"Trampın Qəzza "qələbəsi": növbəti hədəf Ukraynadır" - "The Wall Street Journal"

"Pekinin Rusiyaya artan iqtisadi və siyasi dəstəyi Vaşinqton üçün yeni çətinlik yaradır..."

ABŞ prezidenti Donald Tramp Qəzzada əldə etdiyini iddia etdiyi xarici siyasi uğurun ardından diqqətini Ukraynaya yönəldəcəyini bəyan edib. 

Moderator.az xəbər verir ki, bu barədə "The Wall Street Journal" nəşri yazıb.

Trampın İsrail- HƏMAS  razılaşmasındakı rolunu diplomatik manevr olaraq qiymətləndirən dairələr deyirlər ki, bu uğur ona Ukrayna məsələsində hansı alətlərdən istifadə edəcəyinə dair vacib ipucları verə bilər. Onun mesajı sadədir: əvvəlcə təzyiq və güc nümayişi, sonra sülh masası.

Siyasi siqnal, hərbi imkan və risklər

Trampın Kiyevə "Tomahawk" tipli uzaqmənzilli raketləri vermək ehtimalını açıq şəkildə gündəmə gətirməsi Vaşinqtonun yanaşmasında dönüş kimi oxunur. Məqsəd təkcə hərbi gücü artırmaq deyil, siyasi mesajdır: Putini danışıqlara məcbur etmək. "Tomahawk"ların uçuş məsafəsi təxminən 2 400 km-ə qədərdir və bu, potensial olaraq Rusiyanın dərinliyindəki hədəfləri vurmaq imkanı verir.

Zelenski və Kiyev administrasiyası bu raketlərin Moskvanı masa arxasına gətirməyə xidmət edəcəyinə ümid edir. Lakin ekspertlər xatırladır ki, "Tomahawk"lar adətən gəmi və sualtı katerlərdən buraxılır; Ukraynanın isə belə platformalara geniş çıxışı yoxdur. Buna görə də bəzi analitiklər bu addımı daha çox strateji siyasi üstünlük, nəinki dərhal döyüş üstünlüyü kimi dəyərləndirir.

Kremlin hərbi gücü, Çin amili və diplomatik reallıqlar

Trampın diplomatik uğurunun effektivliyini məhdudlaşdıran ciddi obyektiv amillər var. Birincisi, Rusiya hələ də əhəmiyyətli hərbi potensiala malik nüvə dövlətidir və bu, hər hansı təzyiq kampaniyasının sərhədlərini müəyyən edir. Vaşinqtonun açıq şəkildə hər hansı böyük eskalasiyanı təşviq etmək istəməməsi Trampın əlindəki manevrləri məhdudlaşdırır.

İkincisi, Pekinin Rusiyaya artan iqtisadi və siyasi dəstəyi Vaşinqton üçün yeni çətinlik yaradır - Qəzzada ABŞ-ın yaxın tərəfdaşları (Qətər, Misir, Türkiyə) rolunu oynadılarsa da, Rusiyanın əsas strateji dayağı olan Çinlə eyni cür işləmək daha mürəkkəbdir. Analitiklər bildirir ki, əgər Çin öz maraqlarına görə Rusiyanı sülhə vadar etmək istəsə, bu prosesə mühüm təsir göstərə bilər, ancaq bu ssenari hələ real görünmür.

Bundan əlavə, Trampın nəzarətsiz və tək tərəfli diplomatiya təcrübəsi  bəzən Moskva ilə birbaşa, Kiyevin maraqlarını tam əhatə etməyən sövdələşmələrə getmək riskini də doğurur. Avropalı və ukraynalı rəsmilər bu ehtimaldan narahatdır: bəzən Tramp Putinlə razılaşma əldə edib Zelenskinin daha məhdud öhdəliklərə imza atmasını tələb edə bilər.

Türkiyə, Avropa və maliyyə təzyiqləri

Tramp Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın Putinlə münasibətlərini nüfuz olaraq göstərərək onun vasitəçilik qabiliyyətini vurğulayıb. Avropalı rəsmilər isə əsas dərsi belə ifadə edir: "təzyiq" iqtisadi və maliyyə sanksiyalarının sərtləşdirilməsi nəticə verən amillərdən biri olub. "The Wall Street Journal"-a görə, Qəzza razılaşmasından çıxarılan əsas dərslərdən biri odur ki, kifayət qədər geniş və koordinasiya olunmuş təzyiq tərəfləri danışıqlara gətirə bilər. Rusiya üzərində belə təzyiqin yaradılması isə hələki tam məcmu şəkildə həyata keçirilməyib.

"Güc yolu ilə sülh" Ukraynada nə vəd edir?

Tramp üçün Qəzzadakı diplomatik uğurun əsas dərsi təzyiqin və koalisiya yaratmağın önəmi olub. Lakin Ukraynada bu reseptin işləməsi daha mürəkkəbdir: burada Rusiya kimi nüvə gücü, Çin kimi böyük strateji oyunçu və Avropa müttəfiqlərinin xəttinin qorunması kimi əlavə məhdudiyyətlər var. 

"Tomahawk"ların mümkün tədarükü siyasi və hərbi təzyiqin güclənməsinin rəmzi ola bilər, amma sual qalır: bu rəmz müharibəni qısa müddətdə sona çatdıracaq, yoxsa yeni risklər və eskalasiyaya yol açacaq? Dünya isə indi Trampın növbəti addımlarına baxır: o, Putini masa arxasına gətirə biləcək güc və təzyiq kombinasiyasını yaratmağı bacaracaqmı, yoxsa əldə etdiyi "Qəzza dərsi" Ukraynada gözləniləni verməyəcək?..