"ABŞ-ın yeni Qəzza planı: Vaşinqton BMT-yə Fələstin dövlətçiliyi üçün yol xəritəsi təqdim edir" - İsrail mətbuatı

"Plan Fələstin dövlətinə aparan siyasi yol və beynəlxalq qüvvələrin Qəzzaya yerləşdirilməsini nəzərdə tutur..."

Yeni layihənin mahiyyəti

İsrailin "Vesty" və "Detaly" nəşrlərinin yazdığına görə, ABŞ administrasiyası Qəzza ilə bağlı yeni təhlükəsizlik və siyasi model hazırlayaraq onu BMT Təhlükəsizlik Şurasına təqdim edib. Əgər etiraz olmazsa, sənəd yaxın günlərdə - 14 və ya ən gec 17 noyabr tarixində səsverməyə çıxarılacaq. Layihə hazırkı münaqişədən sonra regionda sabitliyin qurulmasını, tədrici idarəçilik keçidini və Fələstin dövlətinin formalaşdırılması üçün prosesin başlanmasını hədəfləyir.

Bu plan ABŞ prezidenti Donald Trampın əvvəl hazırladığı 20 maddəlik yol xəritəsi əsasında formalaşdırılıb və bir neçə əsas mərhələdən ibarətdir. Layihənin mərkəzi ideyası Qəzzanın beynəlxalq nəzarətə verilməsi, silahlı qruplaşmaların tərksilah edilməsi və Fələstin tərəfinin idarəetmə qabiliyyətinin gücləndirilməsidir.

Beynəlxalq qüvvələr və idarəetmə modeli

Sənədə əsasən, Qəzzada müvəqqəti idarəetmə institutu yaradılacaq və bu qurum "Sülh Şurası" adlanacaq. Şura bölgənin bərpası, təhlükəsizlik və idarəçilik işlərini koordinasiya edəcək və Fələstin Administrasiyasının islahat proqramına nəzarət edəcək. Eyni zamanda, beynəlxalq sabitləşdirici qüvvələr Qəzzaya yerləşdiriləcək və onlar sərhədlərin təhlükəsizliyini, mülki əhalinin müdafiəsini və silahlı qrupların tərksilahını təmin edəcəklər.

Bu qüvvələr İsrail və Misirlə koordinasiya şəklində fəaliyyət göstərəcək və paralel olaraq Fələstin polis strukturlarına təlim və dəstək verəcəklər. Qüvvələrin mandatı 2027-ci ilin sonuna qədər nəzərdə tutulur və lazım gəldikdə Təhlükəsizlik Şurasının qərarı ilə uzadıla bilər.

İsrail ordusunun mövqeyi və mərhələli çıxış planı

ABŞ-ın layihəsi İsrail ordusunun Qəzzadan çıxmasını nəzərdə tutur, lakin bu proses yalnız sabitləşdirici qüvvələrin tam nəzarəti ələ aldığı və tərksilah mərhələsinin işlək mexanizmə çevrildiyi zaman mümkün olacaq. İsrail təhlükəsizlik baxımından müəyyən müddət tampon zona saxlayacaq və yalnız yeni təhlükə riskləri aradan qalxdıqdan sonra bu mexanizmi dayandıracaq. Vaşinqton hesab edir ki, bu model həm təhlükəsizlik ehtiyaclarını, həm də siyasi transformasiyanı balanslaşdırır.

Fələstin dövlətçiliyinə aparan yol

Layihənin ən vacib hissəsi Fələstin dövlətinin yaradılması ilə bağlıdır. Sənəddə qeyd edilir ki, Fələstin Administrasiyası islahat proqramını tam və vicdanla icra etdikdən sonra, Qəzzanın bərpası və təhlükəsizlik strukturlarının formalaşması fonunda Fələstin dövlətçiliyi üçün real siyasi yol açılacaq. ABŞ bu prosesdə vasitəçi rolunu oynayacaq və İsrail-Fələstin dialoqunu bərpa etməyə çalışacaq. Bu yanaşma əvvəlki sənədlərdən daha irəli gedən, xüsusilə ərəb dövlətlərinin tələblərini əks etdirən formul kimi qiymətləndirilir.

Beynəlxalq reaksiya

Layihə artıq diplomatik dairələrdə müzakirə mövzusuna çevrilib. Ərəb dünyasının bir hissəsi bu istiqamətin müsbət addım olduğunu bildirir. İsrail daxilində isə planla bağlı həm narahatlıq, həm də ehtiyatlı nikbinlik müşahidə olunur. Rusiya sənədin əleyhinə çıxaraq BMT üçün alternativ təklif üzərində işlədiyini açıqlayıb.

ABŞ-ın yeni planı Qəzza böhranından sonra ilk dəfə olaraq həm təhlükəsizlik məsələlərini, həm idarəçilik mexanizmini, həm də Fələstin dövlətçiliyini bir sənəddə birləşdirir. Sənəd hələ qəbul edilməyib, lakin qəbul olunacağı təqdirdə Yaxın Şərqdə uzun illərdir qapalı qalan siyasi prosesə yeni mərhələ açılması istisna edilmir. Bu layihə Vaşinqtonun Qəzza sonrası regional nizamın əsas memarı olmaq niyyətini açıq şəkildə nümayiş etdirir.

Moderator.az