Bizi dinozarların taleyi gözləyir, yoxsa gələcəyimiz öz əlimizdədir?!

“Aygün Kazımova mənə gizlin və aşkarda o qədər jestlər edib ki...”-FOTOSESSİYA

“Gürcü xalqı ağlını başına yığmış xalqdır, ermənilər kimi ağlını itirmiş satqın xalq deyil...”

Xocalıya getmək istəyənlərin NƏZƏRİNƏ

"Ölümsüzlük bitkisi": Əzvay təbii sağlamlıq eliksiridir...

"Netanyahu hərbi cinayətkar və sionizmin övladıdır" -"Compact"

"Ukrayna Avropada Şimali Koreyaya qarşı vuruşmalı olacaq" - Zelenski

Ermənistanın Bərdənin Qarayusifli kəndində törətdiyi terror aktından 4 il ötür

İsrail aviasiyası bu gecə İranda nələri hədəfə alıb? - "The New York Times"

Bizi dinozarların taleyi gözləyir, yoxsa gələcəyimiz öz əlimizdədir?!

Cəmiyyət

Oxunub: 2459

12 Feb 2024 | 18:04

Bizi dinozarların taleyi gözləyir, yoxsa gələcəyimiz öz əlimizdədir?!

Biz milyon il ərzində təbiətin qoynunda yaşayıb, onun mərhəmətindən asılı olmuşuq. Bu gün Allahın bizə verdiyi ağıldan istifadə edib, təbiətin ağasına çevrilmişik: kosmosa baş vururuq, küləyin və günəşin gücündən enerji alırıq və təbiətdə mövcud olmayan maddələr yaradırıq. Bu zaman meşələr qırılır, bozqırlar səhraya çevrilir, atmosfer və su hövzələri çirklənir, biomüxtəliflik məhv olur. Unuduruq ki, təbiətə hədsiz müdaxilə bizim öz həyatımız üçün təhlükəli nəticələrə gətirib çıxarır: quraqlıqlar, pandemiyalar, aclıq, okean səviyyəsinin qalxması bizim təbiətlə amansız davranışımızın nəticəsidir.

Elm adamları həyəcan təbili çalırlar. Yarım əsr əvvəl qlobal istiləşməni gələcək nəsillərin problemi hesab edirdik. Gözləntimizin əksinə olaraq o, indi baş verir. Hər temperatur rekordu bizə gələcəyimizlə bağlı pis proqnozlar təklif edir. Asılı olduğumuz şeylər - su, torpaq, ekosistemlər və sağlamlıq - iqlim dəyişikliyinin təsirlərini yaşayır. Deyilənə görə, son 2000 ilin ən böyük iqlim fəlakətini yaşayırıq: planetimiz istiləşməkdə davam edir.

Vəziyyət isə ürək açan deyil. Qütblərdəki buzlaqlar sürətlə əriyir: istiləşmənin “ən pis variantında”, onların tamamilə əriməsi okeanların səviyyəsini 60 metr qaldıracaq. Bu, əsl qlobal fəlakət olacaq. Dünya əhalisinin təxminən yarısı okeanların və dənizlərin sahilində yaşayır: Nyu York, Sidney, Los Anceles, Honq Konq, Şanxay, London, Kəlküttə, Banqkok, Tokio, Mayami kimi 10 milyonlarla insanın toplaşdığı şəhərlər suyun altında qalacaq. “Biz artıq gecikmişik” – bu sözləri məşhur iş adamı İlon Mask bir neçə il əvvəl Pekin konfransında dilə gətirdi: “temperatur artımını indi dayandırsaq belə, okeanlarda və havada toplanmış istiliyin törədəcəyi fəsadların qarşısını ala bilməyəcəyik”.

Qlobal istiləşmə bəşəriyyətin ilk həqiqi, real qlobal problemidir. O, elə bir bəladır ki, ondan yayınmaq mümkün deyil. İndiki durum planet miqyasında ciddi tədbirlərin, ilk növbədə Qlobal İdarəetmə sistemin yaradılmasını, kollektiv səylərin göstərilməsini tələb edir.

Amma real vəziyyət başqadır. Təbiət kimi insan cəmiyyəti də qlobal miqyasda qeyri-sabitlik dövrünü yaşayır. Planetimizi Ümumi Vətənə çevirib, Sivilizasiyamızı elmi-texnoloji və mənəvi tərəqqi yolu ilə irəli aparmaq əvəzinə hədsiz varlanma və yoxsulluğun qutbləşdiyi, dini, milli, irqi ziddiyyətlərin kəskinləşdiyi, siyasi çəkişmələr və müharibələrin hökm sürdüyü və hansısa qlobal problemi həll etmək iqtidarında olmayan sosial-siyası sistem yaratmışıq.

