“Azərbaycanda nəqliyyat turizminin yalnız bəzi seqmentləri inkişaf edib”
Son bir ildə ölkənin nəqliyyat həyatında baş verən yeniliklər, həyata keçirilən islahatlar media və cəmiyyətdə ciddi müzakirələrə səbəb olub. Moderator.az olaraq mühüm ictimai əhəmiyyət kəsb edən bəzi məsələlərə "Həyat" Humanitar Dəstək İctimai Birliyinin sədri Azər Allahverənovla söhbətimizdə aydınlıq gətirməyə çalışdıq.
-Azər bəy, bu günlərdə son dayanacağı metronun “Azadlıq” stansiyasının yaxınlığı olan 100, 108, 123,134, 147, 155 marşrut xətlərinin "Dərnəgül" Nəqliyyat Mübadilə Mərkəzinə (NMM) köçürülməsi gündəmdədir. Bu yeniliklə bağlı fikrinizi bilmək istərdik. Sizcə ərazidəki sıxlığı azaltmaq üçün avtobusların bir məntəqədən digər məntəqəyə köçürülməsi problemin ciddi mənada həllini təmin edəcəkmi?
-Hesab edirəm ki, bu yenilik öz müsbət təsirini göstərəcək. Aparılan müşahidələr göstərir ki, qeyd etdiyiniz ərazidə çoxlu sayda avtobusun cəmlənməsi həmin yolun, eləcə də ətrafındakı yolların həddindən artıq yüklənməinə gətirib çıxardır. Odur ki, avtobusların bir qisminin “Dərnəgül” NMM-ə köçürülməsi bu sahədə vəziyyəti əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşdıracaq. Bu, mərkəzi yollara düşən yük və gərginliyi də xeyli dərəcədə azaldacaq. “Dərnəgül” NMM-də isə avtobusların fəaliyyəti üçün daha əlverişli şərait mövcuddur. Burada mühüm strateji yollar da demək olar ki, yoxdur.
-Bakıda taksilər üçün də dayanacaqların hazırlandığı və onların bu dayancaqdan kənarda müştəri gözləməsinin yasaqlanacağı bildirilib. Sizcə taksilərin yol kənarlarında pərakəndə halda dayanmasının əngəllənməsi nəqliyyatın hərəkətinin yaxşılaşmasına, tıxaclarla daha effektiv mübarizə aparmağa imkan verəcəkmi?
-Taksilər üçün xüsusi dayanacaqlrın ayrılması beynəlxalq praktikada öz təsdiqini tapan məsələlərdən biridir. Onlar müştəriləri məhz bu dayanacaqlarda gözləyirlər. Sovet dönəmində Bakıda da bu praktika mövcud idi. Həmin vaxt bu siyasət mərkəzləşdirilmiş şəkildə həyata keçirilirdi. Bu gün isə ölkəmizdə bu sahədə bir nizamsızlıq var. Hətta bəzi taksilər dayanma-durma qadağasının mövcud olduğu yerlərdə belə dayanırlar. Müxtəlif döncələri zəbt edirlər. Hətta iş o yerə gəlib çatıb ki, bəzi taksilər öz dayandıqları yerləri monopoliyaya alır, digər taksiləri ora buraxmaq istəmirlər. Bu baxımdan taksilər üçün xüsusi yerlərin ayrılması məqsədəuyğundur.
Bakı Nəqliyyat Agentliyi DYP və Bakı Şəhər İcra hakimiyyti ilə birlikdə bu tip yerləri müəyyənləşdirmək üzrədir. Artıq bəzi yerlərdə bu cür fəaliyyət həyata keçirilir. Lakin bu, azlıq təşkil edir. Bakıda təxminən 10 minə qədər taksi xidməti göstərən nəqliyyat vasitəsi var. Bu 10 min talsiyə qısa müddətdə yer ayırmaq çətin məsələdir. Lakin ümid edək ki, biz yaxın gələcəkdə bu cür taksi dayanacaqlarına şahid olacayıq.
-Avropanın bəzi şəhərlərində nəqliyyat vasitəsi kimi faytonlardan da istifadə edilir. Sizcə Azərbaycanda faytondan nəqliyyat növü kimi məhdud da olsa istifadə etmək mümkündürmü?
-Bu, maraqlı fikirdir. Mən bu cür faytonları Vyanada görmüşəm. Vyananın mərkəzi hissəsində çoxlu tarixi abidə var. Hansı ki, ora nəqliyyat vasitələri daxil olmur. Orada insanlar nəqliyyat vasitəsi kimi faytondan istifadə edirlər. Dünyanın bir sıra dövlətlərində də faytondan, eləcə də faytona bənzər nəqliyyat vasitələrindən istifadə edilir. Bakı şəhərinin infrastrukturuna nəzər saldıqda məlum olur ki, indiki şəraitdə ölkə paytaxtında faytonlardan geniş şəkildə istifadə mümkünsüzdür.
