Kouç kimdir və psixoloqdan fərqi nədir? - KİM HAQLIDIR?

Son vaxtlarda özünü həyat kouçu kimi təqdim edən insanların sayı artmaqdadır. Bəzi insanlar özlərini fərdi inkişaf mütəxəssisləri adlandıraraq bir sıra xəstəlikləri şüuraltı terapiya ilə müalicə etdiklərini söyləyirlər. Onlar şüuraltını təmizləyərək ağrıları sağaltdıqlarını iddia edirlər. Bəs görəsən kouçlar kimlərdir?

 

 

 

Mövzu ilə bağlı şüuraltı üzrə uzman, şəxsi inkişaf üzrə kouç, beynəlxalq dərəcəli təlimçi İlahə Adil Moderator.az-a danışdı. 

 

"Kouçluq, Harvard, Kembric, Stanford kimi dünyanın 76 universitetində magistr dərəcəsi, 21 universitetində isə fəlsəfə doktoru (PhD) dərəcəsi üzrə tədris edilir. Bu proqramlar, kouçluq sahəsinin tətbiqinə dair nəzəri və praktiki bilikləri əhatə edərək, dünyanın ən yaxşı universitetlərində gələcəyin liderlərini və kouçlarını yetişdirir.

Son illərdə dünyada şəxsi inkişaf və peşəkar yönləndirmə sahələrində ən çox diqqət çəkən anlayışlardan biri kouçluqdur. Müasir termin olan kouçluğun psixoloji fəaliyyətdən əsas fərqi odur ki, psixoloqlar, insanların emosional, psixoloji və davranışsal məsələlərini həll etməyə yönəlirlər. Onlar müxtəlif psixoloji problemlərə diaqnoz qoyur və müalicə edirlər. Psixoloqlar, insanların keçmiş təcrübələrinə və daxili dünyalarına fokuslanaraq, şəxsi və sosial məsələləri araşdırır və bu məsələlərə həll tapmaq üçün müalicə metodlarından istifadə edirlər. Kouçlar isə insanların gələcəkdəki məqsədlərinə çatmalarına və potensiallarını maksimum dərəcədə həyata keçirmələrinə kömək edirlər. Kouçluq daha çox gələcəyə yönəlik və hərəkətə əsaslanan bir yanaşmadır. Kouçlar, şəxslərə məqsəd qoymaq, planlamaq, qərar qəbul etmək və həyatlarını yaxşılaşdırmaq üçün dəstək göstərirlər. Onlar daha çox nə edəcəyinizi və necə edəcəyinizi tapmağa kömək edirlər.

 

 

Kouçluğun peşə olaraq tarixi qədim dövrlərə dayanmasa da, bu sahə XIX əsrdən etibarən zənginləşmiş və formalaşmışdır. Kouçluq hazırda dünyada idman, dəb, düzgün qidalanma, şəxsi həyat, spiritul (mənəvi) həyat, siyasət, biznes və s. istiqamətlərdə geniş tətbiq edilir. 

1.Qədim Dövrlər və İlk Məşhur Həyat Məsləhətçiləri: Kouçluğun kökləri qədim Yunan və Roma dövrlərinə gedib çıxır. Filosoflar və həyat məsləhətçiləri, insanların həyatlarını necə daha yaxşı idarə etməli olduqları ilə bağlı təlimlər vermişlər. Məsələn, Sokrat və Aristotel insanlara özlərini tanımağa və daha yaxşı qərarlar verməyə təşviq edirdilər. 

 

2.XIX və XX əsr: Kouçluq anlayışının müasir dövrü, 20-ci əsrin ortalarında başlayır. Bu dövrdə insanların psixologiya, təhsil və iş dünyasında özünə kömək və rəhbərlik etmək ehtiyacları artmağa başladı. Alfred Adler, Karl Yung kimi şəxslərin işləri, insanların öz inkişaflarına yönəlmiş metodların formalaşmasına təsir etdi. 1960-70-ci illərdə isə şəxsi inkişaf və potensialın artırılması ilə bağlı daha geniş bir maraq yarandı.

