"İnsan fəaliyyəti Yer oxunu 80 sm sürüşdürüb: geofiziki və iqlim nəticələri" - Elmi tədqiqat

"Yeraltı su ehtiyatlarının tükənməsi planetin fırlanma oxuna və okean səviyyəsinə təsir göstərir..."

Yer oxunun sürüşməsində insan amili

"Naked-science.ru" nəşrinin yazdığına görə, son araşdırmalar göstərir ki, 1993-cü ildən 2010-cu ilə qədər Yerin fırlanma oxu təxminən 78,5 sm şərq istiqamətində sürüşüb. Bu, yalnız geofizik maraq doğuran məsələ deyil, eyni zamanda insan fəaliyyəti ilə bağlı ciddi nəticələr doğuran prosesdir. Əsas səbəb kimi alimlər yeraltı su ehtiyatlarının intensiv çıxarılmasını göstərirlər.

Bu dövr ərzində insanlar yeraltı sulardan təxminən 2 150 giqaton su götürüblər ki, bu da qlobal miqyasda okean səviyyəsinin 6,24 mm yüksəlməsinə bərabərdir. Belə tükənmə suyun kütləvi şəkildə torpaqdan okeanlara axması ilə nəticələnir, bu isə planetin kütlə paylanmasını dəyişir və Yer oxunun sürüşməsinə səbəb olur.

Seul Milli Universitetindən geofizik Seo Ki‑Von bildirir ki, Yer oxunun sürüşməsini izləyərək qitələr üzrə su ehtiyatlarındakı dəyişiklikləri müəyyən etmək mümkündür. Bu məlumat ekoloq və su resursları üzrə idarəçilər üçün böyük əhəmiyyət daşıyır, çünki su ehtiyatlarının tənzimlənməsi həm iqlim, həm də humanitar siyasət üçün vacibdir.

İqlim və geofiziki nəticələr

Yer oxunun sürüşməsi yalnız geofiziki maraq doğurmur, iqlim dəyişikliyinə birbaşa təsir göstərir. Su ehtiyatlarının çıxarılması okean səviyyəsinin yüksəlməsinə, su balansının pozulmasına və regional iqlim dəyişikliklərinə səbəb olur. Bu isə sahil ərazilərində daşqın riskini artırır və kənd təsərrüfatı üçün təhlükə yaradır.

Bundan əlavə, alimlər vurğulayır ki, Yer oxunun hərəkətini izləmək qlobal su balansının, qitələr üzrə buxarlanma və su istifadəsi trendlərinin izlənməsinə imkan verir. Bu məlumatlar həmçinin su ehtiyatlarının bərpası, su idarəçiliyi və dəniz səviyyəsinin artımı ilə bağlı proqnozların hazırlanması üçün əhəmiyyətlidir.

Nəticə və gələcək perspektivlər

Araşdırmalar göstərir ki, insan fəaliyyəti geofiziki proseslərə təsir edə bilir və bu təsir özünü Yer oxunun sürüşməsi, okean səviyyəsinin yüksəlməsi və regional iqlim dəyişiklikləri ilə göstərir. Tükənən yeraltı su ehtiyatları yalnız ekosistemi deyil, həm də qlobal iqlim sistemini və bəşəri həyatı birbaşa təhdid edir.

Alimlər xəbərdarlıq edir ki, yeraltı su ehtiyatlarının qorunması, suyun səmərəli istifadəsi və bərpa tədbirləri bu prosesin gələcəkdə daha da pisləşməsinin qarşısını ala bilər. Eyni zamanda, bu tip tədqiqatlar qlobal və regional su siyasətinin, iqlim strategiyalarının formalaşdırılmasında əsaslı rol oynayır.