Demokratiyanın İnkişafı Problemləri Mərkəzinin həmsədrinə dünyada demokratiya barədə sual.

 Bəşəriyyət bu gün ABŞ və Rusiyanın siyasi mücadiləsinin nə ilə nəticələnəcəyini izləyir. Bu iki super güc dünyanın bölüşdürülməsində müxtəlif konsepsiyalarla çıxış edirlər. Bununla belə Qərb və ABŞ Rusiyadan fərqli olaraq vahid mövqe ortaya qoyurlar. 

Əlbəttə,üzün illərdir ki, bütün dünyada ideya və bilik mülkiyyətinə invesyisiya yatıran ABŞ ”“la Rusiya və onun kimi totaritar rejimlər müqayisə edilə bilməz. Bunu hətta Rusiyanın hərbi rəsmiləri də etiraf edirlər. Qərbin əsas gücü isə hərbi qüdrətində yox, intilektə verdiyi qiymətdədir. Əslində o həm iqtisadiyyatda, həm elmdə, həm də hərbdə və digər sahələrdə qazandığı üstünlüyü də məhz buna-intellektə verdiyi qiymətə və demokratiyaya borcludur.

Məhz buna görədir ki, zəka və ideya sahibləri ( ziyalılar) heç vaxt avtoritar rejimlərin hökm sürdüyü ölkələrdə yaşaya bilmir, kütləvi şəkildə Rusiya, Orta Asiya, Afrika ölkələrindən ABŞ və inkişaf etmiş qərb ölkələrinə mühacirət etməli olurlar. Elm azaddır və onun fədailəri özlərini yalnız azad və ədalətli dövlətdə xoşbəxt və rahat hiss edə bilərlər. Azad yaşamaq üçün demokratik cəmiyyət olmalıdır.  Demokratiyaya gedən yol isə azad və ədalətli seçkilərdən keçir. Ona görə də inkişafın təmin edilməsində ilk növbədə tələb olunan vacib məsələ azad və ədalətli seçkidir. 

Mənə çox vaxt əsassız arqumentləri misal gətirərək subut etməyə çalışırlar ki, anti-demokratik  rejimlərin təsiri altındakı insanlar heç də pis yaşamırlar. Məsələn deyirlər ki, Liviyanın keçmiş prezidenti  M. Qəddafinin rəhbərliyi zamanında bu  ölkədə vətəndaşların sosial şəraitinin yaxşı idi. Bu, düz fikir deyil. Maddi təminat, bəsit və aldadıcı iradə inkişaf deyil. Heç vaxt xalqın içərisindən çıxan əsl ziyalı qırx il hakimiyyətdə şahlıq edən axmağın siyasi iradəsi ilə barışa bilməz. Itaətkarlıq yalnız savadsızlıq və kütlükdən meydana gəlir. Ziyalıları daha çox özünü xoşbəxt sayan vətəndaşların yaşadığı demokratik siyasi və ictimai quruluşlu ölkələr cəlb edir. Çünki, orada əqli mülkiyyətə daha çox sərmayə qoyulur və qiymətləndirilir. 

Çox uzağa getmək lazım deyil. Fikir verin, ABŞ və Qərb ölkələri insan kapitalına sərmayə qoyduğu halda biz şadlıq evlərinə və ya buna bənzər digər subyektlərə (maddi aktivlərə) yəni, ölü kapitala sərmayə yatırırıq, eləcə də bizim kimi digər ikinci kateqoriyada olan ölkələr. Bütün dünyada ideya axtarışında olan Qərb təfəkkürü dünyanın beyin mərkəzini formalaşdırır. 

Belə nəticəyə gəlmək olar ki, inkişaf elə milli təfəkkürlə bağlı məsələdir. O cəmiyyətlərdə ki maddi nemətlərə ifrat bağlılıq hissi daha çoxdur, orada inkişafda da durğunluq yaşanır. Diqqət yetirin, almanlar çəkisi iki ton olan metal və plastik yığımından ibarət orta kateqoriyalı bir avtomobili təxminən (160000 min litr) 160 ton neft qiymətinə dünya bazarına satışa çıxarırlar. Onu da insanlar sevə sevə alırlar. Rusiya isə özündən asılı vəziyyətə gətirdiyi bütün keçmiş SSRİ dövlətləri kimi korrupsiyanın içində boğulur. ABŞ bütün dünyaya demokratiya platforması ilə nüfuz edir, hansı ki, bütün insanlar tərəfindən hörmətlə qarşılanır. Rusiya isə imperializm siyasətindən əl çəkmir və ABŞ-dan fərqli olaraq hər gün geriləməyə məhkumdur. 

