"Türkiyə Mərkəzi Asiyada təsirini artırır və Moskva ilə rəqabətə girir" - "Berliner Zeitung"

"Türkiyə ilə əməkdaşlıq bölgə ölkələrinə qismən rus təsirinə qarşı dayanmaq imkanı yaradır..."

Türkiyə Mərkəzi Asiyada təsir dairəsini genişləndirməyə çalışır, bunun üçün maliyyə təşəbbüsləri irəli sürür, müdafiə sazişləri hazırlayır və türkdilli dövlətlərlə birgə hərbi təlimlər keçir. Lakin Rusiyaya rəqabət aparmaq asan deyil.

Moderator.az xəbər verir ki, bu barədə Almaniyanın "Berliner Zeitung" nəşri yazıb.

Türkiyəyə üstünlük qazandırsa da, Rusiya hələ də güclü rəqibdir. 2024-cü ilin dekabrında prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğan "Türkdilli dünya vizyonu"nu elan edib, məqsəd isə vahid rəqəmsal valyuta yaratmaq və ticarət dövriyyəsini artırmaqdır.

İqtisadi və hərbi diplomatiya

Türkiyə bölgədə daha fəal oyunçu olmaq istəyir, burada ənənəvi liderlər Rusiya və Çin hesab olunur. 1990-cı illərdə Türkiyə keçmiş sovet respublikalarında möhkəmlənməyə çalışsa da, uğur qazanmayıb. Son illərdə, xüsusən Rusiya-Ukrayna müharibəsindən sonra vəziyyət dəyişib.

Hazırda əsas ixrac məhsulu silahdır. Azərbaycan turk dronlarından istifadə etdikdən sonra Özbəkistan, Türkmənistan və Qırğızıstan da dronlar alıb, Qazaxıstan isə ANKA dronlarının istehsalı üçün lisenziya müqaviləsi bağlayıb. Tikinti sektorunda birgə müəssisələrin sayı da üç dəfə artıb.

Xarici siyasətin institusionalizasiyasına diqqət yetirən Ankara, 2009-cu ildə yaradılmış Türkdilli Dövlətlərin Təşkilatı (TDT) vasitəsilə mədəni birlik ideyasını təşviq edir. 2024-cü ilin sentyabrında TDT sammitində türk əlifbasına keçid layihəsi qəbul olunub. Ərdoğan oktyabrda türkdilli xarici vətəndaşların sərbəst işləməsini təmin edən fərman imzalayıb.

Hərbi əməkdaşlıq və regional dinamika

Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev birgə hərbi təlimlər təklif edib. Qazaxıstan, Qırğızıstan və Tacikistan KTMT üzvü olsalar da, bu təlimlərin keçirilməsi artıq mümkündür. Türkiyənin xüsusi təlim proqramları bölgə respublikalarını cəlb edir və Mərkəzi Asiya elitaları Moskva və Pekin genişlənmə ambisiyalarına şübhə ilə yanaşır.

Daxili və xarici maneələr

Buna baxmayaraq, Türkiyənin qarşısında ciddi maneələr var. Qazaxıstanın neft ixracının böyük hissəsi və internet trafiki Rusiyadan keçir. 2025-ci ilin aprelində isə Avropa İttifaqı sammitində Kipr məsələsində Türkiyəyə qarşı mövqe göstərilib.

Buna baxmayaraq, Türkiyə ilə əməkdaşlıq bölgə ölkələrinə qismən rus təsirinə qarşı dayanmaq imkanı yaradır. Ankara mədəni və tarixi yaxınlıq, həmçinin konkret layihələr vasitəsilə regionla əlaqələrini möhkəmləndirir və hazırda Mərkəzi Asiyada ən effektiv formatı təmin edir.