"İran və Rusiya 25 milyard dollarlıq yeni nüvə layihəsi üzrə razılığa gəlib" - Rusiya KİV-ləri

"Dörd enerji bloku ilə Cənubi İranda nüvə gücü artırılır..."

İran və Rusiya dövlətinə məxsus "Rosatom" korporasiyası Cənubi İranda dördüncü nəsil nüvə enerji bloklarının inşası üzrə yeni müqavilə imzalayıb.

Moderator.az xəbər verir ki, bu barədə "rbc.ru" nəşri məlumat yayıb.

Məlumatda deyilir ki, hər bir blokun gücü 1255 meqavatt səviyyəsində planlaşdırılıb, layihənin ümumi gücü isə 5020 meqavatt təşkil edəcək.

Müqavilənin tərəfləri və dəyəri

Saziş İranın "Iran Hormoz" şirkəti ilə "Rusatom Energy Projects" arasında bağlanıb. Layihənin ümumi dəyəri 25 milyard dollar (təxminən 21 milyard avro) təşkil edir. İşlərin yerinə yetiriləcəyi ərazi Hormozqan vilayətində, Sirik limanının yaxınlığında 500 hektarlıq sahəni əhatə edir.

Hazırlıq işləri və tədqiqatlar

Yer seçimi tamamlanıb, mühəndislik və ekoloji tədqiqatlar yekun mərhələyə çatıb, infrastruktur hazırlığı işləri aparılır. Sazişin imzalanma mərasimi Moskvada keçirilən "Dünya nüvə həftəsi" forumu çərçivəsində İran pavilyonunda baş tutub. Bu tədbir Rusiyanın nüvə sənayesinin 80 illik yubileyinə təsadüf edir.

BMT sanksiyaları və beynəlxalq kontekst

Saziş BMT sanksiyalarının bərpa olunması potensialına malik müddətin başa çatmasına bir gün qalmış imzalanıb. Sentyabrın 19-da BMT Təhlükəsizlik Şurası İrana qarşı iqtisadi sanksiyaların qalıcı ləğv olunmasına qarşı çıxıb. ABŞ, Böyük Britaniya, Fransa və digər ölkələr sanksiyaların bərpasını dəstəkləyib, yalnız Çin, Rusiya, Pakistan və Əlcəzair razılıq verib. Hazırda Böyük Britaniya, Almaniya və Fransa İrana qarşı danışıqlar aparır, lakin irəliləyiş yoxdur.

MAQATE ilə razılaşma Qərbin düşmənçi hərəkətlərinə son qoyulmasından asılıdır

İran bildirib ki, MAQATE mövcud razılaşmanın davam etdirilməsi qərarı Qərbin, xüsusilə sanksiyaların bərpası kimi düşməncəsinə addımlar atmayacağına bağlıdır. İranın XİN rəhbəri Abbas Araqçı vurğulayıb ki, ABŞ, Avropa və ya digər ölkələr yenidən sanksiyalar tətbiq etsələr və ya BMT Təhlükəsizlik Şurasının qətnamələrini bərpa etsələr, Tehran əməkdaşlığı dayandırmaq və razılaşmadakı öhdəliklərini yerinə yetirməməyi nəzərdən keçirə bilər.

Hazırda Böyük Britaniya, Fransa və Almaniya İrana qarşı beynəlxalq sanksiyaların bərpasını planlaşdırır və Tehranı 2015-ci il razılaşmasının şərtlərini pozmaqda ittiham edir. Eyni zamanda MAQATE  İsrail və ABŞ tərəfindən nüvə obyektlərinə edilən hücumlardan sonra yoxlamaları və əməkdaşlığı bərpa etməyə çalışır.

Lakin diplomatik mənbələr qeyd edir ki, sanksiyaların altı ay müddətinə təxirə salınmasını nəzərdə tutan qətnamənin qəbul olunma ehtimalı çox azdır. İran isə 2231 saylı qətnamədə nəzərdə tutulan "snapback" mexanizmini diplomatik səyləri zəiflədən siyasi silah kimi qiymətləndirir.

Nüvə razılaşmasının tarixi fonu

2015-ci ildə ABŞ, Çin, Rusiya və Avropa ölkələri ilə İrana qarşı bağlanmış nüvə razılaşması Tehranı nüvə silahı istehsalından saxlamalı idi. Lakin 2018-ci ildə ABŞ razılaşmadan çıxıb və yeni sanksiyalar tətbiq edib. Hazırda İran zənginləşdirmə fəaliyyətini bərpa edib.

ABŞ rəsmilərinin qiymətləndirməsinə görə, razılaşmada müəyyən edilmiş norma artıq dörd dəfə aşılıb. İran isə uranın nüvə silahı istehsalı üçün zənginləşdirildiyini inkar edir. Yeni müqavilə həm İranda enerji təhlükəsizliyinin gücləndirilməsi, həm də nüvə sənayesində Rusiya-İran əməkdaşlığının dərinləşdirilməsi baxımından strateji əhəmiyyət kəsb edir.