"Trampın Yaxın Şərq sülh planı İsrail olmadan təqdim olunur" - İsrail mətbuatı

Şarm əl-Şeyxdə Yaxın Şərq sammiti keçirilir

ABŞ prezidenti Donald Tramp və Misir prezidenti Əbdül Fəttah əs-Sisi bu gün Şarm əl-Şeyxdə 20-dən çox dünya liderinin iştirakı ilə sammit keçirəcəklər. Sammitdə Trampın Yaxın Şərq üçün hazırladığı sülh planının rəsmi imzası həyata keçiriləcək.

Moderator.az xəbər verir ki, bu barədə "detaly.co" nəşri yazıb.

Məqalə müəllifi qeyd edir ki, tədbir birbaşa İsrailin gələcəyi və milli təhlükəsizliyi ilə bağlı olsa da, İsrailin baş naziri Binyamin Netanyahu dəvəti qəbul etməyib. Misir prezidentinin administrasiyası bildirib ki, sammitin məqsədi "Qəzza bölgəsində müharibəyə son qoymaq, Yaxın Şərqdə sülh və sabitlik səylərini gücləndirmək və regional təhlükəsizlik və sabitlik üçün yeni bir dövr açmaqdır".

Sammitin məqsədləri və iştirakçıları

Sammitin qonaq siyahısı da məqsədlər qədər təsiredicidir. Bir çox iştirakçı mövcud atəşkəs razılaşmasının bağlanmasında və girovların azad edilməsində mühüm rol oynayıb. Misirin açıqlamasına görə, konfrans Qəzza bölgəsində müharibəni dayandırmaq üçün razılaşmanı yekunlaşdırmaq və Trampın planının ikinci mərhələsi - HƏMAS-ın silahsızlandırılması və yeni idarəetmə orqanının yaradılması üçün dəstəyi təmin etmək məqsədi daşıyır. Tramp administrasiyasının nümayəndəsi "The Times of Israel" nəşrinə bildirib ki, tədbirin əsas məqsədi ABŞ, Misir, Qətər və Türkiyənin Tramp planının 20 maddəlik mövcud razılaşmasının əsas prinsipləri ilə razılaşmasını təmin etməkdir.

Rəsmi məqsəd tərəflərin yox, razılaşmanın təminatçılarının dəstəyini qazanmaqdır. Bu, sammitdə İsrail və HƏMAS nümayəndələrinin ilkin olaraq iştirak etməməsini izah edir. Əvvəlcə Fələstin administrasiyasının nümayəndələrinin dəvət edilmədiyi bildirilsə də, sonradan ərəb mətbuatı Mahmud Abbasın iştirak edə biləcəyinə işarə edib. Sammit həmçinin regionda İsraillə münasibətlərin normallaşmasına istiqamətlənmiş daha geniş hərəkətə başlamaq imkanını da təmin edə bilər ki, bu da həm İsrailin, həm də Tramp administrasiyasının ümumi məqsədidir.

Netanyahunun gecikmiş dəvəti və reaksiyası

Trampın İsrailə səfəri zamanı, görünür, onun təşəbbüsü ilə Netanyahu Misir prezidenti əs-Sisi ilə telefon danışığı aparıb. Telefon danışığında Misir lideri Netanyahunu beynəlxalq sammitdə iştirak etməyə dəvət edib. Lakin baş nazir dəvəti yəhudi bayramına əsaslanaraq rədd edib. Əs-Sisi müharibə boyunca Netanyahu ilə əlaqədən qaçıb və ilkin olaraq onu sammitə dəvət etməyib.

Sammitdə Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan və Fələstin Muxtariyyətinin prezidenti Mahmud Abbas iştirak edəcəklər. Misir administrasiyasının açıqlamasına görə, Abbasın iştirakı Qəzza bölgəsində atəşkəs razılaşmasına sadiqliyi təsdiqləmək məqsədini daşıyır. Netanyahunun müharibədən sonra Qəzza bölgəsində Fələstin Muxtariyyətinin rolunu dəstəkləməməsi qeyd edilir, Tramp isə bu imkanı istisna etməyib.

Digər iştirakçılar və beynəlxalq dəstək

Sammitin həmsədrləri Tramp və əs-Sisi ilə yanaşı, Qətər lideri Şeyx Tamim bin Həməd Əl-Tani və Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan da iştirak edəcəklər. Onlar İsrail ilə HƏMAS arasında danışıqlarda vasitəçi kimi mühüm rol oynayıb. Bundan əlavə, İordaniya və Bəhreyn kralları, İndoneziya və Azərbaycan prezidentləri, Küveyt, Pakistan və İraqın baş nazirləri də tədbirdə iştirak edəcək.

Avropa liderləri - Fransa prezidenti Emmanuel Makron, Birləşmiş Krallığın baş naziri Kir Starmer, Almaniya kansleri Fridrix Mers, həmçinin İspaniya, İtaliya, Yunanıstan, Ermənistan, Macarıstan və Norveçin baş nazirləri də sammitdə olacaq. Beynəlxalq təşkilatları Avropa Şurasının prezidenti Antoniu Kosta, BMT-nin baş katibi Antoniu Quterriş və Ərəb Dövlətləri Liqasının baş katibi Əhməd Abul Qeyt təmsil edəcəklər.

Mətbuat xəbər verir ki, İrana da dəvət göndərilib, bu isə Trampın həmin ölkə ilə gələcəkdə münasibət qurmaq və onu Avraam razılaşmalarına cəlb etmək niyyətini vurğulayır. Lakin İran mediası Tehranın iştirak etməyəcəyini bildirib.

Hələlik həll olunmayan məsələlər

Böyük iştirakçı siyahısına baxmayaraq, sammitin müharibəyə rəsmi olaraq son qoya biləcəyi hələ sual altındadır. Vasitəçilər üçün HƏMAS-ı silahsızlandırmağa inandırmaq barədə İsrail və ABŞ-ın əsas tələbinin icrası hələ ki, çətin görünür. HƏMAS nümayəndələri son günlər açıqlayıb ki, Tramp planının ikinci mərhələsi - silahsızlanma, çoxtərəfli qüvvələr və texnokratik hökumətin yaradılması, eləcə də İsrail qoşunlarının tam çıxarılması "bir çox çətinlikləri" əhatə edir və silahsızlanma "mümkün deyil".

İsrail bildirib ki, HƏMAS artıq təhlükə yaratmayana və Qəzzanın idarəçiliyində iştirak etməyəcəyinə əmin olana qədər müharibəyə son qoymayacaq. Lakin ABŞ-ın koordinasiya etdiyi ölkələr blokunun birləşməsi İsrailin döyüşləri bərpa etməsini çətinləşdirə bilər. Yaxın Şərqə səfəri zamanı Trampa Netanyahunun hələ Qəzza bölgəsində müharibənin sona çatdığını bəyan etmədiyi vurğulansa da, ABŞ prezidenti qətiyyətli olub:
"Qəzzada müharibə bitdi! Anladınız? Bu, sondur".