Bu sistemin fəsadları göz qabağındadır: atmosferi daha çox çirkləndirən ölkələr, Çin, ABŞ, Hindistan, Rusiya, Yaponiya və Avropa Birliyi, bu problemə tamamilə fərqli yanaşmalar tətbiq edirlər. İqlim dəyişikliyinin əsas qurbanları olan dünyanın ən yoxsul ölkələri həll yollarını təklif etməkdə və ya həyata keçirməkdə acizdirlər. Bəhai dininin banisi Bəhaullah yazır:

Bəşəriyyət öz azğınlığında nə vaxta qədər davam edəcək? Nə vaxta qədər insanlar arasında xaos və çaşqınlıq hökm sürəcək? Nə vaxta qədər nifaq cəmiyyəti narahat edəcək? insanlığı bir-birindən ayıran və məhv edən mübarizə günü-gündən artır. Yaxınlaşan xaosun əlamətləri indi aşkar görünür. Bütün şəraitlərdə dünya xalqları arasında təhlükəsizliyə və əmin-amanlığa töhfə verəcək bütün vasitələrdən istifadə edilməlidir.

Fəlakət, dövlətlərdən dərhal birləşib, kollektiv hərəkətə keçməyi tələb edir. Lakin “suverenlik bütünə” inanc buna mane olur. “Süveren dövlətlər” qlobal problemi milli imkanlar daxilində həll etməyə çalışırlar: bəzi dövlətlərdə ciddi ekoloji qanunlar tətbiq olunur, lakin bu, dünya ölkələrinin heç 20%-ni də təşkil etmir. Aşkar görünür ki, ayrı-ayrı dövlətlərin idarəetmə strukturları nəhəng qlobal problemlər qarşısında acizdirlər. Mövcud şərait dövlətlərdən və millətlərdən “suverenlik bütünü” qırıb, Qlobal İdarəetmə Sisteminin yaradılmasını tələb edir. Ekologiya ilə bağlı beynəlxalq müqavilələr əksər ölkələr tərəfindən imzalansa da, bəziləri iqtisadi çətinlikləri bəhanə gətirərək razılaşdırılmış məqsədlərə çatmayıb, heç cəhd də göstərməyib. Bununla əlaqədar Beynəlxalq Bəhai İcmasının 2017-ci ildə verdiyi bəyanatda deyilir:

Bəşəriyyətin hər hansı bir hissəsinin rifahı ümuminin rifahı ilə ayrılmaz şəkildə bağlıdır. Bir qrup öz rifahı haqqında düşünəndə və ya təbii mühitə təsiri nəzərə almayıb, iqtisadi qazanc əldə etməyə çalışanda bəşəriyyətin kollektiv həyatı əziyyət çəkir.

Vəziyyət tam ümidsiz deyil. Paris İqlim Sazişi bəşər tarixində ilk dəfə olaraq Yer kürəsindəki bütün millətləri və dövlətləri bir ümumi məqsədə - qlobal miqyasda iqlim dəyişilkilərinin qarşını almaqdan ötrü bir araya gətirdi. Müqavilə həm də daha əhəmiyyətli bir şeyi nümayiş etdirdi: dünya liderləri geosiyasətdən kənara çıxaraq, bəşəriyyətin maraqlarına uyğun olaraq müqavilə bağlaya bildilər. Bu əlamətdar fakt, bütün ölkələri əhatə etməklə daha hərtərəfli müqavilə üçün hüquqi presedent yaratdı. Əbdül-Bəha 1875-ci ildə “İlahi sivilizasiyanın sirri” əsərində yazırdı:

Əsl sivilizasiya öz bayrağını bütün bəşəriyyətin rifahı və səadəti naminə görkəmli və əzəmətli hökmdarlar ümumbəşəri sülhün bərqərar olması üçün ayağa qalxdığı zaman dünyanın tam ürəyində açacaqdır. Onlar Sülh İşini ümumi məsləhətləşmələrin obyektinə çevirməli və bütün mümkün vasitələrlə Dünya Millətləri İttifaqının yaradılmasına səy göstərməlidirlər.

Bəhailər inanır ki, bizi gələcəyə müdrik şəkildə aparmağa qadir olan Qlobal İdarəetmə sisteminin yaradılmasının vaxtı çoxdan çatıb. Paris İqlim Sazişi bizə birgə çalışmaq və məqsədlərə çatmaq qabiliyyətinə malik olduğumuzu nümayiş etdirdi. Bu cür yanaşma ilə biz həm də müharibələrə son qoya, dünyanı birləşdirə və qlobal ekologiyanı sabitləşdirə bilərik. Bu Saziş gələcəkdə digər əhatəli qlobal müqavilələrin müjdəçisidir. Ümid edək ki, gələcəkdə bütün dövlətləri əhatə etməklə Dünya Federalizmini formalaşdıran və Bəşəriyyətə Əbədi Sülhü gətirən müqavilə də bu cür ortaya çıxacaq.

