Elegiya

Gecə saat 3-ə işləyir.

 Divar saatının «çaqq-çuk»u ürək döyüntülərini xatırladır. Qəribədi, adam ürəyində nəsə fikirləşir, ölçüb-biçir, amma qəlbindən keçəni sözə çevirib dilə gətirəndə görür ki, dedikləri demək istədiklərinin çox az hissəsini əhatə eləyir. Yəni «diri» fikir sözə çevriləndə yarımcan olur.

 Elə sözlər var ki, sən onu ancaq özünə, öz üzünə deyə bilirsən. Və çox vədə məhz elə bu sözlərdə, yəni özünə, öz-özünə dediyin kəlmələrdə çox istədiyin bütünlüklə ifadə olunur.

Gecə saat 3-ə işləyir”¦

 Evdə hamı yatmışdı. Dəhlizdəki bədənnüma güzgünün qarşısındakı dolabda yığılıb-qalmış yazı-yuzularımı, kitabları səliqəyə salırdım. Çoxdan açmadığım bir kitabı götürəndə, arasından rəngi soluxmuş bir yarpaq düşdü. Hansısa kitabın, ya dəftərin arasına nə vaxtsa yarpaq qoyulmasında elə də qeyri-adi bir şey yoxdu. Amma”¦

Üç barmaq enində olan bu cansız, solub-qurumuş yarpaq nədənsə mənə adi bir həqiqəti xatırlatdı: insan öz emosional yaddaş və xəyallarının əsiridi!

 Kim bilir, bəlkə elə XIX əsrin sonunda Lümyer qardaşlarının «Sinema» adlandırdıqları və az qala dünyanın 8-ci möcüzəsinə çevrilən dahiyanə ixtiraları insanın öz daxili «ekranını” ”“ yaddaşını, təsəvvür və təxəyyül qabiliyyətini maddiləşdirmək ehtiyacından doğmuşdu?..

 ”¦Mən güzgünün qarşısında dayanıb, ehmalca ovcumda saxladığım quru yarpağa baxa-baxa 10 il əvvəlki O GÜNÜ Â«görürdüm» - ləng kino çəkilişi kimi hər şey bircə-bircə gözüm önündən ötüb-keçir, keçirdi...

 ”¦ O gün gözəl bir yay səhəriydi.

 Bir neçə ailə istinin əlindən baş götürüb «İsa bulağı»na «qaçmağı» qərarlaşdırdıq (O vaxt Ağdam teatrında «Mürşüd kişi niyə susur?» pyesim tamaşaya qoyulmuşdu və mən ailəmlə birgə Ağdamda qonağıydım). Olanından-olmazından yığıb-götürdük, bazarlıq-filan da eləyib, bir neçə maşınla yol aldıq Şuşaya sarı.

Onda hələ yollar açıq idi. Hərdən-hərdən daşdan-kəsəkdən atsalar da, gediş-gəliş bir o qədər də qorxulu deyildi.

Ağdamın çıxacağında, maşın yolunun tən ortasında bir uzunqulaq dayanıb- durmuşdu. Yaxınlaşanda, hər ehtimala qarşı, maşının sürətini azaltdım. Arxadan gələn maşınlar da yavaşıdı. Oğlum Nəcəf (4 yaşına təzəcə keçmişdi o vaxt) əlini çiynimə qoyub-dikəldi və çox maraqla ilk dəfə gördüyü bu «əcaib» heyvana baxa-baxa soruşdu:

 - Bu nədi, ata?..

 Cavab verdim ki:

 - Uzunqulaqdı, eşşək də deyirlər.

 - Essək?

 - Hə.

 Arxa maşını idarə eləyən dostum siqnal verib gülə-gülə:

 - Ə, qağa, bəlkə, bu «QAİ»-nin qulağına bir üçlük basaq?! ”“ dedi. Elə bu zaman uzunqulaq başını tərpətdi və elə alındı ki, guya o, bu «xeyirli təklif»ə razılığını bildirir. Hamımız gülüşdük. Nəcəf çevrilib sonuncu dəfə zəndlə uzunqulağı süzəndən sonra boynumu qucaqladı və yəqin ki məni bu an daha çox istədiyini göstərməkçün dedi:

 - Ata, bu essək toçnı sənə oxsayır ey!

 Uşaq səmimiyyətilə deyilmiş bu «kompliment» yenə hamımızı güldürdü.

