Avropanın “ən tıxaclı ölkələrindən” biri olan Lüksemburq ənənəvi problemin həlli ilə bağlı maraqlı addım atıb. Belə ki, insanları ictimai nəqliyyatdan istifadəyə təşviq etmək, bununla da fərdi avtomobillərdən istifadə hallarını məhdudlaşdıraraq tıxacları azaltmaq məqsədi ilə ictimai nəqliyyatdan istifadə tamamilə pulsuz olub. Artıq Lüksemburq sakinləri bütün növ ictimai nəqliyyat, eləcə də qatarlardan istfadəyə görə, hər hansı ödəniş etməyəcəklər.
Maraqlıdır, uzun illərdir ki, tıxaclarla problem istiqamətində müxtəlif addımlar atsa da, hələ də bu sahədə ciddi bir uğura nail olmayan Bakıda da eyni praktika tətbiq edilə bilərmi? Ümumiyyətlə, paytaxtımızın tıxac probleminə qarşı effektli şəkildə necə mübarizə aparmaq olar?
Moderator.az olaraq bu və bu kimi problemlərə nəqliyyat məsələləri üzrə ekspert Azər Allahverənovla söhbətimizdə aydınlıq gətirməyə çalışdıq.
-Azər bəy, bu günlərdə Lüksemburq tıxaclara qarşı mübarizə məqsədi ilə ictimai nəqliyyatda ödəniş sistemini ləğv etdi. Sizcə Bakıda da tıxaclara qarşı mübarizə məqsədi ilə eyni addımın atılması mümkündürmü? Bunun üçün gərəkli zəmin varmı?
-Lüksemburq həqiqətən də belə bir addım atıb. Bu, Lüksemberq üçün mümkündür. Yanvar ayının statistikasına görə, Lüksemburq əhalsinin sayı 600 mindir. Bakıda isə 2 milyon 300 min insanın olduğu bildirilir. Rayonlardan da 600-700 min insanın Bakıda məskunlaşdığını nəzərə alsaq, o zaman ehtimal etmək olar ki, paytaxtda 3 milyon nəfərə qədər insan yaşayır. Bu əhalinin üçdə bir hissəsi isə yalnız metrodan istifadə edir. Gün ərzində metrodan bir milyondan çox şəxs istifadə edir. Sərnişindaşıma şirkətlərindən verilən məlumatdan da bəlli olur ki, təxminən 1 milyon civarında şəxs ictimai nəqliyyatdan istifadə edir.
Gördüyünüz kimi, bunlar kifayət qədər böyük rəqəmlərdir. Əgər Bakıda Lüksemburq variantını tətbiq etsək, o zaman böyük maddi zərərlərin baş verməsi qaçılmaz olar. Sərnişindaşıma ilə məşğul olan şirkətlər çətin ki, bu zərərin altından çıxa bilsin. Yəni iqtisadi baxımdan bu, ciddi problemlərə səbəb olar. Lakin başqa çıxış yollarına əl atmaq olar.
-Sizcə bu çıxış yolları hansılardır?
-Lüksemburq tərəfi bu addıma ona görə atdı ki, insanları ictimai nəqliyyatdan istifadəyə təşviq etsin. Yəni, insanlar fərdi avtomobillərədn az istifadə etsin. Lakin bu, tıxaclara qarşı mübarizədə yeganə vasitə deyil. Mən Londonda bu cür alternativ çıxış yollarından birinin şahidi olmuşam. Biz Londonda olarkən təyinat yerinə metrodan istifadə edərək getdik. Həmin vaxt bizimlə üzbəüz tərəfdə isə bu tədbirin digər bir iştirakçısı olan səlahiyyət sahibi velosipedlə hərəkətə keçdi. Biz tədbir yerinə gəlib çatanda isə bəlli oldu ki, o, bizdən daha qabaq tədbir yerinə çatıb və öz rəsmi qiyafəsini də geyinib. Həmin şəxslə söhbətdən bəlli oldu ki, o, nəinki ictimai nəqliyyatdan şəxsi avtomobildən belə istifadə etmir.
Yəni bu məsələyə yanaşmalar müxtəlif ola bilər. Bakıda ictimai nəqliyyatdan istifadəni təşviq edən digər üsullara da əl atmaq olar. Çalışmaq olar ki, insanlar daha çox ictimai nəqliyyatdan istifadə etsinlər.
-Sizcə Bakıda insanların ictimai nəqliyyata marağını artırmaq üçün bu nəqliyyat şəbəkəsinin daha da inkişafına nail olunması vacibdirmi?
