İran və ABŞ arasında gərginlik pik həddə: Qarşılıqlı təhdidlər nə ilə nəticələnəcək?– İranlı analitikdən açıqlama

"Tehran nüvə proqramı ilə bağlı Vaşinqtonla razılığa gəlməsə, İranın başına pis hadisələr gələ bilər”. Bu sözləri ABŞ Prezidenti Donald Tramp deyib. Donald Trampın bu açıqlaması İran üçün hansı mümkün təhlükələri ehtiva edir? Qarşılıqlı təhdidlər nə ilə nəticələnəcək?

"Trampın təhdidkar dili bir növ qorxu yaratmaq məqsədini güdür. Bu vəziyyət, müəyyən bir müddət ərzində, dünyanın bir çox regionlarında gərginliyə və narahatlığa səbəb olmuşdur. Lakin, xüsusilə İran kimi güclü bir dövlətin bu təhdidləri necə qarşılayacağı və reaksiya verəcəyi sualı mühüm əhəmiyyət kəsb edir. İran, son dövrlərdə beynəlxalq münasibətlərdə bir dövlət olaraq, ABŞ tərəfindən irəli sürülən təhdidləri dinləmək və onlara cavab vermək məcburiyyətində qalmışdır. 85 milyon insanın yaşadığı, həmçinin güclü geopolitik mövqeyə sahib olan bir dövlətin belə təhdidlərə qarşılıq verməməsi, həm daxili, həm də xarici siyasət üçün ciddi nəticələr doğura bilərdi. Buna görə də İran, öz dövlətçilik prinsipinə sadiq qalaraq, bu təhdidləri cavabsız qoymur. Bununla yanaşı, İranın bir dövlət olaraq bu təhdidlərə necə reaksiya verəcəyi, dünya siyasətinin gedişatını da müəyyən edən amillərdən biridir.”

"Lakin, İran məsələsində vəziyyət daha fərqli bir yöndə inkişaf edib. 2020-ci ildə İranın yüksək rütbəli generalı Qasim Süleymaninin öldürülməsi, ABŞ ilə İran arasında yazılı bir dialoqun başlanmasına səbəb olmuşdur. Bu, əvvəllər mümkün olmayan bir hadisə idi və 46 il ərzində ilk dəfə olaraq, iki dövlət arasında bu cür bir yazılı diplomatik əlaqə qurulmuşdu. Həmin dövrə qədər, belə bir dialoqun yaranacağı heç bir kəs tərəfindən gözlənilmirdi. Lakin bu yeni dialoq, bir çoxları tərəfindən müsbət bir başlanğıc kimi qiymətləndirilə bilər. Əgər ABŞ, İran üzərində hər hansı bir hərbi əməliyyat həyata keçirməyi planlaşdırırsa, yazılı bir şəkildə müraciət etməsi və iki ay vaxt verməsi sual doğurur. Bu müddət ərzində, heç bir dövlətdən dərhal hərbi müdaxilə gözlənilmir. Əksinə, iki dövlət, bir-birinə təhdidkar dil ilə yanaşsalar da, bu, daha çox texniki bir güc balansı yaratmaq məqsədini güdür. Yazılı mesajlar vasitəsilə hər iki tərəf güc balansını müəyyən edir və eyni zamanda diplomatik bir müzakirə yolu açır. Bu dialoq, müharibənin başlanğıcı deyil, əksinə, hər iki dövlətin qarşılıqlı anlaşma və həll yoluna yönələn bir addım kimi qiymətləndirilə bilər. Bugünkü vəziyyətdə diqqət yetirilməli olan ən mühüm məsələ, İran ilə ABŞ arasında yeni bir diplomatik prosesin başlandığıdır. Bu, müharibə və ya hər hansı bir zorakı tədbir anlamına gəlmir, sadəcə olaraq, diplomatik bir dialoq mərhələsinin başladığını göstərir. Bu prosesin nəticələri zamanla aydınlaşacaq və bunun uğurlu olub-olmayacağı, həmçinin qarşı tərəflər arasında gərginliyin necə tənzimlənəcəyi, dünya ictimaiyyətinin gözlədiyi suallardır. Diplomatik danışıqların nəticələri gözlənilməlidir və bu, bəlkə də uğursuzluqla nəticələnə bilər, lakin müharibə ehtimalı da hələlik uzaq bir perspektivdir. Nəticə olaraq, bu diplomatik prosesin sona çatması və ya uğursuz olması, beynəlxalq siyasətdə yeni bir dövrün başlanğıcı ola bilər. Ancaq bu günə qədər atılan addımlar göstərir ki, hər iki tərəf hələ də diplomatiyanı, zorakılıqdan əvvəlki bir yol olaraq görür. Bu dialoq, müharibə ehtimalı ilə bağlı narahatlıqları azaltmaq və gərginliyi yumşaltmaq məqsədi güdür”.