3.Peşəkar Kouçluğun İnkişafı: Tomas Leonard və Con Vaytmor kimi şəxslər, 1980-1990-cı illərdə kouçluq anlayışını müasir peşə sahəsi kimi formalaşdırdılar. Tomas Leonard, personal və biznes kouçluğunun ilkin formalarını inkişaf etdirdi və kouçluğun strukturlaşdırılmış bir metodologiyasını təqdim etdi. Con Vaytmor isə, 1990-cı illərdə məşhurlaşan GROW modelini təklif edərək kouçluğun strukturlu yanaşmalarını təqdim etdi.

 

 

Son 70 ildə kouçluq, həm şəxsi inkişaf, həm də peşəkar sahələrdə geniş yayılaraq müasir dünyanın vacib və təcili ehtiyaclarından birinə çevrilmişdir. Bu dövrdə kouçluq, əsasən aşağıdakı sahələrdə aktualdır:

 

1.Şəxsi İnkişaf və Özünütəkmilləşdirmə: Günümüzün sürətlə dəyişən dünyasında insanlar, şəxsi həyatlarında və kariyeralarında daha çox məqsəd qoyur və bunlara çatmaq üçün istiqamət və dəstəyə ehtiyac duyurlar. Kouçlar, bu fərdlərə öz potensiallarını kəşf etmə və arzularına çatma mövzusunda yönəldirlər. Özünütəkmilləşdirmə, fərdlərin güclü tərəflərini kəşf etməsi və zəif tərəflərini inkişaf etdirməsi ilə bağlı metodlar təqdim edir.

 

2.Peşəkar Yönləndirmə və Karyera İdarəetməsi: Müasir iş dünyasında insanlar karyeralarını idarə etmək, yeni məqsədlər təyin etmək və peşəkar inkişaflarını yönləndirmək üçün kouçlardan kömək alırlar. Kouçlar, müştərilərinə daha uğurlu bir karyera qurmağı və iş dünyasında dəyişən şəraitə uyğunlaşmağı öyrədir. Xüsusilə liderlik, iş yeri dinamizmi, kommunikasiya və digər peşəkar bacarıqların inkişafı kouçluq sahəsinin genişlənməsinə səbəb olub.

 

3.Liderlik və Komanda İdarəetməsi: Şirkətlər və təşkilatlar, rəhbərlərini və komandalarını daha effektiv və müvəffəqiyyətli etmək məqsədilə kouçluğa müraciət edirlər. Bu zaman kouçlar, liderlərə öz komandalarını daha motivasiyaedici və uğurlu şəkildə necə idarə etməyi öyrədirlər. Ayrıca, komanda daxilindəki əlaqələri gücləndirmək və daha məhsuldar əməkdaşlıq yaratmaq üçün kouçluq metodları tətbiq edilir.

 

4.Həyat Tərzi və İş-Həyat Tarazlığı: Müasir dövrdə insanlar iş və şəxsi həyat arasında tarazlıq tapmaqda çətinlik çəkirlər. Kouçlar, bu balansı qurmaq və fərdlərin həm iş, həm də şəxsi həyatlarında daha sağlam və təbii bir yanaşma tapmasına kömək edirlər. Bu, stresin idarə olunması, zamanın düzgün bölüşdürülməsi və şəxsi həyatın keyfiyyətinin artırılması ilə bağlı metodları əhatə edir.

 

5.Spiritual Kouçluq (Mənəvi Kouçluq), insanın daxili dünyası, mənəvi inkişafı və həyat məqsədini tapması ilə bağlı bir kouçluq növüdür. Bu yanaşma, şəxsin daxili gücünü, ruhsal vəziyyətini və həyatın mənasını dərk etməsi üzərində cəmlənir. Spiritual kouçluq, insanların həyatlarında daha böyük bir mənəvi əlaqə, fərqindəlik və daxili huzur tapmalarına kömək edir. Spiritual kouçluq, fərdlərin yalnız həyatda qarşılarına çıxan maneələri aşmalarına deyil, həm də öz mənəvi inkişaflarını tapmalarına və daha məqsədyönlü bir həyat yaşamalarına kömək edir. Spiritul kouçluq hazırda dünyada bütün sahələrdə yenilik olaraq tanınan kvant düşüncəsi-üstün düşünücə nəzəriyyəsinə əsaslanır.