Dənizkənarı bulvarda vaxtiylə faytonlar var idi. Bu faytonlardan gəlin korteji kimi də istifadə olunurdu. Neftçilər prospekti ilə hərəkət edən faytonlarımız var idi. “Gün keçdi” kinosunda Həsən Məmmədovun, Leyla Şıxlınskayanın faytonla şəhərin müxtəlif tarixi yerlərinə səyahət etməsi ilə bağlı kadrlar yer alıb. Bu gün isə bunun tətbiqini müzakirə edərkən sadəcə tətbiqi deyil, nə dərəcədə əlverişli tətbiqini nəzərə almalıyıq. Əgər məsələyə baxılacaqsa, bu konteksdə baxılmalıdır.
-Velisoped ekoloji baxımdan təmiz nəqliyyat növü kimi Qərb ölkələrində geniş şəkildə istifadə edilsə də, Azərbaycanda bir o qədər də populyar deyil. Sizcə Azərbaycanda bu nəqliyyat növünə marağı artırmaq üçün marifləndirici tədbirlərə ehtiyac varmı?
-Velisoped Azərbaycanda həmişə maraqlı olub. Xüsusilə də uşaqlar velisopedə daim meyl göstəriblər. Azərbaycanda bu işin velisoped hərəkətinin təşviqi və təbliği şəklində həyata keçirilməsinə ehtiyac var. Qanunvericilikdə də velisopeddən istifadə qaydaları öz əksini tapıb. Bəzi yollarımızda velisoped üçün xüsusi zolaqlar da ayrılıb. Ölkəmizdə velisoped zavodu istifadəyə verilib.
Onu da unutmayaq ki, bu məsələ 10-15 il bundan əvvəllə müqayisədə daha çox aktualdır. Çünki ölkəmizdə nəqliyyat vasitələrinin sayı kəskin şəkildə artıb.
Təbii, velisopeddən istifadənin geniş təbliği həyata keçirilməlidir. Digər tərəfdən, bunun üçün müvafiq infrastruktur olmalıdır. Velisopedlərin təhlükəsiz şəkildə hərəkəti üçün şərait yaradılmalıdır. Bunun üçün xüsusi zolaqlar yaradılmalıdır. Əgər bu zolaqlar yoxdursa, o zaman velisoped ya yolla, ya da səki ilə hərəkət etmək məcburiyyəti qarşısında qalacaq. Bu isə əlavə təhlükə və problem deməkdir.
-Azərbaycanda yol-hərəkət qaydasını pozduğu üçün cərimələnən həm piyadaların, həm də sürücülərin statistikası kifayət qədər böyükdür. Məsələn, 2017-ci il yanvarın 1-dən noyabrın 11-dək bir tək Bakı şəhəri üzrə keçirilən tədbirlər nəticəsində 590 mindən artıq inzibati protokol tərtib edilib.Cari ilin 1-9 yanvar tarixində isə Bakı şəhərində 40 min piyada qayda pozuntusuna görə cərimələnib. Sizcə cərimələnənlərin sayının bunca çox olması nə ilə bağlıdır? Qaydalar elə tərtib edilib ki, onları pozmamaq sadəcə olaraq mümkün deyil, yoxsa bu statistika insanlarımızın kütləvi şəkildə qanunlara tabe olmaq istəməməsinin göstəricisidir?
-Qaydalar ona görə tətbiq edilmir ki, insanlar onu rahat şəkildə pozsun. Qaydalar ona görə tətbiq edilir ki, yol hərəkəti təhlükəsizliyi təmin olunsun. Təhlükəsiz yollar mühiti yaransın. Piyadalar tərəfindən qayda pozuntusuna gəlincə, burada bir neçə amil mövcuddur. İnsan təbiət etibarı ilə qısa yola daha çox meyillidir. Əgər 300-500 metr məsafə qət edib piyada zolağından, yaxud yeraltı və ya yürüstü keçiddən keçmək lazımdırsa, insanların bir çoxu bunu etmir. Yolu sürətli magistrallarda belə keçir ki, bu da təhlükəsizlik qaydasının kobud şəkildə pozulması deməkdir. Təbii, keçidlərin düzgün şəkildə inşası məsələsi də burda mühüm rol oynayır. Bütün bunların fonunda insanları məsuliyyətə səsləyən təbliğat işinin təşkili də mühüm əhəmiyyət kəsb edir.
-Bolqarıstanın baş naziri Boyko Borisov Bakıda prezident İlham Əliyevlə birgə mətbuat bəyanatında çıxışında iki ölkə arasında nəqliyyat turizminin inkişaf etdirilməsi üçün əlverişli imkanlar olduğunu bildirib. Sizcə Azərbaycanda nəqliyyat turizmi turizmin bir növü kimi öz yerini tutubmu? Yoxsa bu, hələ də öz təsdiqini, inkişafını gözləyən bir sahədir?
