Niyə yaş artdıqca günlər qısalır, illər isə sürətlə keçir? - Qaçan zaman fenomeninin sirri

Bizi sosial şəbəkələrdən izləyin:

"Bunun cavabı beynimizin işləmə xüsusiyyətlərində və zaman qavrayışının incəliklərində gizlənir..."

Yaşlandıqca zaman niyə "sürətlənir"? Bu, sadəcə subyektiv hissdir, yoxsa fizioloji reallıqdır? Onun amansız axınını ləngitmək mümkündürmü?

Moderator.az xəbər verir ki, bu suallara "almaty.tv" nəşri cavab tapmağa çalışıb.

Hər birimizə bu qəribə hiss tanışdır: yaşlandıqca günlər, aylar, illər sanki ildırım sürəti ilə ötüb keçir. Halbuki uşaqlıqda zaman çox ləng gedib, bir gün hətta sonsuz görünüb. Bəs niyə belə olur? Bunun cavabı beynimizin işləmə xüsusiyyətlərində və zaman qavrayışımızın incəliklərində gizlənir.

Beyin zamanı necə qiymətləndirir?

Bütün məsələ ondadır ki, beyin zamanı artıq yaşanmış illərlə müqayisə edərək ölçür. Beş yaşlı bir uşaq üçün bir il onun həyatının beşdə birini təşkil edir, yəni bu, onun üçün böyük bir müddətdir.

Halbuki 50 yaşlı bir insan üçün bir il cəmi 2 faizə bərabərdir. Buna görə də uşaqlıqda zaman uzanmış kimi görünür, yetkinlikdə isə o, qarşısıalınmaz şəkildə ötüb keçir.

Yenilik amili də zaman qavrayışımızda əsas rol oynayır. İnsan yeni bir şeylə qarşılaşanda, beyin onu təhlil etmək və yadda saxlamaq üçün daha çox enerji sərf edir və bu da daha detallı xatirələrin yaranmasına səbəb olur.

Məsələn, səyahətin ilk günləri adətən çox uzun və dolğun hiss olunur, amma tətildə son günlər zaman sürətlə keçməyə başlayır. Ya da universitetdə ilk dərs günlərini xatırlayın, yeni fənlər, mühazirələr sonsuz görünür, çünki beynimiz bol məlumatla işləyir.

Elm sübut edir ki, zaman qavrayışı beynin müəyyən hissələri, o cümlədən prefrontal qabıq və bazal qanqliyalar ilə əlaqəlidir. Yaş artdıqca sinir əlaqələri güclənir, tanış hadisələrin emalı isə daha avtomatik və sürətli olur. Bu da zamanın sürətlənməsi illüziyasını yaradır.

Zamanın axınını ləngitmək mümkündürmü?

Beynin zaman qavrayışı mexanizmlərini başa düşməklə, onun üzərində müəyyən dərəcədə nəzarət əldə edə bilərik. Məsələn, həyatı yeni təcrübələrlə doldurmaq subyektiv zaman axınını ləngidə bilər.

Yeni dil öyrənmək, səyahət etmək, fərqli bacarıqlara yiyələnmək- bütün bunlar beyində daha çox və detallı xatirələr yaradaraq zamanın daha "uzun" hiss olunmasına səbəb olur.

Başqa bir üsul isə şüurlu yaşamağı öyrənməkdir. İnsan indiki anın dadını çıxaranda, beyin bu hadisəni uzunmüddətli yaddaş kimi emal edir. Bu da zamanın daha dolğun və parlaq hiss olunmasına kömək edir.

Maraqlıdır ki, zamanın subyektiv sürətlənməsinə baxmayaraq, yaşlı insanlar bəzən keçmiş anları daha dərin və əhatəli şəkildə qavradıqlarını qeyd edir. Bunun səbəbi isə onların zəngin həyat təcrübəsi və anları dəyərləndirmək bacarığıdır.

Nəticə olaraq, zamanın yaşla birlikdə sürətlənməsi beynimizin işləmə xüsusiyyətləri ilə bağlıdır. Lakin biz bunun qarşısını ala bilərik: gündəlik vərdişlərimizi dəyişmək, yeni şeylər öyrənmək və anı dərk edərək yaşamaq bizə uşaqlıq illərindəki kimi hər günü daha uzun və dolğun hiss etməyə kömək edə bilər.