İlk müsəlman qadınlar elmi, ictimai və hərbi fəaliyyət sahələrində...

 

İslam dininə qarşı irəli sürülən qərəzli ittihamlardan biri də budur ki, guya İslam dini qadının bütün hüquqlarını əlindən alır və onu ictimai fəaliyyət göstərmək imkanından məhrum edir. Bu fikrin nə dərəcədə yanlış olduğunu başa düşmək üçün müqəddəs Qur”ani-Kərimin ayələrinə, Peyğəmbərin və imamların hədislərinə diqqət yetirmək, habelə İslam tarixini qısaca vərəqləmək kifayətdir. Erkən İslam dövründə qadınların müxtəlif fərdi və ictimai həyat sahələrində fəal iştirakı inkaredilməzdir. Nümunə üçün müsəlman qadınların çoxşahəli fəaliyyəti barədə mö”təbər tarix kitablarında qeyd edilmiş bə”zi konkret faktları diqqətinizə çatdırırıq.

 

a) DÖYÜŞ VƏ ƏMNİYYƏT SAHƏLƏRİNDƏ

 

Rəvayətlərə görə, Həzrət Məhəmməd peyğəmbər (s) hər dəfə müharibəyə gedərkən püşk atıb qadınlarından birini də özü ilə aparırdı. Məsələn, Bəni-Müstəliq savaşında peyğəmbərimizin həyat yoldaşı Aişə (r.ə.) də iştirak etmişdi. Bu müharibələrə xeyli səhabə qadını da qatılırdı. Onların əsas işi yaralılara tibbi yardım etmək, ərzaq təchizatı ilə məşğul olmaq, sursatı qorumaq idi. Cihad və müharibə qadına vacib olmasa da, ilk müsəlman qadınların bə”zisi ön cəbhədə də şücaət göstərirdi. Xəndək müharibəsində Rüfeydə adlı bir müsəlman qadın yaralılara yardım edirdi (bax: Müslim – “Cameüs-Səhih”). Sə”ləbənin qızı Ümmi-Əmin Bərkə əksər müharibələrə qatılır, Hüneyn, Ühüd və Xeybər döyüşlərində müsəlman əsgərləri üçün ön cəbhəyə su daşıyırdı. əbdülmüttəlibin nəslindən olan Ümmi-Rəmisə adlı qadın Xeybər müharibəsində müsəlman qoşununun tərkibində idi. Cəhəş qızı Həmnə adlı başqa bir cəsur qadın isə Ühüd savaşında ön cəbhədəki əsgərlərə su daşıyırdı. Həzrət Məhəmməd peyğəmbər (s) Xeybər savaşına yola düşərkən Bəni-Qəffar qəbiləsindən olan bir neçə qadın xahiş etdi ki, yaralılara qulluq və s. xidmətləri yerinə yetirmək üçün onların da orduya qoşulmalarına icazə versin. Peyğəmbər icazə verdi və həmin qadınlar da ordu ilə birlikdə yola düşdülər. Xeybər qalaları fəth edildikdən sonra Peyğəmbər qənimətləri bölərkən, qadınları yaddan çıxarmadı və onlara da döyüşçü kimi (kişilərlə bərabər səviyyədə) qənimət payı ayırdı. Həmin qadınlardan biri Xeybər müharibəsində qənimət aldığı boyunbağını ömrünün sonuna kimi yadigar kimi saxlamışdı. (bax: İbn Hişam – “Siyrətün-nəbəviyyə” (“Peyğəmbərin həyatı”)).

 

