Hörmətli redaksiya!

Səhifələrinizdə qələminə hörmət etdiyim Heydər Oğuzun “Vergi zülmünə söykənən imperatorluq” sərlövhəli yazısını oxudum. Bəri başdan qeyd edim ki, müəllif bir sıra məslələlərdə haqlı olsa da problemin analizində ciddi nöqsanlara da yol vermişdir. Sözsüz ki, məsləkcə iqtisadçı olmayan yazarı bu cür qüsurlara görə qınamıram. Fəqət məni narahat edən bəzi məqamlara da aydınlıq gətirməyi özümə borc bilirəm.

Yazıda müzakirə edilən məsələlər, mahiyyətcə, təkcə iqtisadi əhəmiyyət daşımır. Onun tərkibində daha başqa, o cümlədən, siyasi məsələlər dayanır. Amma mən çalışacağam ki, qoyulan məsələyə iqtisadı və mənəvi müstəvidə cavab verim.

Qeyd edim ki, yazar yalnız 2014-ci ilin 1-ci rübünə aid statistik göstəriciləri əsas götürürək vergi siyasətini təhlil edir və yalnız bir rübün statistik məlumatlarına görə ölkənin iqtisadi durumuna qiymət verməyə çalışır. Halbuki, elə həmin rübün göstəricilərinə görə Azərbaycan büdcəsi proqnozlaşdırılandan daha yüksək nəticə ortaya qoymuşdur.

Məlumatlara görə bu rübdə büdcəyə daxil olan mədaxil 106.1 faiz olmuşdur. Bu cür yüksək nəticənin əldə olunmasında isə xüsusilə Vergilər Nazirliyinin rolu danılmazdır. Məlumdur ki, bu ildən etibarən büdcə mədaxillərində Neft Fondunun payı 2 milyard manat azalmış və Vergilər Nazirliyinə düşən öhdəlik isə 1.2 milyar artmışdır. Belə vəziyyətdə nazir Fazil Məmmədovun hədəfə alınması obyektivliklə bir araya sığmır. Üstəlik, Heydər Oğuz niyə Dövlət Gömrük Komitəsinin büdcəyə gətirdiyi mədaxilləri görmür. Axı elə həmin hesabatda göstərilir ki, 2014-cü ilin birinci rübündə 4 mlrd. 482,7 mln. manat  olan büdcə mədaxillərinin  1 mlrd. 762,9 mln. manatı Vergilər Nazirliyinin, 330,4 mln. manatı Dövlət Gömrük Komitəsinin, 2 mlrd. 342,6 mln. manatı isə Dövlət Neft Fondunun hesabına toplanmışdır. O zaman bu ayrıseçkiliytin səbəbi nədir?

Qeyd etmək istərdim ki, qəbul olunmuş öhdəliklərə görə, 2014-cüilin dövlət büdcəsi gəlirləri 18,384,000,000 manat, xərcləri isə 20,063,000,000 manat təşkil edir. Buraya mərkəzləşdirilmiş gəlirlər və xərclər də daxildir. Neftdən gəlirlər və neft fondundan transferlər büdcənin 60% -ni təşkil edir.

Mən adətən bu sahəni az-çox araşdırıram.. Amma elə xərclər də var ki, siyasi əhəmiyyət daşıdığı üçün onun ictimaiyyətə açıqlanmasına ehtiyac duyulmur. Statistik rəqəmləri təhlil etsək buna da xeyli zaman sərf etməliyik. Qısacası, mən də hesab etmirəm ki, dövlət iqtisadiyyatının idarə edilməsi yüksək səviyyədə həyata keçirilir. Qüsurlarımız həddindən artıq çoxdur. Görülməli işlər isə ondan dəfələrlə çoxdur. Tərifləyib oturduğumuz budağı baltalaya bilmərəm. Amma yenə yaxşıya yaxşı, pisə pis deməliyik.

O ki qaldı iş adamlarının sıxışdırılmasına və vergi represiyalarına, əgər belə hallar həqiqətən də varsa təqdirə layiq deyil. Vergilər nazirliyinin müvafiq qurumları heç bir halda məmurların şəxsi münasibətlərini həll edən təzyiq maşınına çevrilə bilməz. Əks halda bu, rəzalət olar.

