması deyilmi?..

 

***

 

Əvvəla, bilmək lazımdır ki, tarixdə bizimlə ermənilərin qarşıdurmasından daha genişmiqyaslı və dəhşətli savaşlar olub. Məsələn, II Cahan savaşında sovet-rus dövləti ilə Almaniya arasındakı müharibədə hər iki tərəfdən 10 milyonlarla insan məhv edilib. Bununla belə, cəmi bir neçə onillikdən sonra Rusiya-Almaniya münasibətləri normal məcraya düşüb və bu gün də belə davam edir... Yəni sonsuzadək qarşılıqlı düşmənçilik heç bir tərəfə fayda verə bilməz...

 

İkincisi də məsələyə yalnız keçmiş və bu günün yox, gələcəyin  prizmasından yanaşmaq gərəkdir. Tutaq ki, biz bu gün Qarabağda qalan ermənilərə qarşı yenidən genişmiqyaslı savaş başladıb onlardan qırdığımızı qırıb qalanını da Ermənistana qovduq. Lap Zəngəzuru da aldıq və Naxçıvana yolu da açdıq. Yenə də doğmaları, yaxınları bizim tərəfimizdən öldürülmüş, şikəst edilmiş həmin  hayların özləri, övladlarının ürəyində, Azərbaycana, türkə qarşı hədsiz nifrət və qisas hissi qalacaqmı? Təbii ki, qalacaq. Və sabah özlərində güc tapan kimi yenə bizlərə qarşı siyasi və hərbi mübarizələrini davam etdirəcəklər... Onu da düşünmək gərəkdir ki, gələcəkdə Azərbaycanın, eləcə də qardaş Türkiyənin daim güclü olacağına heç bir zəmanət yoxdur. Hər bir ölkənin, xalqın yüksəliş və tənəzzül dövrləri olur. Və 1988-1990-cı illərə bənzər belə bir məqam yetişən kimi Ermənistandakı haylar yenidən üzərimizə gələcək, torpaqlarımızı işğal edəcək, nəvə-nəticələrimizi qətlə yetirəcək, didərgin salacaq və s... Bir müddət keçəndən sonra isə biz yenidən güclənib hayları torpaqlarımızdan qovacaq, məğlub edəcəyik. Və beləcə bu savaş sonsuzadək, dünya durduqca davam edəcək... Yəni bizim yaşadıqlarımızı gələcək nəsillərimiz də yaşamaq məcburiyyətində qalacaq...

 

*** 

 

Heç kəs demir ki, hayların XX əsrin əvvəllərindən bəri Bakıda, Qubada, Şamaxıda, Zəngəzurda, Qarabağda, Xocalıda, həmçinin Güney Azərbaycanda və s. bizlərə qarşı etdiklərini unudaq. Fəqət öncə onu  unutmayaq ki, əsrlər boyu haykları öncə Osmanlı, Anadolu, daha sonra Azərbaycan türklərinə və ümumiyyətlə, Azərbaycan xalqına qarşı qızışdıran, qısqırdan Rusiya imperiyası başda olmaqla bir sıra dövlət və qlobal güclər olub. Və sözsüz ki, əsasən Rusiya... 

 

*** ***

 

XVIII əsrin sonu -XIX əsrin əvvəllərindən bəri Azərbaycan torpaqlarına haykları kütləvi şəkildə köçürərək onların Qarabağı, Bakını, Gəncəni, Sumqayıtı özlərinə “Vətən” bilməsini kim təşkil edib? İrəvan xanlığını kim işğal edib və 1918-ci ildə İrəvanın “Ermənistan”a paytaxt olmasına şərait yaradıb? 1923-cü ildə  Dağlıq Qarabağ Myxtar Vilayəti gecpartalayan “minası”nı kim yerləşdirib Azərbaycana? XX əsrin əvvəllərindən 1988-ci ilədək həmin “mina”nı partladaarq milyonlarla soydaşımızın Qərbi Azərbaycandan deportasiya olunmasına, didərgin düşməsinə kim rəvac verib?  Sumqayıtda, Bakıda “erməni talan və qırğınları”nı hansı ölkənin xüsusi xidmət orqanları və kəşfiyyatı təşkil edib? Sovet dövründə müttəfiq respublikalar arasında inzibati sərhədlər çəkilərkən digərlərində olduğu kimi, Azərbaycan və Ermənistan arasında da neçə-neçə anklav, “mübahisəli” ərazini məhz bu günkü ziddiyyətləri daha da artırmaq üçün kim yaradıb? Hətta keçmiş DQMV-nin içərisində də anklavlar qondarıblar; məsələn, Füzuli rayonunun Yuxarı Veysəlli kəndini anklav kimi Xocavənd(keçm. Martuni) rayonunun tərkibinə salıblar?.. 

 

*** ***

 

Və nəhayət, korrupsiya, hakimiyyət, vəzifə, kürsü, “sistemə keçmək” sevdasını, yaltaqlığı, məddahlığı bu rəzilliklərdən ötrü anasının əmcəyini kəsməyə hazır olan öncədən yetişdirilmiş və ya sonradan ələ alınmış, şantaj olunmuş azərbaycanlılar(?) vasitəsilə içimizə, genimizə kim yeridib? Cavab birdir... Çar Rusiyası, ardınca da rus-sovet və bugünkü Rusiya imperiyası...  Hazırda ölkədə kökü kəsilmək bilməyən və xalqın sosial durumunun normallaşmasına imkan verməyən rüşvət, korrupsiya, məmur özbaşınalığı şəbəkəsinin bünövrəsini kim qoyub? Cavab eynidir...

 

*** ***

Amma onu da unutmayaq: nə qədər ki, Rusiya Qafqazdan əlini çəkməyib, Qərb də, ABŞ da, Avropa da regiona təsir gücünü saxlamaq üçün erməni-azərbaycanlı münaqişəsinin həllinə imkan verməyəcək... 

 

*** ***

 

Bütün dediklərimiz və deyə bilmədiklərimizdən belə çıxır ki, bizlər də, ermənilər də bir xalq, toplum olaraq öz potensial nifrətimizi biri-birimizə qarşı yox, bizləri qladiator kimi savaşdıran qlobal güclərə dövlətlərə, oncə, təbii ki, Rusiyadakı hazırkiı imperiya, Putin rejiminə və həmçinin onun ölkələrimizdəki agentura, korrupsiya şəbəkələrinə qarşı yönəltməli, bir-birimizlə sülhün, barışığın yollarını aramalı və bu sonsuz döyüş arenasından, qəfəsindən çıxmağa çalışmalıyıq...

 

Məsələ də çox sadədir: Rusiya imperiyası, qismən də digər qlobal güclər əsrlərdir ki, milli və şəxsi hisslərimizdən, nəfsimizdən, pul, vəzifə, hakimiyyət hərisliyimizdən, yaltaqlığımızdan, məddahlığımızdan, qorxaqlığımızdan və s. yararlanaraq ermənilərlə bizi vuruşdurur və özümüzün ayıq başla təkbətək, üzbəüz əyləşərək barışıq, sülh yaratmağımıza qətiyyən imkan vermir... Son iki ildə Qarabağdakı təmas xəttində və Ermənistanla sərhəddə təşkil olunan təxribatlar, o cümlədən 5 mart qanlı təxribatı da məhz Kremlin maraqlarına xidmət edir...

 

 

Bu haqda növbəti yazılarımızda...

 

Sultan Laçın