-Nəqliyyat turizmi nəqliyyat sektorunun yüksək inkişafını tələb edən bir məsələdir. Harda ki, nəqliyyat sektoru yüksək inkişaf edib, orada nəqliyyat turizmi də inkişaf edib. Azərbaycanda bu, yeni təşəkkül tapan bir sahədir. Bizdə bunun hələlik müəyyən elementlərini müşahidə etmək mümkündür. Məsələn, müəyyən şirkətlər var ki, onlar avtobus vasitəsi ilə turlar təşkil edirlər. Bizdə daha çox bu seqment inkişaf edib. Bütövlükdə beynəlxalq təcrübəyə nəzər salmaq olar.
Bu məsəldə ölkə ərazisinə gələn turistlərin sayı da mühüm rol oynayır. Gələn turistlərin sayı nə qədər çox olsa, nəqliyyat turizminin imkanlarından yarralanmaq istəyənlərin də sayı təbii olaraq çox olar.
Azərbaycanda tarixi yerlər var. Hansı ki, bu, turistlərin diqqətini cəlb edə bilər. Onlar bu yerləri görmək üçün isə hökmən nəqliyyatdan istifadə etməlidirlər. Bu isə nəqliyyat turizminin hansısa elementinin inkişaf etməsi deməkdir.
-Bəzi hallarda yol polisi əməkdaşı ilə mübahisə edən sürücülərin özlərini yandırması və ya özlərinə digər formada xəsarət yetirməsi müşahidə edilir. Sizcə hərəkət iştirakçısı ilə polis əməkdaşı arasındakı gərginlikdən qaynaqlanan bu kimi halların baş verməməsi üçün hansı addımlar atılmalıdır?
-İnsanlar müxtəlif psixologiyaya malik olur. Elə insan var ki, soyuqqanlıdır. Elə insan da var ki, emosional və çılğındır. Bu cür insanlar özlərinin haqlı olduqlarını nəyin bahasına olursa-olsun sübut etməyə çalışır. Buna nail ola bilməyəndə isə başqa yollara əl atır. Polislə mübahisə edir, bəzi hallarda isə özlərini yandırırlar. Məsələn, tutaq ki, sürücünün pozduğu qaydanın cərimə sanksiyası 50 manat və 3 baldır. Lakin əgər o, polisə fiziki müqavimət göstərirsə, yaxud özünü yandırırsa, bu, daha ağır fəsadlara gətirib çıxardır. Onu da unutmayaq ki. özünə qəsd cəhdi də cinayət məsuliyyəti doğurur. 50 manatıq cəimə ilə bağlı mübahisə daha böyük məsrəflərə səbəb olur.
Emosional insanları bəzi hallarda psixoloji disbalans yaşayır, bir növ ədalətsizliyə qarşı mübariz göstərmək üçün bu yola əl atırlar. Bu isə yolverilməzdir. Əgər hər hansı bir şəxsin inzibati xəta törətməsi ilə bağlı tərtib edilən protokola etirazı varsa, o zaman məhkəməyə müraciət edə bilər. Bizdə isə təəssüflər olsun ki, sürücülər məhkəmələrə müraciət etməkdən çəkinirlər. Onların bir qismi belə güman edir ki, müəyyən bürokratik əngəllər ola bilər, vəkillə bağlı əlavə məsrəflər yarana bilər və s. Ehtimal edirlər ki, məhkəmələr dövlət qurumunun tərəfini saxlayacaq və s. Onlar məhkmə qərarının obyektivliyinə şübhə ilə yanaşırlar. Bu isə yanlış yanaşmadır. Mən özüm dəfələrlə şahid olmuşam ki, məhkəmələrdə sürücünün haqlı olduğu ilə bağlı qərarlar olur. Bu qərarlarda cərimə sanksiyasının ləğvi, təzminat və s. kimi məsələlər öz həllini tapır. Ölkəmizdə bütün mübahisələri həll edəcək orqan var ki, bu da məhkəmələrdir. Məhkəməyə qədər isə hər hansı bir şəxs günahsız olduğunu düşünürsə, o zaman DYP rəhbərliyinə müraciət edə bilər. Onlar yazılı şəkildə öz şikayətlərini DYP rəhbərliyinə çatdıra bilərlər. Sizə əminliklə bildirirəm ki, bu müraciətlərin böyük əksəriyyəti elə DYP rəhbərliyi tərəfindən çevik şəkildə öz həllini tapır. Əgər subyektiv yanaşma səbəbi ilə çıxarılan hər hansı qərarlar varsa, bu qərarlar ləğv edilir, onlara xitam verilir. Yox əgər DYP rəhbərliyinin qərarı sürücünü qane etmirsə, o zaman yenə də məhkəməyə müraciət edə bilər.
Seymur Əliyev