 

6.Yoqa kouçluğu, yoqa praktikasını şəxsi inkişaf və həyat məqsədlərini tapmağa yönəldən bir kouçluq növüdür. Bu yanaşma, yoqa və meditasiya kimi mənəvi və fiziki təcrübələrin şəxsi və peşəkar həyatın yaxşılaşdırılmasına kömək edən alətlər olaraq istifadə edilməsini əhatə edir. Yoqa kouçluğu, sadəcə fiziki məşqləri deyil, eyni zamanda ruhsal, emosional və mental vəziyyətin balanslaşdırılmasını hədəfləyir. Bu kouçluq növü, insanlara öz daxili güclərini və potensialını kəşf etmək, həyatın müxtəlif sahələrində daha çox harmoniya və sükunət tapmaq üçün vasitələr təqdim edir.

 

7.Sosial Media və Onlayn Kouçluq: Texnologiyanın inkişafı ilə onlayn kouçluq böyük bir populyarlıq qazanmışdır. İnstagram, YouTube və digər sosial media platformalarında kouçluq təlimləri, məsləhətləri və motivasiyaedici çıxışlar geniş yayılıb. Bu, fərdlərin zaman və məkandan asılı olmayaraq kouçluq xidmətlərindən istifadə etməsini asanlaşdırmışdır.

 

Azərbaycanda Kouçluğun Aktuallığı

 

Bütün dünyada olduğu kimi Azərbaycanda da kouçluq fəaliyyətinin inkişafı son illərdə sürətlə artmışdır və bu sahə getdikcə daha geniş yayılmaqdadır. Son dövrlərdə insanların rifah halının yaxşılaşması mənəvi şəxsi inkişafa diqqəti artırmış, bu səbəblə də kouçluq xidmətlərinə tələbat da yüksəlmişdir.

1.Azərbaycanda Kouçluq sahəsinin başlanğıcı və inkişafı:

 

Azərbaycanda kouçluq fəaliyyəti, əsasən 2000-ci illərin əvvəllərində daha çox populyarlaşmağa başlayıb. İlk başlarda, yalnız beynəlxalq səviyyədə məşhur olan kouçlar ölkəyə gətirilirdi. Lakin, zamanla yerli kouçların da təlimlər və xidmətlər təqdim etməyə başlaması ilə bu sahə daha geniş yayılmağa başladı.

 

2.Kouçluq təlimləri və sertifikatlaşdırma:

 

Azərbaycan universitetlərində hələ ki, kouçluqla bağlı magistr və fəlsəfə doktoru (PhD) dərəcəsi proqramları tədris olunmasa da, son illərdə bu sahəyə olan maraq, müxtəlif beynəlxalq və yerli kouçluq məktəblərinin və təşkilatlarının təlim kursları və sertifikatlaşdırma proqramları təqdim etməsi ilə artmışdır. Bu təlimlər, ölkə daxilində həm fərdi inkişaf, həm də peşəkar kouçluq fəaliyyətinə yönəlmiş keyfiyyətli proqramlar yaratmağa imkan verir.

 

3.Kouçluq xidmətlərinə tələbatın artması:

 

Azərbaycanda iş dünyasında, təhsil sektorunda və şəxsi inkişaf sahəsində kouçluğa olan tələbat artıb. Şirkətlər və təşkilatlar işçilərinin performansını artırmaq, liderlik bacarıqlarını inkişaf etdirmək və komanda işini yaxşılaşdırmaq məqsədilə kouçlardan istifadə edirlər. Eyni zamanda, şəxslər də həyatlarında daha məqsədyönlü olmaq, stressi idarə etmək və fərdi inkişaflarını dəstəkləmək üçün kouçluq xidmətlərinə müraciət edirlər.

 

 

4.Kouçluq və şəxsi inkişaf:

 

Azərbaycanda kouçluq, insanların həyat keyfiyyətini artırmaq, peşəkar və şəxsi hədəflərinə çatmaq, eləcə də stres və emosional yükü idarə etmək üçün bir vasitə olaraq qəbul edilir. Bu, şəxsi inkişaf sahəsində yeni bir yanaşma və alət kimi qiymətləndirilir.

 

Azərbaycanda kouçluq fəaliyyəti sürətlə inkişaf edir və getdikcə daha çox insan və təşkilat kouçluq xidmətlərindən faydalanır. Bu sahə, həm şəxsi inkişaf, həm də peşəkar həyatın inkişafı baxımından əhəmiyyətli bir rol oynamağa davam edir.