 ”¦Bir saatdan sonra biz «İsa bulağı»ndaydıq”¦ Meşənin kölgəliyi ruha dinclik gətirirdi. Dünyada təkcə çörək ətriylə müqayisəyə gələ biləcək torpaq ətri”¦ Bir də quşların səsi yadımdadı. Bir də kabab qoxulu ocaq tüstüsü yadımdadı. Bir də havanın körpə uşaq təki bir andaca dodağını büzüb tutulub-dəyişməsi”¦

Əvvəl haradansa, çox-çox uzaqlarda ”“ elə bil yuxudaydı - göy guruldadı. Günəşin tutulmasıyla yerə iri fındıq boyda dolu tökülməsi bir oldu. Və bu, elə qəfil baş verdi ki, çəmənlikdə sərdiyimiz süfrəni yığışdırıb, üstüörtülü bir yerə daşımağa da macal tapmadıq. Ocağımızın təzəcə düşən közü də bu həmlədən «hirslənib» fındıq-fındıq dolu dənələriylə «cızz-dızz» savaşına başladı”¦

Az sonra, hava qəfil tutulduğu kimi, qəfil də açıldı. Təbiətin dəcəlliyi cəmi-cümlətanı beş dəqiqə çəkdi, ya çəkmədi.

 Sehrlənmiş kimi donub qalmışdım. Bu mənzərədə bir boynubüküklük, saflıq, doğmalıq, bir azca da qəribəlik və irreallıq varıydı”¦ Bayaqdan əlimdə saxladığım kitabdan bircə cümlə də oxumamışdım (Əcəb adamam, bu cür cənnət-məkanda, denən, heç kitab oxumaq vaxtıdı?!). Taqqıltıyla kitabın üstünə, sonra başıma düşən dolu dənələri mənə süfrəmizin «xilası ilə» əlləşənlərə kömək etməli olduğumu xatırlatdı. Və indiki kimi yadımdadı: yarımçıq qaldığım səhifəni əzməməkçün, hansısa ağacdan bir yarpaq qoparıb, kitabın arasına qoydum”¦

Bax, bu, həmin yarpaqdı!

Dayanmışdım. Öz evimdə. On il keçmişdi. Gecə saat 3-ə işləyirdi”¦

 ”¦ və ovcumda ehmalca saxladığım quru yarpağa baxa-baxa gözüm yol çəkirdi”¦ Sol yanağım nədənsə səyriyirdi və üçcə barmaq enində olan bu soluxmuş, kövrək yarpaq gözümdə artıb beşbarmaq boyda olub, sanki tutarlı bir şillə vurmağa hazırlaşırdı və bəlkə elə buna görəydi ki, yanağım od tutub yanırdı və quş lələyi yüngüllüyündə olan bu yarpaqda zindan ağırlığı var idi və bu yarpağın mənə deyiləsi zindandan ağır, şillədən ağrılı qırmızı-qırmızı sözləri də vardı: «Niyə, niyə qoymadın orda öləm?!.. Niyə qoymadın xəzana qarışam, torpağa gömüləm? Orda, öz meşəmdə, öz meşəmdə öləm, ölüb qalam?!..»

Ölüm! Ölüm - qorxunun bitdiyi, tükəndiyi yerdi, İlahi!.. Ölümdən qorxmaq - qorxudan ölməkdən nəylə fərqlənir görən?... Və ölümü öldürmək niyə belə çətindi görən?! Qorxu!.. Qorxu”¦

 Güzgüyə baxdım. Güzgüdə öz-özümə, öz gözümə, gözümün içinə baxdım.

 Baxa bilmədim.

 Utandım. Gözümü yumdum. Dörd yaşlı Nəcəfin sesi gəldi qulağıma: «Ata, toçnı essəyə oxsayırsan ey!»

Bədənimdən gizilti keçdi. Ətim ürpəşdi. Ürəyimin döyüntüsünü eşitdim ”“ «tup-tup!», «tup-tup!!!». Öz-özümə:

 - Uzunqulaq! ”“ dedim.

 Sonra:

 - Qorxaq!! ”“ dedim.

 Sonra:

 - Kül başıma!!! ”“ dedim.

 Sonra, sonra gözümü açıb yenə güzgüyə baxdım.

Qəribəydi. Əvvəl mənə elə gəldi ki, doğrudan da, başıma kül tökülüb. Qeyri-ixtiyari əlimin dalıyla saçımı təmizləmək istədim. Alınmadı. Diqqətlə baxanda gördüm ki, yoox”¦ bu, kül deyil. Kül deyil bu!..

 Bircə anın içində”¦ bircə anın içində saçlarıma dən düşmüşdü. Dən düşmüşdü saçlarıma!..

 ”¦Gecə saat üçə işləyir.

 Saatın səsi ürək döyüntülərinə oxşayır”¦ Vaxt donmuşdu! Vaxt ölmüşdü!

Eldəniz Quliyev