"İran quruyur və çökür: ekoloji vəziyyət rejimi çıxılmaz vəziyyətə salır - "Vesty"

"Ekoloji böhran dərinləşir, iqtisadi təzyiq artır, cəmiyyət isə təhlükəli həddə yaxınlaşır..."

Yaxın həftələrdə müşahidə olunan kəskin hava dəyişiklikləri - sərin payız günləri, fırtınalar və daşqınlar İranda ekoloji böhranın artıq gələcək təhlükə yox, real və sistemli problem olduğunu göstərir.

Moderator.az xəbər verir ki, bu barədə "vesty.co" nəşri yazıb.

Ekoloji fəlakətin kökləri

Nəşr yazır ki, ölkə uzunmüddətli quraqlıq, su və elektrik kəsintiləri, eləcə də ağır hava çirklənməsi ilə üz-üzədir. Mütəxəssislərin qiymətləndirməsinə görə, İran 1950-ci illərdən bəri dünya orta göstəricisindən iki dəfə sürətlə isinib və orta temperatur təxminən 2 dərəcə artıb.

Yağıntıların miqdarı isə kəskin azalıb: son 20 ildə təxminən 20 faiz, son iki ildə 40 faiz, 2025-ci ilin payızından başlayan cari yağış mövsümündə isə demək olar ki, 90 faiz azalma qeydə alınıb. Artan temperatur suyun sürətlə buxarlanmasına, torpağın və bitki örtüyünün qurumasına səbəb olur. Bu proseslər illərlə davam edən səmərəsiz və israfçı su idarəçiliyi ilə birləşərək İranda dərin su böhranı yaradıb.

Su böhranından enerji və hava böhranına

Su ehtiyatlarının tükənməsi artıq kritik həddə çatıb. Əsas su anbarları demək olar ki, boşdur, su fasilələri gündəlik həyata çevrilib. Kənd təsərrüfatında məhsuldarlıq düşüb, ərzaq idxalı və qiymətlər artıb, zəifləmiş iqtisadiyyat yeni zərbələr alıb.

Böhran enerji sektoruna da keçib: hidroelektrik istehsalı azalıb, istilik elektrik stansiyalarının soyudulmasında problemlər yaranıb, elektrik kəsintiləri uzanıb. Bunun nəticəsində sənaye, o cümlədən neft hasilatı və emalı zərər görür, əhalinin sağlamlığına təsir artır. Yeraltı suların çəkilməsi torpağın çökməsinə səbəb olub.

Tehranın qərbində illik çökmə sürəti 25 santimetrə çatır. Qurumuş torpaqlar toz və duz mənbəyinə çevrilib, güclü küləklər isə ölkə üzrə təhlükəli hava çirklənməsi yaradır. Tehranda son vaxtlar sağlamlıq üçün son dərəcə riskli göstəricilər qeydə alınıb.

İqtisadi təzyiq və sosial risklər

Hakimiyyət böhranın səbəblərini iqlim dəyişiklikləri və beynəlxalq sanksiyalarla izah edir. Lakin paralel olaraq iqtisadi vəziyyət daha da ağırlaşır. Milli valyuta rekord dərəcədə dəyər itirib, yanacaq qiymətləri yenidən artırılıb və "üçqat tarif" sistemi tətbiq edilib. Bu addımlar büdcəyə vəsait toplamaq məqsədi daşısa da, əhali üçün əlavə yük yaradır.

Proqnozlar nikbin deyil: ekoloji böhran dərinləşdikcə iqtisadiyyat, ərzaq təhlükəsizliyi və gündəlik həyat daha ciddi risk altına düşür. Mütəxəssislər iqlim miqrantlarının sayının artacağını istisna etmir. Bütün bunların sosial narazılığa və mümkün etirazlara çevrilib-çevrilməyəcəyi isə hələ açıq sual olaraq qalır.