Suriyadakı vətəndaş müharibəsinə qoşulmuş azərbaycanlı gənclər barəsində fikir səsləndirən bir sıra ictimai xadimlərin münasibəti məni çox narahat edir. Düşünəndə ki, vətənimizdə nə qədər çılız adamlar var, gələcəyimizin qaranlıq zülmət olacağına heç bir şübhəm qalmır.  Sanki hamı daha çox qızışdırmaqdan danışır, ölkədə şüurlu şəkildə aqressiv əhval-ruhiyyə yayılır.

Bu yaxınlarda televiziya vasitəsilə özünü reklam edən konfliktoloq Arif Yunusun məsələylə bağlı fikirlərini dinlədim. Düzünü desəm onun səsləndirdiyi fikirləri yaşına, başına yaraşdıra bilmədim. Adam rəsmən Suriyada döyüşən vətəndaşlarımızın inzibati üsusllarla cəzalandırılmasını istəyirdi.

Yaxşı, hər kəs başa düşür ki, Suriyada Əsəd rejimini həm müdafiə edən, həm də rejimə qarşı döyüşən silahlı qüvvələrin tərkibində könüllü Azərbaycanlı gəncləri iştirak edirlər. Məlumata görə orada vəfat edən 44 vətəndaşdan 33 nəfəri Sələfi 11 nəfəri isə şiədir. Konfliktoloq isə özünə məxsus tərzdə ziddiyyət və nifaq toxumu səpərək orada döyüşən şəxslərin vətənə qayıdandan sonra sakit durmayacaqlarını, peşəkar olduqları üçün hətta təhlükə törədəcəklərini hakimiyyətin diqqətinə çatdırır, onların hələ cinayət törətmədən cəzalandırılmasını istəyirdi. Sovet hakimiyyətinin ilk illərində həyata keçirilən “qırmızı terror” siyasətində olduğu kimi cinayət edəcəyindən şübhələndiyin adamı yerindəcə məhv etmək məntiqinə bənzəyən bu fikirlərin nə hüquqda, nə məntiqdə, nə də sosial həyatda faydası ola bilər. Əksinə, bu cür siyasətlər bir-birini bəyənməyən, bir-biriylə düşmənçilik edən insanların qisas almalarına yol açar ki, bu da nəticə etibarilə vətəndaş müharibəsinə zəmin hazırlayar. Sovet təfəkküründən hələ də çıxa bilməyən bu adam anlamır ki, xalqın balalarına belə münasibət göstərmək olmaz. Onlara yararsız deyib vətəndən qovmaq və ya həbs etmək fikrinimi açıqlayırsınız?

Eyni məntiqlə sabah Qarabağ uğrunda döyüşəcək balalarımız da səngərlərdə müəyyən döyüş psixologiyası mənimsəyəcəklər. Bəs, onların taleyi nə olacaq? Onlara damı həmin münasibət göstərilməlidir?

Bu gün çox insanlar sələfiləri qınayıb “döyüşmək istəyirlərsə gedib işğal edilmiş ərazilərimizi azad etsinlər”-deyə qınaq edirlər. Çox gözəl məntiqdır, amma birdən yamanladığımız həmin adamlar soruşsalar ki, siz nə vaxt döyüşdünüz, biz sizə qoşulmadıq-nə cavab verəcəyik? Bu insanları doğru yola çağırıb, sevgi nümayiş etdirə bilmiriksə heç olmazsa balaca qafamızla ziddiyyət və ayrı-seçkilik toxumu da səpməyək!

Başa düşülməlidir ki, istənilən cəmiyyətdə mövcud olan problemin yaranma səbəbləri var. Çözüm yolu problemə yol açan həmin səbəbləri müəyyənləşdirmək və ağıllı metodlarla aradan qaldırmaqdır. Başa düşülməlidir ki, hər bir ədalətsiz cəmiyyət istər-istəməz öz fərdlərini aqressivləşdirir və radikal mübarizə metodlarını mənimsəyən təşkilatların yaranmasına yol açır. Bu gün Suriyada döyüşən sözügedən azərbaycanlıları da oraya aparan məhz ilk növbədə öz cəmiyyətimizdə qarşılaşdıqları ALLAHSIZLIQ-lardır. Suriyada döyüşən əcnəbilərin vətəndaşlıqlarına nəzər salanda hamısının bizim kimi ədalətsizliklərin tuğyan etdiyi cəmiyyətlərdən oraya getdiklərini görə bilərik. Onları birləşdirən əsas amil vəhhabi və ya şiə olmalarından çox, mənsub olduqları toplumun xarakteridir. Odur ki, biz öz insanlarımızı sülhə, vətəndaş həmrəyliyinə, sevgiyə çağırmadıqca, onların ən adi insan hüquqları özlərinə qaytarmadıqca, qanunlarımız cəzadan çox, tərbiyyəvi xarakter daşımadıqca, ədalətsiz sərvət bölgüsü davam etdikcə cəmiyyətdə əmin-amanlığa da nail ola bilməyəcəyik! Ya vətəndaşlarımız düşmənə qoşulub başımıza qılınc çaxacaq, ya da düşmən bizi rəzil görüb məhv edəcək.

Cəmiyyətin bu qədər cılızlaşmasında başlıca səbəblərdən biri də balaca adamların söz sahibi olmasıdır. Adil və dürüst insanların iş başında olmaması, nadürüst adamların cəmiyyətdə at oynatması sonda ən qorxunc nəticələrə şərait yaradır. Biz sabah sürprizlərlə qarşılaşmamaq üçün ilk öncə özümüzü islah etməli, ya da yerimizi daha böyük qafalılara buraxmalıyıq. Yoxsa, qorxduqlarımız həqiqətən başımıza gələ bilər. İnzibati yollarla bu cür problemləri aradan qaldırmaq isə sadəcə mümkün deyil. Suriyada da Bəsər Əsəd rejimi konfliktin ilk dövrlərində potensial təhlükələri ortadan qaldırmaq üçün vətəndaşları kütləvi şəkildə həbsxanalara yığırdı. Amma bu üsul nəinki prosesləri səngidə bilmədi, əksinə, onun daha çox böyüməsinə şərait yaratdı.