Bu günlərdə təsadüf elə gətirdi ki, Rusiyanın Armavir şəhərində iki günlük səfərdə oldum. Şəhər Krasnodar diyarında Kuban çayının sol sahilində yerləşir. 280 kv. kilometr əraziyə malik bu balaca yaşayış məskənində 2010-cu il siyahıyaalınmasına görə şəhər əhalisinin təxminən 190 min olduğu göstərilir. Şəhər statusunu 1914-cü ildə alan Armavirin quruluş tarixi 1839-cu ilə dayanır. 

    

Eyni adda başqa bir şəhər Ermənistanın indiki Hoktemberyan rayonu ərazisində salınmışdır. Çox-çox əvvəllər bu yaşayış yerinin adı qədim türk torpağı olan Sərdarabad kimi tanınmışdır. Əhalisi 1948-ci ilə qədər tamamilə azərbaycanlılardan ibarət olan bu tarixi yurdda son illər cəmi 10-15 ailə yaşamışdır ki, onları da 1988-ildə qovub çıxarmışlar. İrandan, Suriyadan, İraqdan ermənilər və bir qədər də yezidi kürdlər gətirilərək burada məskunlaşdırılmışlar. Rusiyadakı Armavirlə bağlı söhbətimizin üzərinə bir azdan qayıdacağıq. Tarixi mənbələr hər iki yaşayış məskəninin qədim türk torpağı olduğunu konkret dəlillərlə sübut edir. Uşaqlıq yaddaşımda indiyə qədər ilişib qalan bir xatirəni paylaşmaq istərdim.1968-69-cu illər olardı. Dünyaya göz açdığım İrəvan mahalının Zəhmət kəndinə marşal Baqramyan gəlmişdi. Səhv etmirəmsə, Şeyxülİslam Allahşükür Paşazadə də onunla bərabər idi. "Qonaq" Azərbaycanca danışırdı. Hafizəm məni aldatmırsa, birdən üz-gözünü turşudaraq əli ilə Ağrı dağını göstərdi və o yerlərin erməni torpağı-Ararat olduğunu dedi. Babam Xəlil kişi gülə-gülə cavab verdi ki, yoldaş Baqramyan, ulu babamdan belə oranı Ağrı dağı kimi eşitmişəm. Üzündən-gözündən həmən zəhər-zəmbərək yağmağa başladı və dərhal da maşına oturub cəhənnəmə vasil oldu. Səhərisi kolxozun sədrini, partkomu heç bir yığıncaq keçırmədən işdən azad etdilər...

   

Bu daşnagın murdar sifətini ikinci dəfə Rusiyanın Armavir şəhərində "gördüm". Şəhəri gəzərkən erməni kilsəsinin küçəyə baxan tərəfində zırıltı bir xatirə lövhəsindən asılmış  dörd düşmənimizin iri planda portretlərini gördüm. Yaxınlaşıb baxdım. Marşal Baqramyanın, marşal Babacanyanın, Andranikin, Njdehin görəsən, kilsədə nə itləri azıb? Bu ehtiramın səbəbi onların türk düşmənçiliyinə bağlılıqlarına söykənir. Onlardan biri də bu şəhərdə doğulmayıb. Hər il aprelin 24-ü kilsəyə axın edən ermənilər türkün qanına susayan bu cəlladların xatirə lövhəsi önündə baş əymədən kilsəni tərk etmirlər. Karagin Njdehin Zəngəzurda törətdiyi qətliamları tarix heç vaxt unutmayacaq.

Onun vəhşiliyinə aid bircə bu faktı demək məncə kifayətdir. Sisyanın Şəki kəndində südəmər uşaqdan tutmuş yaşlı, cavan, xəstə bilmədən əlinə keçəni mal tövləsinə doldurub ot tayalarını da tövlənin üstünə tökərək odu verib yandırıb. Bəs bu alçağın törətdiyi cinayətdən Rusiyanın hökumət  orqanlarının məlumatları yoxdurmu?! Maraqlandıq. Armavir şəhər administrasiyası rəhbərinin milli məsələlər üzrə müavini Vladimir Nikolayeviç Pavliçenko ilə əlaqə yaratdıq. Onun bizə telefonda dediyinə görə Njdehlə bağlı şəhər meri  Frolovun imzası ilə FSB-yə məktub göndərilsə də cavab gəlmədi. Hər şey aydındır. Bu, sadəcə FSB-nin laqeydliyi kimi yox, onun işinin nəticəsi kimi dərk edilir.

  

Frolov bizim diasporanın fəallaşmasına da işarə vurdu. Natahatlıq üçün əsas vardır.