Dinindən, irqindən, etnik mənsubiyyətindən və siyasi yönümündən asılı olmayaraq planetimizin hər bir sakini bilməlidir ki, qlobal problem qlobal həll yolunu tələb edir. Yer üzündə hər kəs eyni hava ilə nəfəs alır və Yerin atmosferi heç bir milli sərhəd tanımır. Heç bir milli və ya regional layihələr qlobal iqlim dəyişikliyini köklü həll edə bilməz. Onu qlobal səviyyədə həll etməliyik.

Bu gün bütün millətlərin mənafeyini qoruyan qlobal idarəetmə sistemi- Dövlətlər Federasiyası və onun Ali Qanunverici orqanı Dünya Parlamenti lazımdır. Bəhai dini təlimi qlobal ekoloji problemlərin həlli yolunu Beynəlxalq müqavilələr, protokol və bəyanatlar sistemini ləğv edib Beynəlxalq Qanunvericilik Aktının –Dünya Konstitutsiyasının və Dünya Qanunlar Məcəlləsinin qəbul edilməsində görür. Başqa sözlə, bəşəriyyətin bütün planetə cavabdeh olan nümayəndəli orqana və Qanunvericilik sisteminə ehtiyacı var. Bu gün heç bir dövlətin və ya dövlətlər qrupunun belə bir səriştəsi yoxdur ki, bütövlükdə Bəşəriyyətin əmin-amanlığını və rifahını təmin edə bilsin və ya qlobal istiləşmənin qarşısını alıb, planetimizi əvvəlki vəziyyətə qaytarsın. Bundan ötrü isə planet sakinləri Bəşəriyyətin Birliyi prinsipini qəbul etməlidirlər. Bəşəriyyətin Birliyi prinsipinin mahiyyəti və onun bizim Sivilizasiyaya gətirəcəyi müsbət dəyişikliklər Şövqi Əfəndinin 11 mart 1936-cı il tarixli məktubundakı aşağıdakı parçada işıqlandırılmışdır:

“... Dünyanın iqtisadi ehtiyatları düzgün hesablanmalı, xammal mənbələrindən tam istifadə olunmalı, onun bazarları düşüncəli surətdə əlaqələndirilməlidir, dünyanın sərvətləri isə ədalətlə bölüşdürülməlidir. Beynəlxalq rəqabətə və hər cür fitnə-fəsad¬lara son qoyulacaq. İrqi xurafatları və nifrəti xalqlar arasın¬dakı dostluq, qarşılıqlı anlaşma və əməkdaşlıq əvəzləyə¬cək. Dini çəkişmələri törədən səbəblər birdəfəlik aradan qaldırılacaq, iqtisadi sədlər və məhdudiyyətlərin kökü birdəfəlik kəsiləcək. Bir tərəfdən olduqca ağır ehtiyac içində yaşamaq və digər tərəfdən həddindən artıq sərvətlərin yığılması və təmərküzləş¬məsi aradan qaldırılacaq. İndi müxtəlif iqtisadi və siyasi müharibələrə sərf olunan nəhəng enerjilər insanların etdikləri kəşflərin və onların texniki nailiyyətlərinin tez bir zamanda tətbiq edilməsinə yönəldiləcəkdir.

Bəşəriyyətin indi yaxınlaşdığı ideal – bütün xalqların birliyi¬dir.Millətlərin formalaşması dövrü qurtarmışdır. Dövlət suve¬ren¬liyinin xüsusiyyəti olan anarxiya özünün ən yüksək nöqtəsinə can atır. Dünya öz kamilliyinə nail olan kimi xurafatlardan imti¬na etməli, bütün bəşəriyyətin birliyini və onun qarşılıqlı əlaqələrinin bütövlüyünü dərk etməli və birdəfəlik olaraq elə təşkilati idarəetmə aparatı yaratmalıdır ki, bu həyati və müqəddəs problemi öz mövcudluğu tarixində ən yaxşı tərzdə həyata keçirə bilsin”.

Belə görünür ki, təbiət bizə çıxış yolu qoymayıb. Ya birləşib Yer kürəsini “Ümumi Vətən” kimi qəbul edib, onun qayğısına qalmalıyıq, ya da bizi dinozavrların taleyi – məhvolma gözləyir: seçim etmək zamanı çatmışdır.