-Şübhəsiz. Elə etmək lazımdır ki, bu, həm insanların təyinat yerinə daha tez və rahat çatması baxımından əlverişli olsun, həm də maddi baxımdan daha sərfedici olsun. Mən Bakı şəhərində daha çox ictimai nəqliyyatdan istifadə etməyə çalışıram. Bu, mənə həm maddi baxımdan sərf edir. Həm də vaxt itkisinin qarşısını alır. Lakin əgər bizim ictimai nəqliyyat şəbəkəsi tam şəkildə inkişaf edərsə, Bakının müxtəlif yerlərinə getməkdə hər hansı çətinlik çəkməriksə, o zaman ictimai nəqliyyat bizim üçün daha maraqlı ola bilər.
İctimai nəqliyyat üçün ayrıca zolaqların ayrılması da olduqca vacibdir. Bu, hələ də gündəmdə olan bir məsələdir. Bu gün Bakı şəhərində yalnız bir-iki küçədə belə zolaqlar var. Lakin bunu bütün şəhər üzrə təşkil etməyə ehtiyac var. Əgər bu olarsa, o zaman ictimai nəqliyyatın paytaxt sakinlərinin həyatındakı rolu daha da artar.
-Zaman-zaman əhalinin müəyyən sosial təbəqələrinin ictimai nəqliyyatdan güzəştli şəkildə istifadəsi ilə bağlı fikirlər səslənməkdədir. Sizcə müəyyən qruplarla bağlı güzəştli qiymətlərin tətbiqi nə dərəcədə məqsədəuyğun olar?
-İctimai nəqliyyatda müəyyən güzəştlərin tətbiqi vacib məsələlərdən biridir. Əhalinin müxtəlif kateqoriyasından olan insanlar, aztəminatlı ailələr, təqaüd alan şəxslər, eyni zamanda tələbələr üçün güzəştli ödəniş sistemlərinin tətbiqi mühüm əhəmiyyət kəsb edər.
Güzəştli paketlərin tətbiq edilməsi də vacib məsələlərdən biridir.
-Güzəştli paketlər deyəndə konkret nəyi nəzərdə tutursunuz?
-Baxın, tutaq ki, mən Bakı karta müəyyən məbləğdə vəsait vururam. Bilirəm ki, gediş haqqı 30 qəpikdir və mən hər gediş üçün 30 qəpik ödəyəcəm. Yəni mən 5 manat da vursam, 50 manat da vursam hər gediş üçün 30 qəpik istifadə edəcəm. Ancaq bizə qonşu olan ölkələrdə vəziyyət fərqlidir. Məsələn, Rusiya və ya digər qonşu ölkələrə baxsaq görərik ki, orada ictimai nəqliyyatda müəyyən güzəştli paketlərdən istifadə olunur. Orada aylıq abunələr var. Tutaq ki, siz müəyyən məbləğ ödəməklə aylıq paket əldə edə bilərsiniz və hansı ki, bu paketdən ay ərzində istənilən ictimai nəqliyyatdan istənilən qədər istifadə edə bilərsiniz. İnsanlar üçün bu, daha sərfəlidir.
Avropa ölkələrində, eləcə də qonşu Türkiyədə 1 günlük və ya 3 günlük kartlar da mövcuddur. Siz gün ərzində və ya üç gün ərzində bu cür kartlardan istənilən ictimai nəqliyyatda istənilən qədər istifadə edə bilərsiniz.
Biz təbii ki, müxtəlif yanaşmaları, müxtəlif təcrübələrə ortaya qoyuruq. Lakin təbii ki, bütün bunları əlaqədar dövlət qurumları həyata keçirməlidir. Tarif Şurası, sərnişindaşıma şirkətləri və s. bunu qiymətləndirməlidir. Bütün yanaşmaların başında isə qeyd etdiyim kimi, statistika durur. Bu statistik rəqəmlər hansısa formada hansısa tərəfin maraqlarına cavab verməzsə, o zaman təbii ki, bunun həyata keçirilməsi çətin olar.
-Sizcə, güzəşli paketlərin tətbiqi sərnişindaşıma şirkətlərinin maraqları baxımından nə dərəcədə əlverişlidir?
-Sərnişindaşıma şirkətləri deyə bilər ki, bizə dövlət heç bir subsidiya vermir, biz bunu edə bilmərik. Lakin müəyyən şərtlər daxilində ictimai nəqliyyatda güzəştli şərtlərin tətbiqi sərnişindaşıma şirkətlərinə daha çox sərf edər. İnsanların şəxsi avtomobildən imtina etməsinə, ictimai nəqliyyatdan daha çox istifadəsi ilə nəticələnər ki, bu da metropolitenin xidmətindən yararlanan insanların bir hissəsinin də ictimai nəqliyyata üz tutması ilə nəticələnə bilər. Bunun özü də tıxaclarla mübarizədə fayda verə bilər. Lakin qeyd etdiyim kimi, bu problemin həlli ilə bağlı qərarlar əlaqədar dövlət qurumları tərəfindən verilməlidir.
Seymur ƏLİYEV