Fikir verin, inkişaf etmiş bütün Avropa ölkələrində dövlət hakimiyyəti dəyişilir, köhnə dövlət başçısı yeni seçilmiş şəxsin əlini sıxaraq ona uğurlar arzulayır. Hakmiyyətin dəyişməsi ilə dövlətin siyasi strategiyasını dəyişməyən ABŞ -da da iki seçkidən artıq heç kəs prezident səlahiyyətlərini icra edə bilməz. Bu ölkə demokratiya ilə bütün insanların inamını,sevgisini və etibarını qazanır. Bəs nə üçün bir çox müsəlman ölkələrində hakimiyyət klanlaşır və dəyişmir ?

 Fikrimcə, bunun səbəbi xüsusi mənəvi virus kimi milli psixologiya və siyasi təfəkürlə bağlı problemlərdən qaynaqlanır.  Dahi şərq filosofu Han Feyzinin təbirincə, “insanlarda olan hərislik və eqoizm hisslərindən onların idarə edilməsi üçün istifadə etmək, idarəetmənin əsas prinsipi olmalıdır” kimi siyasi nəzəriyyənin dünya siyasətində tətbiqi millətlərin və dövlətlərin kateqoriyalara bölünməsinə səbəb oldu. Qul məsələsində daha çox radikallığı ilə fəqlənən əzəmətli Aristotel belə deyirdi: “aydındır ki, öz təbiətlərinə görə bəziləri qul, digərləri azaddır, bəzilərinə qul, digərlərinə ağa olmaq daha faydalıdır. Amma qulları yunan olmayanların arasından almaq doğrudur”.  Filosof bu fikri təbliğ edərkən bunu öz millətinə tətbiq edilməsinin əleyhinə çıxış edirdi. Zamanımızda isə hamımızın şahid olduğumuz Ərəb baharı kimi tanınan siyasi münaqişələrin eyni ssenari üzrə işlənməsi gizli deyil. Dərd də burasındadır ki, eyni səhvi hamı təkrarlayır. Şəxsi mənafe bütöv bir ölkənin viran qalmasına və geniş qətliamlara səbəb olur. 

Demokratiyaya əzəmətli Sokrat, Platon və Aristotel də inanmırdılar, amma maraqlıdır ki, Avropanın yeni filosofları onların əsərlərini tədqiq edə-edə demokratiyanın mütərəqqi bir şey olduğunu dərk etdilər və bu fikir uğrunda mübarizə start götürdü. 

Hətta bir dəfə müharibə zamanı suvarilər üçün atların çatışmadığını görən Sokrat “Gəlin eşşəkləri at elan edək və cəbhəyə göndərək”sözünə təəccüblənən şəxslərə cavabında demişdir: “Bəs necə bir ”“iki səs çoxluğu ilə əbləhi cəngavər elan etmək olur?” Bir sözlə, sərhədsiz və beynəlmiləl dünya quruculuğu adıyla demokratiya beynəlxalq prinsip kimi irəli sürüldüyü halda, qarşıya çıxan bütün dırnaqarası maneələr məkrli niyyətlərin mələk simalı ambisiyaları ilə tamamilə məhv edilə bilər. Necə ki, dünyanın ikinci kateqoriya saydıqları millətlərin münaqişələrinə rəvac verilmişdir. 

Müsəlman liderlər isə guya şeytana qarşı mübarizə aparırlar deyə hakimiyyətdən getməyəcəyinə qərar verir. Axı bu axmaq və nəfsinə qul müsəlman liderlər nə zaman düz yolda olublar ki? Şəxsi mənafe naminə öz millətini kütləvi qırğına verən lider şeytan deyil, bəs nədir? Doğrudur, zülmə və məşəqətlərə tamaşa etməkdən daha ağır və zərərli heç nə ola bilməz. Çünki insan əzab verir və digər tərəfdən isə daha da qəddarlaşdırır. 

Məni çox narahat edən məsələ şəxsiyyətinə və ideyalarına çox hörmət bəslədiyim qardaş Türkiyə Respublikasının Baş naziri R.T.Ərdoğanın siyasi kursudur. Çox möhtəşəm ideyalarla dünya siyasi arenasına atılan Ərdoğanın səhvi qorxunc nəticələrə səbəb ola bilər. Əlbəttə ki,onun missiyası hələ yarımçıq qalır. Onu yaxşı anlamaq olar. O da gizli deyil ki, Türkün dünyada düşmənləri çoxdur. Hesab edirəm ki, ümumxalq maraqlar naminə hər şeyə getmək olar. Təki, dövlət sıradan çıxarılmasın. 

O ki qaldı işğalçı Ermənistan siyasətinə, onu qeyd etmək istəyirəm ki, biz bu məsələdə olduqca diqqətli olsaq daha yaxşıdır. Ermənistan hakimiyyəti çox ciddi pravokasion tədbirlərə (təxribata) start verib. Onun belə siyasi manevri mənim təxəyyülümdə uşaq oyunu kimi anlaşılandır. Guya ki, Ermənistan Rusiya Azərbaycan münasibətlərinin istiləşməsindən narahatdır. Hesab edirəm ki, nə demək istədiyimi başa düşdünüz.