Seyid Əzim Şirvaninin “Köpəyə ehsan” şerini oxuyanlar onun məzmununu yaxşı bilirlər. Bilməyənlər üçün qısaca belədi. Harınlamış bir hacı Bozlar adlı ölmüş itini kəfənləyib ədəbi-ərkanla qəbristanlıqda dəfn edir və onun şərəfinə ehsan verir. Molla “vaveyla... şəriət əldən getdi” deyə hacının “dərsini vermək” üçün əbasının ətəyini biləyinə dolayıb yola düşür. Bunu eşidən hacı  sürüsündən 50 qoyun ayırıb mollanı qarşılayaraq deyir ki,  itim elə-belə it olmayıb, vəsiyyət edib ki, o öləndən sonra sənə 50 qoyun verim. Mən də onun vəsiyyətinə əməl edib qoyunları yolun üstünə qoymuşam ki, aparasan. Bu sözlərdən mollanın gözləri  parıladıyır, hacıya olan qəzəbi sönür:

 İt demə, ol dəxi bizim birimiz,

 Belə ölmüşlərə fəda dirimiz...

 

Şair bu gün dirilib gəlsəydi görərdi ki, 150 il əvvəlki insanlar  bu gün də yaşayır, törəmələri hələ də onların əməllərini təkrar edirlər. Köpəyinə ehsan verən hacının nəvə-nəticələri bu gün daha müasir  formada itini insanların gözünə soxur. Beynəlxalq Bankın bu yaxınlara  kimi sədri olan  Elmar Məmmədovun oğlu itinə ən bahalı restoranların birində dəbdəbəli ad günü keçirib. Elə bu da atasının vəzifə  kreslosunu aşırıb. Həm beləsi təkcə keçmiş bankirin oğlu deyil ki?! Övladlarının mədəniyyət və əxlaq kasadlığlından “əziyyət” çəkən məmurlar çoxdu.

 Doğrusu  xəbəri oxuyanda “itə döndüm”.  Ki... bu məmləkətdə yetim-yesirin, kasıb-kusubun övladları bütün əxlaq parametrlərinə görə harın  məmur övladlarından üstün olduqları halda işsizlikdən, pulsuzluqdan dolayı sürünür, az qala ümidlərini itirirlər. Heç bir restoran qapısı tanımayan,  gecə barlarının səmtinə  belə boylanmayan, cibində yalnız avtobus pulu, metro kartı gəzdirən, başında  isə işə girmək üçün layihələr cızan, iş istədikləri rəhbər vəzifəli şəxslərin inadını  qırmaqdan ötrü yollar arayan oğlanlarımız diplomlarına tüpürmək istəyirlər. Bunlar isə itinə-pişiyinə ad günü keçirir, ucuz əxlaqlarını nümayiş etdirirlər.

Əxlaq anlayışı məmur-oliqarx övladlarının çoxundan ötrü yalnız puldan ibarətdi.  Mənəviyyat adlı nəsnəyə min kilometrlik məsafədən boylanırlar ki, onu da görə bilmirlər. Tərbiyənin yüksək parametrlərinə uyğun gəlməyən, çürük davranışlarının orbitindən çıxa bilməyən harın məmurların harın övladları bu cəmiyyətə bir ləkədi. 

Atalarının kreslosuna söykənərək istədiklərini edir,  ətrafdakılara qarşı münasibətdə böyük-kiçik yeri bilmirlər. Dəbdəbəli  həyata o qədər aludə olurlar ki, sadə insanların varlığı onlar üçün  heçə bərabərdi. Bahalı avtomobillərini az qala təyyarə sürəti ilə idarə edirlər. Özlərini cəmiyyətin üst pilləsinə aid etsələr də, əslində əxlaqları alt qatın çirkabı qədər dəyərsiz və ucuzdu. Onlar dövlətə və dövlətçiliyə əməlli-başlı bir təhlükədi. Belələrinə cəmiyyətdə “harınlar” damğası  nahaqdan vurulmayıb. 