Fəqət Heydər Oğuz onu da unutmamalıdır ki, nazirlik siyasi təşkilat yox, mövcud qanunlar əsasında fəaliyyət göstərən icra qurumlarıdır.Onu da unutmaq olmaz ki, dövlət büdcəsinə vergi daxilolmaları ildən ilə artır və mürəkkəbləşir. Düzdür, ölkədə aparılan vergi siyasətinin bu gün iqtisadi mühiti tam şəkildə təşviq etdiyini söyləmək də mümkün deyil. Doğrudan da ölkədə investisiya mühiti yaranmırsa, işadamları daha çox kənar dövlətlərdə investisiya yatırımlarına üstünlük verirlərsə deməli ciddi problemlərimiz var. Amma mən bu məsələni yalnız Vergilər nazirliyin iradəsi ilə əlaqələndirmiyə qarşıyam. Bu bəlkə də dövlət siyasətindən çox, məmurların fərdi keyfiyyətlərindən qaynaqlanır.  Məhz bu səbədən də, ölkə başçısı dəfələrlə rüşvət və korrupsiya ilə bağlı məmurlara barmaq silkələsə də mənəvi cəhətdən həddindən artıq aşınmış məmur zümrəsi heç nəyə əhəmiyyət vermir. Mən bütün bunları həmişə ölkə başçısına, dövlətə qarşı xəyanət adlandırmışam.

Vergilər naziri Fazil Məmmədov şəxsiyyəti barəsində isə xoşagəlməz heç bir söz də deyə bilmərəm. Çünki bu gün ölkədə ərizə və şikayətlərə baxılması sahəsində elə cənab Məmmədovun rəhbərlik etdiyi qurum öndə dayanır. Bu da həmin şəxsin ədalətli və ciddi xüsusiyyətlərindən xəbər verir.

Təbii ki, bu sözləri deyərkən mən heç də nazirliyin acgöz əməkdaşlarını təmizə çıxarmaq istəmirəm. Hər yerdə olduğu kimi vergilər sahəsində də ləyaqətsiz insanlar var. Amma insafla danışsaq, vergidəki vəziyyət gömrükdə baş verənlərdən daha toyagetməlidir. Gömrüyün fəaliyyəti isə demək olar ki, şəxsi təsərrüfat həddindədir. Tərbiyəsiz insanlar üçün vahid pəncərə deyil, lap elektron pəncərə də tətbiq edilsə xeyri yoxdur. Belələri cəmiyyətdə parazitlər kimi çıxış edirlər. Məncə bütün çatışmazlıqların aradan qaldırılması üçün sağlam ictimai iradə və sağlam təfəkkür olmalıdır. Heç kəs təkbaşına mübarizə apara bilməz. Əslində tək vergilərdə yox, bütün sahələrdə görülməli həddindən artıq çox işlər var. Müstəqillik əldə etdiyimizdən bu günə qədər hələ də münbit iqtisadi mühiti yarada bilmirik. Çatışmazlıqların kökündə isə kadr problemləri dayanır. 

Heydər Oğuzun Vergi Cinayətlərinin İbtidai Araşdırılması Departamentinin fəaliyyəti ilə əlaqəli ittihamları isə ümumiyyətlə obyektiv deyil. Qeyd edim ki, adı çəkilən departament çox vaxt Vergilər Nazirliyi Yanında Vergi Auditi Departamentinin vergi ödəyiciləri ilə üzləşdiyi çətinliklərin həlli məqsədilə göndərilmiş işlərə baxır. Yəni bir növ nazirliyin güc strukturu rolunu həyata keçirir.

Keçirilə biləcək islahatlara gəlincə, mənə elə gəlir ki, vergi qanunvericiliyində nəzərdə tutulmuş vergi partnyorluğu sazişi mükəmməl əsaslarla həyata keçirilərsə bu qədər ifrat sayda əməkdaşın gənə rolunu oynamasına ehtiyac qalmaz.  Və onlar özlərini başqa sahələrdə sınayarlar. Dövlət büdcəsi heç kim üçün donor rolunu oynamamalıdır.