Ağılla dərk edilməyən “kağız pələng”in süqutuna aparan yol

 

Bütün bunlara baxmayaraq, tezliklə tam çöküş ehtimalı az olsa da.., Kremlin vəziyyəti pisləşir. O zaman nə baş verə bilər? Rusiya imperiyasının son 108 ildə üçüncü süqutunun şahidi ola bilərikmi? ​

 

Rusiya iqtisadiyyatının çöküşünün yaxın vaxtlara baş verməyəcəyinin səbəbi yalnız Çin və Hindistan deyil, nə qədər təzadlı görünsə də.., həm də Avropadır. Avropa ölkələrinin Rusiya neft və qazından asılılığı Tramp sanksiyasını sonadək təsirli etmir. Baltikyanı və Skandinaviya ölkələri istisna olmaqla Qərbi Avropanın ən güclü iqtisadiyyata malik dövlətləri belə, hələ də Rusiyadan enerji asılılığındadır və bu asılılıq sanksiyaların tam təsirini azaldır.

 

Əlbəttə, Rusiyanın neft sektoruna tətbiq edilən sanksiya, bank sektoruna yönələcək yeni məhdudiyyətlər və enerji obyektlərinə Ukraynanın davam edən zərbələri səbəbindən neft və qaz ixracının azalması Rusiyanın onsuz da çətin iqtisadi vəziyyətini daha da pisləşdirəcək. Nəzərə alaq ki, neft və qaz federal büdcənin əsasını təşkil edir və Ukraynada döyüşlərdə ilişib qalmış Kremlin gəlirlərinin 30%-ə qədərini təşkil edir.

 

ABŞ prezidenti bu yaxınlarda Rusiyanı "kağız pələng"lə müqayisə etdi və Putinə xəbərdarlıq etdi: "Moskva və digər şəhərlərin sakinləri bu müharibə ilə bağlı həqiqəti öyrənəndə və uzun növbələr səbəbindən benzin almağın demək olar ki, mümkün olmadığını görəndə bu, xalq üsyanına səbəb ola bilər."​ Rusiya cəmiyyəti doğrudan üsyana qalxa bilərmi?

 

​ Tyutçevin məşhur ifadəsindəki kimi “Rusiya ağılla dərk edilməz” və bu səbəbdən də məntiqlə proqnoz vermək özünü doğrultmaya bilər. Ukrayna müharibəsi başlayanda cəmiyyətin böyük bir hissəsi müharibəyə dəstək hissi ilə dolmuşdu və provaslav slavyan qardaşlarına qarşı təcavüzü vətənpərvərlik kimi dəyərləndirirdilər. Müharibənin ilk aylarında yaranmış bu yanlış vətənpərvərlik dalğası getdikcə məyusluq, yorğunluqla yanaşı verilən canlı itkilərə görə narazılığa da səbəb olur. Amma, ölkədə yaradılmış qorxu və xof narazılığın etiraz və müqavimət formasına hələ ki, keçid edə bilməyib. Hələ ki...

 

​ Tarix sübut edib ki, istənilən münaqişə uzandıqca vətənpərvərlik hissləri məyusluğa və yorğunluğa aparır. Rusiyanın öz tarixində də bu baş verib. Birinci Dünya müharibəsinə də vətənpərvər hisslərlə qoşulan Rusiya cəmiyyəti zaman keçdikcə ağır hərbi itkilər və iqtisadi çətinliklərlə üzləşdi və nəticədə ​ hakim rejimə qarşı narazılığı artıraraq gələcək inqilabların səbəblərindən birinə çevrildi. Bu inqilablar üç yüz illik Romanovlar hakimiyyətinə, çar Rusiyasının mövcudluğuna son verdi.​

 

Mövcud rejimi mütləq​ hərbi məğlubiyyət deyil, cəmiyyəti illərlə narazı salan siyasətin fəsadları da devirə bilər. Sovet imperiyasının süqutuna səbəb hərbi məğlubiyyət deyil, “yenidənqurma, şəffaflıq, demokratiya” kimi üç tezisin irəli sürülməsindən sonra cəmiyyət içərisində 70 ildən çox toplanmış narazılığın kütləvi etirazlara, hətta daxili müharibələrə gətirib çıxarması oldu.

 

Dörd ilə yaxın davam edən müharibə getdikcə Rusiya cəmiyyətində qütbləşmənin artmasına səbəb olacaq və nəticədə dərin parçalanma yaratma ehtimalı yüksəkdir. Burada qəti hökm vermək çətindir.

 

 

Aydındır ki, Tramp Rusiyanın Ukraynadakı müharibəyə son qoymaqda barışmazlığından və güzəştə getmək istəməməsindən bezib. ​ Görünür, Tramp bu dəfə iqtisadi təsir vasitələrindən istifadə edərək Rusiyanı sistemli və hərtərəfli şəkildə sülhə məcbur etməyə çalışacaq. Yəni, əgər yaxşı istəmirsinizsə, pis nəticə alacaqsınız. Əlbəttə ki, Kreml yenidən sanksiyalardan yayınmağa çalışacaq, lakin bu, ABŞ-ın mövqeyinə görə daha çətin olacaq. Ətalət ssenarisi altında Rusiya iqtisadiyyatı, nə qədər güclü olsa da, tədricən aşağıya doğru spiral şəklində gedəcək. Putinin inadkarlığı sayəsində bu vəziyyətdə Rusiya müharibəni 2026-cı ilin sonuna qədər mövcud səviyyəsində saxlaya biləcək, lakin azalan intensivliklə. Putin, Rusiya qoşunlarının kütləvi itkilərinə və ölkə daxilində iqtisadi çətinliklərə baxmayaraq, əvvəlkindən daha dərin mövqe tutub. Rusiya diktatoru insan və maliyyə itkilərini əsaslandırmaq üçün Ukrayna ərazisi üzərində Rusiyanın nəzarətini genişləndirmək niyyətindədir.

 

Bu, hadisələrin pessimist proqnozudur. Hadisələrin gedişinə optimist baxsaq, müharibənin gələn ilin ilk aylarında bitəcəyi də istisna deyil. Trampın sanksiyaları və digər təsiredici tədbirləri yalnız bu sanksiya ilə bitmir və Putini danışıqlar masasına oturtmağa və ən azı atəşkəsə nail olmağa imkanları hələ tükənməyib.