Yaxın Şərqdə Gərginlik: İranın Ambisiyaları və Türkiyənin Cavabı

Bizi sosial şəbəkələrdən izləyin:

“2014-cü ilin iyulunda ABŞ ilə İran arasında əldə olunan razılaşma, Yaxın Şərqdəki siyasi mənzərənin ciddi şəkildə dəyişməsinə səbəb olmuşdur. Bu razılaşma, İranın regionda daha hakim mövqe tutmasına imkan yaratmış, eyni zamanda müsəlman ölkələrinin parçalanması və yox edilməsi məqsədini güdən genişmiqyaslı planın bir hissəsi kimi görülmüşdür. Həmin razılaşmadan sonra Yaxın Şərqdəki müharibələr və qarşıdurmalar sürətlənmiş, İraqın parçalanmasından Yəmənə qədər bir çox bölgədə qanlı hadisələr baş vermişdir. İran, bu qarşıdurmalarda əsas qüvvələrindən biri olmuş və bu müddət ərzində milyonlarla insanın həyatını itirməsi və öz yurdlarından didərgin düşməsinə səbəb olmuşdur”

Bu fikirləri Moderator.az-a açıqlamasında türkiyəli ekspert Hüsaməttin İnaç deyib.

Politoloq xatırladıb ki, İranın keçmiş prezidenti Mahmud Əhmədinejad, bu faktı nəzərə alaraq, "Biz olmasaydıq, ABŞ Əfqanıstan və İraqı işğal etməzdi" deyə bildirmişdi. Bu sözlər, İranın regiondakı müdaxilələrinin və geosiyasi maraqlarının nə qədər dərin olduğuna işarə edir:

"27 noyabrda başlayan 8 dekabra qədər davam edən inqilabi hərəkatda ən çox zərər çəkən ölkə, müharibəni qızışdıran və Suriyanın dövlət olmasına mane olan İran olmuşdur. Bu müddət ərzində İran, Suriyada siyasi balansı dəyişdirmək və öz nüfuzunu qorumaq məqsədilə hərbi müdaxilələr etmiş, buna görə də böyük itkilərə məruz qalmışdır. İranın Suriyadakı məğlubiyyəti, onu bölgədəki təsirini artırmaq üçün yeni yollar axtarmağa məcbur etmişdir. Məğlubiyyətini həzm etməyən İran bunun əvəzini çıxartmağa çalışır. Ona görə də bu mənada, xüsusən də İranla İsrailin Suriya planı ortaqdır və birlikdə hərəkət edirlər. Bu plana görə Suriya müstəqil dövlət olmamalı və bölməlidir. İran etnik-dini məzhəb ayrı-seçkiliyi səbəbindən Suriyanın güclü xalqın iradəsini əks etdirən suveren ərazi bütövlüyünə malik ölkəyə çevrilməsinə mane olur. Ona görə də burada əsas başlıca amil İsrailin təhlükəsizliyini təmin etməkdir. İran da, yenidən bölgədə söz sahibi olmağa çalışır. Çünki İran Suriyanın daxilində görünməsə də bölgədə qalmaqda davam edirlər".

Türkiyəli politoloq qeyd edib ki, ABŞ prezidenti Tramp İrana qarşı çox ciddi sanksiyalara başlayacaq. İran ağıllı və rasional dövlət olsa, Türkiyənin dəstəyini alar, amma bu gün İran Türkiyəni qarşısına alan ilk ölkədir:

"Türkiyənin kürdlərlə problemi yoxdur. Əksinə, Əsəd dövründə şəxsiyyət vəsiqəsi verilməyən, vətəndaşlıq hüquqları tanınmayan kürdlər bu gün Suriyanın bərabərhüquqlu vətəndaşları olacaqlar. Amma PKK-nın Suriya uzantısı olan YPG özünü kürdlərin nümayəndəsi kimi göstərərək yalan danışır və onları istismar edir. Türkiyədə 40 ildir ki, davam edən PKK faktı var və onlar Türkiyədəki kürd problemini bəhanə edərək 40 mindən çox insanın ölümünə səbəb olublar.

Sabah Rusiya və İran arasında əldə olunacaq razılaşma Türkiyəyə qarşı çevrilməyəcəkdir. Çünki İran ağıllı olmasa da Rusiya ağıllı dövlətdir. 1979-cu ildə İranda yaradılan molla rejimi zərərli bir terror təşkilatına çevrilmişdir. Yəqin ki, bu rejim məhv olacaq. Bu gün İran xalq çox böyük haqsızlıqlığa məruz qalır və neftdən qazanılan milyardlarla dollarlar öz torpaqlarında xaos və anarxiya yaratmaq üçün xərclənir. Bölgədə tam separatizm hökm sürür, buna göz yummaq olmaz. Bu gün Rusiya PKK-ya qarşı tam əks mövqe nümayiş edirir və İrandan fərqli siyasət yürüdür. Türkiyə Rusiya - Ukrayna müharibəsinin əvvəlindən Rusiyaya qarşı tətbiq edilən sanksiyalara məhəl qoymayıb və Rusiya ilə iqtisadi əlaqələrini davam etdirib. Bu yanaşma, Türkiyənin aktiv neytrallıq siyasətini nümayiş etdirir və bu Ukraynada olan münasibətlərə müdaxilə etmədən həyata keçirilib. Rusiya, Türkiyənin geosiyasi mövqeyinin getdikcə gücləndiyini yaxşı anlayır və bu, regiondakı balansı qorumaq baxımından əhəmiyyətli rol oynayır. İran isə, son üç ildə seçilmiş dövlət olmasa da, bu inkişafı diqqətlə izləyir və Türkiyənin artan gücünü qəbul etməlidir”.