"Günün qısalması hissi niyə yaranır: səbəb Yerin fırlanması deyil" - Alimlərdən açıqlama

"Dünya sürətlənir, yoxsa biz elə hiss edirik?.."

Alimlər dünyanın sürətlənmədiyini, amma insanlar arasında günlərin daha qısa keçdiyi barədə şikayətlərin artdığını qeyd edir.

Moderator.az xəbər verir ki, bu barədə "news.ru" nəşri yazıb.

Nəşr yazdığına görə, müxtəlif sorğular göstərir ki, əksər böyüklər həqiqətən günlərin sürətlə keçdiyini hiss edir, baxmayaraq ki, obyektiv olaraq gün hələ də 24 saatdır. Bu, bizim zaman qavrayışımızda nələrin baş verdiyini sual altına qoyur.

Zaman qavrayışının neyrobioloji mexanizmləri

İnsan beyni zamanı mütləq ölçü kimi deyil, hadisələr və emosional təcrübələr prizmasından qəbul edir. Tədqiqatçılar göstərib ki, subyektiv zaman hissimiz gün ərzində qəbul etdiyimiz yeni məlumatların həcminə birbaşa bağlıdır. Yeni təcrübələr yaşadıqda sinir əlaqələri aktivləşir və gün uzanmış kimi görünür. Rutin və təkrar hərəkətlər zamanı isə beyin "avtopilot" rejiminə keçir və günlər yaddaşdan sürətlə itir.

Uşaqlıq dövründə zamanın yavaş keçməsi məhz bununla izah olunur: uşaq daim yeni kəşflərlə qarşılaşır və dünyanı öyrənir. Yaş artdıqca yeni təcrübələr azalır, rutin davranışlar həyatımızda daha çox yer tutur. Bu, 30 yaşdan sonra insanların zamanın sürətlə keçdiyini hiss etmələrinin əsas səbəbidir: beyin daha az unikal məlumatı emal edir və günlərə dair xatirələr daha az detallı olur.

Rəqəmsal dövr və diqqətin parçalanması

Müasir texnologiyalar zaman qavrayışımıza ciddi təsir göstərib. Smartfonlar, sosial şəbəkələr və multimedia məzmununun davamlı istifadəsi diqqətin parçalanması fenomeninə səbəb olur. İnsan uzun müddət bir işə fokuslana bilmir, daima fərqli məlumat mənbələri arasında keçid edir.

Hər diqqət keçidi günü hadisələrlə dolu kimi hiss etdirir, lakin möhkəm xatirələr yaratmır. Beyin çoxlu mikrohadisələri - xəbər lentinə baxmaq, mesajları oxumaq, brauzer nişanları arasında keçidi yadda saxlayır, amma bunlar vahid və homogen kütlə kimi qarışır. Axşam isə insan günü necə keçdiyini xatırlaya bilmir və zamanın sürətlə keçdiyi hissi yaranır.

Stres və çoxvəzifəliliyin təsiri

Müasir həyatın daimi yoldaşı olan xroniki stres də zaman qavrayışına təsir göstərir. Daimi gərginlik zamanı simpatik sinir sistemi aktivləşir, bədən proseslərini sürətləndirir. Bu, xarici dünyanın daha sürətlə hərəkət etdiyi təsiri yaradır. Çoxvəzifəlilik mədəniyyəti də problemi gücləndirir. İnsanlar hər anı tam yaşamaq əvəzinə, eyni vaxtda yemək yeyir, e-poçtu yoxlayır, televizor izləyir, sosial şəbəkələri sürüşdürür. Bu səthi qarşılıqlı əlaqə günün dolğun hiss edilməsinə zəruri parlaq təcrübələr yaratmır.

Sosial amillər və həyat tempi

Müasir cəmiyyətdə həyat tempinin sürətlənməsi zaman qavrayışını dəyişdirən digər vacib amildir. Davamlı məhsuldarlıq tələbləri, sürətlə dəyişən texnologiya və trend qovğası insanları dayanmadan növbəti hadisəni gözləməyə məcbur edir. Şəhər həyatının intensiv ritmi, nəqliyyat axınları və informasiya səs-küyü də beyni yükləyir. Beyin böyük məlumat həcmini daim süzgəcdən keçirir, bu da resursları tükəndirir və zaman intervallarını tam emal etmə qabiliyyətinə təsir edir.

Zaman qavrayışını bərpa etməyin yolları

Alimlər göstərir ki, zamanı normal qavramaq üçün bir sıra praktik addımlar atmaq mümkündür: yeni vərdişlər və qeyri-adi fəaliyyət növləri ilə beyni stimullaşdırmaq; şüurluluq və meditasiya ilə anı yaşamağı öyrənmək; rəqəmsal detoks, qadjet istifadəsinə sərhəd qoymaq; gündəlik yazmaq, günün hadisələrini qeyd etmək; monovəzifəli fəaliyyət üçün vaxt ayırmaq; təbii mühitdə zaman keçirərək həyat tempini yavaşlatmaq. Bu üsullar beyin üçün yeni təcrübələr yaradır, diqqəti fokuslayır və günlərin dolğun keçdiyi hissini bərpa edir.