...26 il öncə bu günlərdə Azərbaycan öz taleyinin ən təlatümlü məqamlarını yaşayırdı. Xocalı kimi dəhşətli soyqırımından sonra ölkənin siyasi və hərbi meydanında xaotik proseslər gedirdi. Ancaq “xaosdan düzənə” pinsipi ilə dünyanı idarə etməyə çalışanlar işğalçı Ermənistan, terrorçu erməni təşkilatlarının və daxildəki hakimiyyət aşiqlərinin əli ilə prosesləri özlərinə sərf edən məcraya yönəldirdilər.

Həmin günlər ölkənin siyasi  idarəçiliyi, demək olar ki, əsasən AXC və onun təsiri altında olan -1991-ci ilin payızında Ali Sovetdə yaradılmış Milli Şura, “demblok” vasitəsilə yönləndirilirdi.  Bu qurumun iclaslarında elə maraqlı, həlledici məqamlar, çıxışlar var ki, onlar bu günkü proseslərdə də öz təsir gücünü hələ də qoruyub saxlayır...

1991-1992-ci illərdə Milli Şuranın parlamentdəki əksər iclaslarında iştirak etmiş  deputat Maksim Musayevin “Milli Şura (10.1991- 05.1992) parlamenti” kitabındakı xronika əsasında 1992-ci il martın 3-dən  mayın 18-dək, yəni Laçının işğal olunduğu və AXC-nin hakimiyyətə tam yiyələndiyi  bir günədək Ali Sovetdə baş verənlərin ən maraqlı məqamlarını diqqətinizə çatdırırıq.

(Ali Sovetin 1992-ci il martın 24-25-də keçirilmiş fövqəladə sessiyası. Davamı. Xronikanın əvvəlki hissələri üçün bu linkə baxın: //www.moderator.az/news/220674.html)

Milli Şuranın 3 aprel 1992-ci il iclasına sədrlik edən Ziyad Səmədzadə elan etdi ki, yetərsay yoxdur. Xeyli müzakirələrdən sonra məlum oldu ki, Milli Şuranın indiyədək keçirilmiş 30 iclasından Ramiz Fətəliyev -27,  Etibar Məmmədov-18,  Rəhim Qazıyev-15, İbrahim İbrahimov -15, Sabir Rüstəmxanlı-14,  Yusif Vəkilov-14, Cümşüd Nuriyev-12, Vahid Əhmədov-12, , Arif Hacıyev 9-da iştirak etməyiblər. 

Deputat Mətləb Mütəllimov Konstitusiya qanununun pozulduğunu bildirdi və göstərdi ki, Milli Şuranın üzvləri qanuna görə heç bir yerdə işləyə bilməzlər, Milli Şura biabır olur. “Mənim də seçicilərim elə bilirlər ki, biz burda işlə məşğuluq. Birdəfəlik belə fikrə gələk ki, biz bu işi bacarmırıq...”

Bu çıxışdan  sonra nizam-intizam və səlahiyyətlər ətrafında uzun-uzadı və əsəbi çıxışlar edildi. Ramiz Fətəliyev xahiş etdi ki, bu faktlar heç harda açıqlanmasın. “Əgər bu, mətbuatda işıqlandırılsa,  mən tam biabır ola bilərəm...”

Şura üzvləri rotasiya məsələsini ortaya atsalar da, heç bir nəticə əldə etmədilər. 

Sonra deputat Cümşüd Nuriyev gömrük sahəsində olan neqativ hallar haqqında danışdı. Çıxış  o qədər həyəcana səbəb oldu ki, Arif Hacıyev və İsa Qəmbərov təklif etdi ki, Cümşüd Nuriyevin özünün və ailəsinin təhlükəsizliyini təmin etmək üçün qərar qəbul edilsin. Həmin qərar qəbul edildi və iclas başa çatdı.

Milli Şuranın 7 aprel 1992-ci il tarixli iclasına Yaqub Məmmədov sədrlik edirdi. Əsas məsələlərdən biri Respublika Prokurorluğu nəzdində Hərbi Prokurorluğun yaradılması və Ali Məhkəmənin nəzdində Hərbi Tribunalın yaradılması məsələsi idi. İkinci məsələ Müstəqil Dövlətlər Birliyinin ərazisində olan azərbaycanlı hərbi qulluqçulara aid idi. Milli Şuraya bu barədə Latviya Ali Sovetinin sədri Qorbunovun məktubu və Estoniya Ali Sovetinin  müraciətləri göndərlmişdi. Bunların hər ikisində xahiş edilirdi ki, onların ərazisində olan azərbaycanlı hərbi qulluqçuların geri çağırılması məsələsinə baxılsın və onların vətənlərinə qayıtması təşkil edilsin. Azərbaycan Respublikasının vətəndaşı olub Litva, Latviya və Estoniya respublikaları ərazisində xidmət edən və ya müqaviıə əsasında işləyən bütün zabit, praporşik, əsgər, matros və digər hərbi qulluqçuların Azərbaycan Respublikası Silahlı Qüvvələrində xidmət üçün geri çağırılması məsələsinə də baxılsın. Bildirildi ki, Pribaltikada bizim təxminən 400-ə yaxın zabitimiz var. Onların qayıtması yalnız evlə təmin olunmaları məsələsi ilə əlaqədardır...

Bundan başqa iclasda deputat Əli Ömərov məlumat verdi ki, Xocalı hadisələri üzrə istintaq komissiyasının sədri Yılmaz Axundzadə məlumat göndərib ki, xəstədir və  komissiyaya rəhbərlik edə bilməz. Ona görə də biz komissiya üzvləri öz aramızda müzakirə keçirmiş və qərara gəlmişik ki, Ramiz Fətəliyev yoldaşı istintaq komissiyasının sədri seçək. Sizdən xahiş edirik, bizim vəsatətimizə baxasınız. 

Deputat Mətləb Mütəllimov dedi ki, mən elə bilirdim, bu komissiyanın aqibəti belə, bundan da betər olacaq. “Komissiyanın tərkibində elə adamlar var ki, onların orada fəaliyyəti indidən şübhə doğurur. Mən Fətəiyevi çox gözəl tanıyıram, amma hüquqşünas deyil...” 

Əli Ömərov təklif etdi ki, Mətləb Mütəllimovun özü komissiya sədrliyinə təsdiq edilsin.  “Bizimlə prokurorluq arasında narazılıq yarana bilər...”

Sədr Yaqub Məmmədov Yılmaz Axundzadənin Xocalı istintaq komissiyasının sədri vəzifəsindən azad olunması məsələsini səsə qoyarkən Tofiq Qasımov bildirdi ki, komissiyanın sədri peşəkar hüquqşünas, özü də məhz cinayət işi ilə bağlı yüksək təcrübəyə malik olmalıdır.

Yaqub Məmmədov məlumat verdi ki, Xocalıdan çox adamları qəbul edib söhbət etmişəm, orada böyük cinayət törədilib, həmin cinayət aşkar olunmalıdır, onu xalqa çatdırmaq lazımdır.

Ramiz Fətəliyev çıxışında  göstərdi ki, dünən bizim komissiyanın iclası oldu, hamısı razılaşdılar, mən də etiraz etmədim. “İndi də susuram, ona görə ki, bu, toy-bayram deyil, tamada seçmək deyil, çətindir, xalqın faciəsidir...”