Bir neçə il əvvəl prezident İlham Əliyev vəzifəsindən, cəmiyyətdəki mövqeyindən sui-istifadə edən məmurları tənqid edərkən davranışlarında  həddini aşan övladları haqqında “qudurğan” ifadəsini işlətməkdən özünü saxlaya bilmədi. Həmin qudurğan övladların atalarına sərt xəbərdarlıq etdi.  Prezidentin sözləri maddi tərəfdən kasıb ailələrin mənən zəngin övladları üçün bir təsəlli oldu, “ədalət yerini tapdı” effekti verdi. Amma yenə də atalar demiş,  “bəydi, bayaqkıdı”. Bəziləri hələ də bundan dərs almayıb, övladlarının özbaşınalığı, “mənəm-mənəmliyi” gündəmdən düşmür, öz yaramaz vərdişlərindən əl çəkmirlər. Sual olunur: görəsən məmur-oliqarxlar prezidentin iradəsini heçə sayır, yoxsa övladlarının “ipini yığa bilmirlər”? 

Məncə, ikincisidir. Məmurların başı var-dövlət,  sərvət toplamağa qarışdığından övladlarının nə iş gördüklərindən  xəbər tuta bilmirlər. Eləsi var ki, yaxtası, şəxsi təyyarəsi var. Təbii ki, beləsinin övladından daha normal davranış gözləmək bir qədər  sadəlövhlükdü. Dövlət qulluqçusunda hardandı bu qədər var-dövlət? Təkcə maaşla əlçatmaz dəbdəbə yaratmaq mümkündürmü?  Cavabı hər kəsə məlum olan sadəlövh sualdı, deyilmi?  

Elə vəzifəli şəxslər də var ki, övladları xaricdə yaşasa da doğulduqları Azərbaycanın təbliği ilə məşğul olur, orada ölkəsinin müsbət imicini formalaşdırmağa çalışırlar. Bu, çox gözəldi, hər kəsin ürəyindən xəbər verən bir haldı. Amma təəssüf ki, belələri barmaqla sayılacaq  qədərdi. Çoxluq təşkil edən harınlar, qanun-qaydanı vecinə almayanlar isə törətdikləri yaramaz hərəkətlərinin  bir başqa “həzzini” yaşayırlar: qiyməti yüz minlərlə ölçülən avtomobillərinin şəklini, restoranlarda  xərclədikləri pulun miqdarını sosial şəbəkələrdə paylaşaraq, az qala intim həyatlarını da ictimaiyyətlə bölüşmək istəyirlər. Buna nə ad vermək olar? Əxlaqsızlıqmı, tərbiyəsizlikmi, yoxsa saymamazlıqmı? 

Kimsə itinə ad günü keçirir, biz isə qapımızda it belə saxlaya bilmirik. İtin qarnını nəynən doyuzduracağıq?  Ona görə də “it günündə” yaşayan, daha doğrusu sürünərək ömür çürüdən kasıbların işi yalnızca belə hallara baxıb “itə dönməkdən” başqa bir şey deyil. Qədeşlər demiş, pah atonnan, nə qiymətli itmiş bu?! (Bu yerdə bir dənə acı təbəssüm işarəsinə ehtiyac var).

Bəlkə heç it deyilmiş?! Bəlkə daha dəyərli bir varlıqmış?! Bəlkə elə ona görə də biz Seyid Əzimin hacısının Bozlar adlı itinə 150 ildi fəda oluruq, hələ daha neçə 150 il də  qurbanlıq qoyun kimi bıçağın boğazımıza çəkiləcəyi anı gözləyəcəyik. İllərdi  məmur-oliqarxların, korrupsionerlərin qarınlarını doyururuq. Həyatımız özləri bir yana, itlərinə, pişiklərinə də fəda olub. Seyid Əzimin ruhu inciməsin, plagiatlıq edərək  istəyirəm deyəm ki, it deməyin, o da bizim birimiz...

Əks halda itə ad günü keçirməzlər, atam balası.