Peyğəmbərin səhabələrindən olan Kə”b ənsarinin qızı Nəsibə bə”zi müharibələrdə bir döyüşçü kimi iştirak edirdi. Peyğəmbərin vəfatından sonra baş vermiş döyüşlərdə də Nəsibə ön cəbhəni tərk etmirdi. Hicrətin 11-ci ilində yalançı peyğəmbər Müseylimə ilə aparılan Yəmamə savaşında Nəsibə 12 yara almışdı. Bu müharibədə Nəsibənin bacısı, əri, Həbib və Abdullah adlı iki oğlu da iştirak edirdilər. Nəsibə öz oğlu Həbibi elə tərbiyə etmişdi ki, o, düşmənə əsir düşsə də, dinindən dönmədi və dözülməz işgəncələr altında (onun bədən üzvlərini bir-birinin ardınca kəsirdilər) şəhid oldu. Kə”b qızı Nəsibə ilə bağlı bunu da demək yerinə düşər ki, hicrətdən öncə Mədinə əhalisi Məhəmməd peyğəmbəri (s) öz şəhərlərinə də”vət etmək üçün Məkkəyə iki il ardıcıl surətdə nümayəndə hey”əti göndərəndə, ikinci nümayəndə hey”ətinin tərkibində olan iki nəfər qadından biri də Nəsibə idi. “əqəbə bey”əti” adlanan bu görüş zamanı Peyğəmbər nümayəndə hey”ətinin bütün üzvlərindən bey”ət (tabeçilik əhdi) aldı. Maraqlı cəhət budur ki, Həzrət Peyğəmbər kişilərlə yanaşı, qadınlardan da bey”ət almışdı. Bu fakt sübut edir ki, Peyğəmbər yalnız kişilərin deyil, qadınların da rə”yinə əhəmiyyət verir, onları cəmiyyətin tam hüquqlu üzvü hesab edirdi.

 

Qeyd etmək lazımdır ki, Həzrət Məhəmməd peyğəmbərin (s) vəfatından sonra da müsəlman qadınların döyüşlərdə iştirakı zəifləmədi. 636-cı ildə bizanslılarla müsəlmanlar arasında baş vermiş Yərmuk savaşında əvvəlcə bizanslılar üstünlük qazandılar. Müsəlman əsgərlərin bir hissəsi qaçmağa doğru üz qoydu. Bu zaman Ümmi-Həbib adlı bir qadın dəmir dəyənəklərlə silahlanmış müsəlman qadınları öz arxasınca apararaq, düşmənə həmlə etdi. Cəsur qadınlar özləri vuruşa-vuruşa qaçan müsəlman əsgərlərini danlayıb döyüşə ruhlandırdılar. Bunun nəticəsində müsəlmanlar cəsarətə gəlib döyüş meydanına qayıtdılar və hücuma keçib düşməni geri oturtdular. Həmin döyüşdə Yəzid qızı əsma bizanslılardan doqquz nəfəri öldürdü. Ümmi-Həkim Məxzumiyyə adlı bir qadın isə çadırın dirəyini silah kimi işlədərək, yeddi nəfər düşmən əsgərini həlak etdi. Bəni-Qəffar qəbiləsindən olan Leyla adlı qadın hələ Peyğəmbərin sağlığında döyüşlərdə iştirak edirdi. Təqribən 30 ildən sonra İmam Əli (ə) Cəməl döyüşünə gedərkən Leyla da onun qoşununun tərkibində idi. Ümumiyyətlə, Həzrət əlinin (ə) Cəməl və Siffeyn müharibələrində xeyli qadın iştirak edirdi (Məsələn, Ümmi-Zərihül-əbdiyyə, Bəkareyi-Hilaliyyə və b.) İmam əli (ə) Cəməl döyüşündə qalib gəldikdən sonra tapşırmışdı ki, Bəni-əbdül-Qeys qəbiləsindən olan 70 nəfər cəsur qadın kişi libası geyinsin və əsir düşmüş qadınları öz şəhərlərinə kimi müşayiət etsin. Hətta “mö”minlər anası” Aişə əvvəlcə bu əsgərlərin kişi olduğunu zənn edib narahat oldu, amma sonra məsələni başa düşüb sakitləşdi (bax: Yə”qubi – “Tarix”; Şeyx Müfid – “İrşad”). Hicrətin ilk əsrində bə”zi cəsur və şücaətli qadınlar əmniyyət və nəzarət sahəsində də xidmət edirdilər. Belə qadınlardan biri – Nüheylə qızı Səmra əsədiyyə qalın hicab və üz örtüyünə bürünərək Mədinə bazarında dayanır, camaata uca səslə nəsihət və moizə edir, ticarətdə saxtakarlıq edənləri əlindəki şallaqla cəzalandırırdı. Bə”zi rəvayətləri görə, hətta Məhəmməd peyğəmbər (s) Abdullah qızı Şəfa adlı bir imanlı və cəsur qadını çarşı-bazar (bazar rəisi) vəzifəsinə tə”yin etmişdi. Şəfa xəlifə Ömərin hakimiyyəti dövründə də bu vəzifəni yerinə yetirirdi (bax: İbn əbdilbərr – “əl-İsti”ab”).

 

b) İDARƏÇİLİK VƏ TAKTİKİ SAHƏLƏRDƏ

 

(Davamı var)

 

Mənbə: İslam.az